Kort na binnenkomst in Nederland splitst de Rijn zich in drie stromen. Verreweg de smalste stroom is de IJssel. Tijdens veel aanvoer van water kan de stroom echter flink aanwassen. Er is de laatste jaren druk gewerkt om de rivier het natuurlijke karakter terug te geven. We gaan tegen de stroom in langs de IJssel van het oude Hanzestadje Zutphen naar Arnhem. Tijd voor het Fietsrondje van de maand juli 2022.

De IJssel bij Zutphen

Statige huizen sieren het Hanzestadje Zutphen. Een verborgen pareltje aan de IJssel met een geschiedenis van 1700 jaar.

Fietsen over de kinderkopjes

We maken een ererondje door de oude stad en steken vervolgens de lange brug over naar de overzijde van de IJssel.

Het landschap van de Cortenoever is in het kader van “Meer ruimte voor de River” volledig opnieuw ingericht. De uiterwaarden aan de grote boog van de IJssel is natter geworden.

Cortenoever

Het kalk uit de rivier zorgt voor natuurlijke bemesting. Bloemen bloeien nu weelderig.

Boerenland

Geul en nevengeul

Ook het zeldzame groot spiegelkolkje voelt zich hier thuis. Nieuw is ook het fietspad op de oude Bandijk.

Bandijk

De pont naar Bronkhorst vaart het hele jaar, behalve bij extreem hoge of lage waterstand. Ook bij windkracht 7 of meer vaart de pont niet uit.

Het kleinste stadje van Nederland

Bronkhorