Het kasteel Rosendael ligt schitterend in het landschap van de Veluwezoom. Hier resideerden ooit de machtige hertogen van Gelre. De diep uitgesneden beekdalen zijn uniek in Nederland. De rijken ontdekten de schoonheid en legden hier hun landgoed aan. Bos en heide vormen verder een prachtig decor voor een heerlijk fietsrondje om kasteel Rosendael met zijn rijke historie. Het Fietsrondje van de maand september 2022.

De villawijken van Velp gaan geleidelijk over in de natuur. “Welkom in de Kraamkamer van Moeder Natuur”, geeft een spandoek tussen de bomen aan.

Door het midden van het landgoed Beekhuizen stroomt de Beekhuizensebeek met sprengen, watervallen, watertrappen en bosvijvers. We zijn maar net op weg, maar willen nu al plaatsnemen op een bankje om in alle rust te genieten van deze droomwereld.

Pas op wildrooster, waarschuwt een bord. Je zou er met de fiets toch maar tussen komen. De heuvels doen on-Nederlands aan. Zijn wij hier in Zuid-Europa? De wilde lupines geven ons weer een Zweden-gevoel.

Op de Veluwezoom zijn diverse uitkijkposten. De trap naar uitkijkpost de Heuvelse bergen kent ook een zigzag op en afrit naar boven en beneden. Zo kunnen bezoekers in een rolstoel of scootmobiel ook genieten van het uitzicht, want dit is echt formidabel.

We hebben het gevoel uit te kijken op een Spaanse hoogvlakte. De langzaam bewegende kudde schapen doet de rest.

De boswachter legt uit dat in de bronstijd vanaf dit een ideaal punt is om het paargedrag van het wild te observeren. Vanaf de grote afstand hebben de bronstige dieren niet in de gaten dat ze worden begluurd. De boswachter raadt ons aan:

“Kom hier ook maar eens terug in de winter, als er sneeuw ligt. Dan is het net klein-Zwitserland”

De Rhedense Schaapskudde

Een boogscheut verder komen we langs de monumentale potstal van de Stichting Rhedense Schaapskudde. In 1963 richtte Jonkvrouwe Catharina Louise Henriëtte Wurfbain deze stichting op.

Doelstelling was het behoud van het Veluwse schapenras, dat in die tijd bijna uitgestorven was. De schapen houden de heide keurig in stand, door alles wat geen heide is weg te grazen. Zo krijgt de heide de ruimte om fraai in bloei te staan. Als je er vroeg bij bent, kun je om 9:30 uur de herder met zijn kudde zien vertrekken. Om 15:30 uur keert de groep schapen weer thuis. De schaapskooi heeft de status van Rijksmonument. Aan de overzijde van het fietspad siert schapenkunst de afgezaagde boomstronken.

Gerard Adriaan Pos

We moeten in de pedalen: de Posbank op. Een nostalgische ANWB-wegwijzer wijst ons de weg.

De Posbank is vernoemd naar de medeoprichter en 2^e voorzitter van de ANWB (destijds Algemene Nederlandse Wielrijdersbond) Gerard Adriaan Pos. Pos kreeg de halve ronde bank op de heuvel aangeboden naar aanleiding van zijn 25-jarige jubileum in 1918. De bank kwam 3 jaar later gereed.

Pos heeft veel gedaan voor de ontwikkeling van het toerisme in ons land. Hij stelde onder andere de boeken Ons Eigen Land samen. De tweede voorzitter was ook bestuurslid van Natuurmonumenten. Ook de Posbank biedt een heerlijk uitzicht over de natuur.

In dit fraais nemen we even plaats op het terras bij het paviljoen. Voor dit gebouw prijkt een standbeeld van een dame op een fiets. We herkennen haar onmiddellijk: prinses Beatrix. Het beeld heeft dan ook de bijnaam de fietsende koningin. De route voert verder via ongerepte natuur met vooral hoge bomen.

Sommige woudreuzen bereiken een hoogte van meer dan 40 meter. De kronen zijn zo dik, dat er slechts weinig zonlicht doorkomt. Door de duisternis floept onze fietsverlichting aan. De geheimzinnigheid van het bos heeft menig sprookjesboekenschrijver gestimuleerd.

Badhuis Laag-Soeren

Het bos gaat over naar de bewoonde wereld. Tussen de bomen duikt vanuit het niets het kolossale Badhuis Laag-Soeren uit 1869 op. Dit badhuis kent een lange geschiedenis. De steenrijke Pieter Nicolaas Jut van Breukelerwaard werd geplaagd door jicht. In het toenmalige Gräfenberg volgde hij een Kneipp Kur met heilzaam koud water. Het werkte. De edelman zette zich in dat een dergelijke waterkuur ook mogelijk moest worden Nederland. Dit betekende de aanleg van een ingewikkeld stelstel aan leidingen om het water op de juiste plaats te krijgen.

Jut van Breukelerwaard stelde zich op als weldoener en vond ook dat mensen met een laag inkomen moesten kunnen profiteren van het heilzame water. Zijn opvolgers maakten er echter een elitair badgebeuren van. In de Tweede Wereldoorlog vorderde de Duitse bezetter het complex. Vele gewonde Duitse militairen werden hier opgelapt. Ook Duitsers die gewond raakten in de slag om Arnhem in 1944. Badhuis Laag-Soeren is nu een appartementencomplex.

Stoomtrein door de vallei

Ineens verandert het landschap van de Veluwe naar de IJsselvallei met kneuterige huisjes.

Voor Eerbeek kruisen we een spoorbaan. Tot 1950 reden hier passagierstreinen van Arnhem via Dieren naar Apeldoorn. Later werd ook het rijden met goederentreinen gestaakt. Om de heuvels te ontwijken was deze spoorlijn met een boog om de Veluwe aangelegd. Daardoor was vervoer over de weg rechtstreeks van Arnhem naar Apeldoorn aanzienlijk korter.

Sinds 1975 rijdt er een museumstoomtrein tussen Apeldoorn en Eerbeek. In het begin van deze eeuw kwam er een plan om de spoorbaan te moderniseren en er weer reizigers op te vervoeren van Arnhem naar Apeldoorn. Vanuit de stoomtreinwereld kwamen echter felle protesten, want de antieke jumbo’s uit andere tijden zouden plaats moeten maken voor hedendaags materieel. De plannen eindigden echter in de prullenbak. Het oude stationsgebouw van Eerbeek staat nog altijd fier in het landschap.

We duiken wederom de dichte bossen in. Midden in het groen valt onze blik op het plaatsnaambord Imbosch. De hele plaats bestaat slechts uit enkele huizen. We krijgen associaties met Pim Pandoer, de schrik van Imbosch. De held uit de serie jongensboeken van Carel Beke uit de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw.

Discussie over de brandtoren

Het bos maakt ruimte voor het Rozendaalsche veld. Een uitgestrekte hoogte bedekt met heide.

Op een van de hoogste punten priemt de brandtoren. Het lijkt op een staalconstructie van Gustav Eiffel, maar de 34 meter hoge toren dateert pas uit 1949. De torenwachter moest iedere keer alle trappen opklimmen om zijn hoge uitzichtpost te bereiken. Op zijn hoge post tuurde de wachter voortdurend of er ergens een bosbrand ontstond. Al 21 jaar later was de toren overbodig. De waarneming kon beter vanuit een vliegtuig gedaan worden. Er ontstond een jarenlange discussie over sloop of behoud. Uiteindelijk werd de toren gerenoveerd en is het nu een monument als laatst overgebleven brandtoren op de Veluwe.

De vlakte verdwijnt en de bossen komen terug. Midden in het bos ligt de Begraafplaats Rosendael. De graven vormen een prachtige compositie met de natuur. Op de begraafplaatsen zijn monumentale grafkelders van vroegere bewoners van het kasteel Rosendael en andere adellijke personen uit het rijke Rozendaal.

Het terras van de oranjerie

De kers op de taart van de fietsrondje krijgen we bijna op het einde als kasteel Rosendael in alle glorie voor ons ligt omgeven door een heerlijke kasteeltuin. Het terras van brasserie Oranje-rie biedt een uniek uitzicht op als het fraais.

Routeinformatie

Fietsroute: Kasteel Rosendael en Veluwezoom
Land: Nederland
Provincie: Gelderland
Lengte: 42 km
Beginpunt: Station Velp
Eindpunt: Station Velp

Routebeschrijving met knooppunten

Verlaat het station aan de zijde van spoor 1. Met je rug naar het station linksaf. Je komt op de fietsknooppunten: 77, 21, 69, 53, 63, 74, 73, 95, 41, 63, 16, 68, 17, 66, 34, 67, 71, 72, 77, richting 78, je komt weer bij het station Velp. Bij het station Velp is ook voldoende gratis parkeergelegenheid.

Horeca en winkels onderweg

Tijdens het Fietsrondje van de maand September kom je leuke horeca gelegenheden tegen waar je lekker kunt eten, koffie met appeltaart bestelt of een heerlijke ijsje eet.

• 5 km Restaurant de Ruif, vanaf 11:00 uur. Op maandag gesloten
• 7 km Paviljoen de Posbank , dagelijks van 10:00 – 17:00 uur
• 12 km Carolina Hoeve, dagelijks van 9:00 – 17:00 uur
• 23 km Eerbeek, in Eerbeek is keuze. Voor ijsliefhebbers: IJssalon Zoet, ook koffie met gebak, dagelijks vanaf 12:00 uur
• 39 km Kasteel Rosendael, de Oranje-rie met een heerlijk terras met uitzicht op het kasteel, dagelijks open vanaf 12:00 uur. Handig vóór of na je kasteel bezoek
• In Velp is ruime keuze

Kasteel Rosendael

De naam van het kasteel wijkt af van de plaats Rozendaal, omdat voor het kasteel de oude spelling gehandhaafd bleef. Het kasteel is omgeven door schitterende tuinen op een droomplak tegen de Veluwezoom. In het 700 jaar oude kasteel resideerden graven en hertogen van het machtige Gerle, dat zich ooit uitstrekte tot in Duitsland.

De compositie van de gebouwen is uniek: de dikke toren, het woonhuis en de stallen. Het oudste deel is de Donjon, de dikke toren, met muren van meer dan 3,5 meter dik.

De kasteeltuinen zijn behalve fraai ook uitgestrekt.In de tuin zijn 3 vijvers achter elkaar, die naar het kasteel toe steeds een niveau lager liggen. Hierdoor was er altijd voldoende water op voorraad. Het water komt uit een diep dal tussen de heuvels met de naam Klein-Zwitserland. Er zijn 4 sprengen waar het water zich uit de grond borrelt.

Kinderen gaan tegenwoordig naar een pretpark, maar er was een periode dat kinderen het uit gierden op de bedriegertjes, als ze plotseling werden verrast door waterstralen die vanuit het niets vanaf alle kanten uit de grond spoten. De bedriegertjes zijn nog steeds actief. Pas op voor je telefoon. Achter deze bedriegertjes is de Schelpengalerij. Een ontwerp uit 1730 van tuinarchitect Daniël Marot. De bijzondere collectie bonte schelpen is afkomstig van diverse kusten op onze aardbol.

Spelen bij de Bedriegertjes

Bij de tuin hoort ook de Oranjerie. In het oorlogsjaar 1945 werd het fraaie bouwwerk zo zwaar beschadigd, dat het moest worden afgebroken. Pas in 1990 is de Oranjerie herbouwd. In de zomer geniet je hier met een drankje en een hapje op het riante terras van het uitzicht op het kasteel en de kasteeltuinen.

Bezoek aan het kasteel

Een rondleiding door het kasteel is zeer de moeite waard. We gaan door de verschillende eeuwen heen. Iedere ruimte geeft weer een beeld van een andere eeuw. Een schilderij geeft aan hoe het kasteel er oorspronkelijk uit heeft gezien.

Stadhouder Willem III, tevens koning van Engeland, logeerde hier graag. De Koninklijke verblijven brengen ons terug in de tijd. Voor het personeel zijn bijna onzichtbare deuren en waren speciale gangen en trappen, want het gewone volk moest gescheiden blijven. In de badkamer zien we hoeveel personeel er nodig was om de adellijke dames aan- en uit te kleden met onder andere het strak aanrijgen van de korsetten. Als dame moest je er zo slank mogelijk uitzien om andere dames de loef af te steken.

De tafel staat keurig gedekt, alsof het edele gezelschap zo aanschuift. We maken kennis met talrijke bewoners en hun perikelen. Om alles binnen de familie te houden werden huwelijken gesloten tussen volle neven en nichten. De portretten aan de muur vormen een waar stripverhaal: vanaf de hertogen van Gelre uit 1300 tot de laatste bewoner van het kasteel Willem Frederik Torck baron van Pallandt, die in 1977 overleed.

Zijn kasteel was hem zo dierbaar dat hij in zijn testament had opgenomen, dat het met het park werd overgedragen aan Geldersch Landschap & Kasteelen. Zijn doel was dit oude en dierbare bezit in stand te houden. De baron woonde in zijn laatste jaren in de zijvleugel. De lasten waren voor de adellijk heer te zwaar geworden, dus verhuurde hij het grootste deel van het kasteel als rusthuis. De uitgebreide keuken uit zijn tijd is nog geheel intact. Je zou zo beginnen met het bereiden van een adellijke maaltijd.

Het geliefde biljard van Willem Frederik staat nog altijd gebruiksklaar in de salon. De favoriet whisky van de baron ook. De bibliotheek staat vol met kostbare boeken. Helaas werd een aantal boeken tijdens de gevechten aan het einde van de Tweede Wereldoorlog doorboord met kogels en granaatscherven.

Tijdens WOII sloegen granaten in de boeken in de bibliotheek

Het kasteel liep tijdens deze periode zware schade op. Ook in de oudheid werd het kasteel al getroffen door geweld. De bewoners trokken zich dan terug in de ronde toren met dikke muren.

Fietsrondje lezers bezoeken Kasteel Rosendael met korting

Het kasteel en de kasteeltuinen kun je bezoeken tussen 11:00 en 17:00 uur, behalve op maandag. In en rond het kasteel vinden ook tal van evenementen plaats. Het kasteel is een geliefde trouwlocatie. Wellicht krijg je tijdens een bezoek inspiratie. Tijdens een huwelijksvoltrekking is het kasteel niet toegankelijk. Meer informatie over Kasteel Rosendael vind je op https://www.glk.nl/rosendael/kasteel-rosendael

Kasteel Rosendael is een van de 7 opengestelde kastelen van Geldersch Landschap & Kasteelen. Rond alle kastelen maak je prachtige fietstochten. www.glk.nl

Rozendaal

Met ongeveer 1.750 inwoners is Rozendaal veruit de gemeente met de minste inwoners op het vasteland van Nederland. De eilanden Schiermonnikoog en Vlieland hebben weliswaar minder inwoners, maar vooral in de vakantiemaanden verveelvoudigd zich het aantal mensen op de eilanden door de aanwezige vakantiegangers. Tegenwoordig verblijft ook in het laagseizoen een aanzienlijk aantal gasten op de eilanden. Bij het tellen van de stemmen bij verkiezingen is Rozendaal regelmatig als een van de eerste met de uitslag. Lijkt logisch als er maar weinig stemmen geteld hoeven te worden.

Op de vraag hoe het komt dat het nietige Rozendaal nog altijd zelfstandig is krijgen we geen duidelijk antwoord. Tal van gemeenten met tien keer zo veel inwoners moesten tegen hun zin opgaan in een groter verband. Waarschijnlijk doet Rozendaal het goed. Iedereen is tevreden. De participatie en betrokkenheid is groot. Bij verkiezingen voor de gemeenteraad komt 95% van de stemgerechtigden op. In de gemeenteraad zitten alleen plaatselijke partijen. Een voordeel bij een kleine gemeenschap is natuurlijk dat veel raadsleden en inwoners elkaar persoonlijk kennen. Rozendaal heeft per gemeenteraadslid nog geen 200 inwoners, terwijl in bijvoorbeeld Amsterdam het er 20.000 inwoners zijn. De lijntjes in Rozendaal zijn dus veel korter. Verder zit er geen andere gemeente te azen op het grondgebied.

Ook de provincie Gelderland dringt niet aan. In 2018 mocht de procedure gestart worden voor een nieuwe burgemeester. Er was wel gekeken naar een constructie van duo-burgermeester met Velp. Maar dat idee was al vrij snel van tafel. Rozendaal is Rozendaal. Voor de nieuwe burgemeester moest wel een ambtswoning worden gebouwd. De kosten bedroegen 500 euro per inwoner. De Rozendalers betaalden dat graag. Nu zit de gemiddelde inwoner van Rozendaal bepaald niet krap bij kas. De plaats wordt ook wel het Aerdenhout van Gelderland genoemd en de miljonairsdichtheid is hoog. Rozendaal staat op plek 5 van het hoogste percentage miljonairs. Het is hier ook prachtig wonen in het groen bij het kasteel met de tuinen en de Veluwezoom. Toch is de stad Arnhem met alle voorzieningen als het ware om de hoek.

Rozendaal blijft Rozendaal

Rozendaal is niet altijd zelfstandig geweest. Tijdens de bezetting van Nederland door Napoleon in 1812 werd Rozendaal bij Velp gevoegd. Inmiddels in het Koningrijk der Nederland in 1818 werd Velp onderdeel van de gemeente Rheden, maar Rozendaal ging niet mee en werd weer een zelfstandige gemeente. Er is wel duidelijke verwevenheid tussen Rozendaal en Velp. De bebouwing gaat in elkaar over en de Velpse voetbalclub Olympia speelt de thuiswedstrijden op Sportpark de Pinkenberg op het grondgebied van de gemeente Rozendaal. Tot 1933 luidde de naam van de plaats Rosendaal. De naam van het kasteel wordt nog steeds geschreven in de nog oudere spelling Rosendael.

De Veluwezoom

De Veluwezoom staat bekend om ‘Gelders Arcadië’ naar de streek in de Griekse Peloponnesos. De heuvels bieden een landschap van uitgestrekte landgoederen, buitenplaatsen en kastelen.

Het heuvelachtige landschap had altijd veel aantrekkingskracht op welgestelde families. Zij bouwden hun landhuizen en legden de mooiste tuinen en parken aan. Met de komst van de treinverbindingen trokken steeds meer rijke westerlingen naar Gelders Arcadië, om van dit unieke landschap te genieten.

Het overgrote deel van de Veluwe bestaat uit een golvende hoogvlakte, maar de Veluwezoom biedt echter een scherp contrast met de lager gelegen rivieren: de Nederrijn en de IJssel. Aan het einde van de IJstijd is een stuwwal ontstaan die zich majestueus verheft boven de stroom der rivieren. Opmerkelijk is dat pal bij het rivierdal de hoogste punten van de Veluwe zijn met de 109,9 meter hoge Signaal de Imbosch als absolute top. De kolkende massa van smeltend ijs sneed diepe dalen uit,, feitelijk waren het gletsjers waardoor het landschap on-Nederlands lijkt. Nergens op de Veluwe kom je deze diepe beekdalen tegen. Je waant je echt in Luxemburg.

In vroegere tijden zijn ook kunstmatige beken aan gelegd: de zogenaamde sprengen. Zij leverden het stromend water om watermolens aan te drijven. Na de komst van de stoommachine raakten de watermolens in ongebruik.

Nationaal Park de Veluwezoom

Een deel van de Veluwezoom heeft de status van Nationaal Park. Het gaat om een gebied van 50 vierkante kilometer, dat geheel eigendom is van de Stichting Natuurmonumenten. Het heuvelachtige gebied bestaat grotendeels uit gevarieerd bos, heide, en een enkele zandverstuiving. In het zuidelijke, meest heuvelachtige deel van het park liggen meerdere landgoederen zoals Heuven en Beekhuizen. Centraal in het nationaal park ligt het bekende uitzichtpunt de Posbank Het natuurgebied strekt zich uit over de gemeenten Arnhem, Rheden en Rozendaal. In de loop der jaren zijn percelen extra aangekocht, waardoor het park zich heeft uitgebreid en zich natuurlijk kan ontwikkelen. De mens heeft een grote invloed gehad op de natuur.

Na de ijstijd ontwikkelden zich loofbomen op de heuvelen. Mensen kapten echter de bomen voor het bouwen en hun huizen, het stoken van vuur en ruimte om hun schapen en geiten te laten grazen. Heidevelden ontstonden, maar ook zandverstuivingen. Later werden massaal dennen geplant om het stuifzand te beteugelen. Al in 1911 begon natuurmonumenten met de aankoop van de eerste percelen.

Het beheer van het park is verschillend. In het zuiden is het vooral intensief beheer op de landgoederen. De instandhouding van de cultuurhistorische waarden, zoals de aanwezige parkaanleg met lanen, zichtlijnen, waterpartijen en groepen bijzondere uitheemse bomen, neemt hier een belangrijke plaats in. Op de landbouwgronden die deel uitmaken van deze landgoederen wordt op ecologische wijze graan verbouwd en vee gehouden. In de overige delen is het meer de natuur de ruimte geven om zich te ontwikkelen. Van de grote zandvertuivingen is in de Veluwezoom alleen het vrij kleine Rozendaalse Zand over. In 2009 werd hier 17 hectare bos gekapt om de wind opnieuw vrij spel te geven. Door het park lopen prachtige wandel- en fietspaden.

Verblijf tips voor overnachten rondom Kasteel Rosendael en Velp

In het gebied rondom kasteel Rosendael en bij het Fietsrondje zijn leuke accommodaties beschikbaar. Onderstaande 2 Bed&Breakfasts springen eruit vanwege het faciliteren van fietsen en de inrichting.

Sport B&B De Veluwezoom

sfeervolle accommodatie met goed ontbijt. Aardige mensen. Geheel ingesteld op fietsers met veel informatie over fietstochten. Niet ver van het station Velp en vlakbij het centrum van Velp met winkels en horeca. Bekijk de B&B hier.

B&B Meneer Pos

Prachtige witte Villa met heerlijke kamers. Trendy ingericht. De gasten roemen het ontbijt. Heerlijk zitje in de tuin. Naast de bar hangt een levensgrote foto van Gerard Adriaan Pos van de ANWB. Deze bed & Breakfast ligt op de grens van Velp en Rozendaal.

Lees ook dit nieuws

Rozendaal Rondje om Kasteel Rosendael is het Fietsrondje van de maand september 2022 Kom naar de agapanthusmarkt bij Kasteel Rosendael op zaterdag 16 juli Kom naar de Dag van het Kasteel op kasteel Rosendael Wil jij vrijwilliger worden bij een kasteel? Wordt kasteel Rosendael het mooiste kasteel van Nederland?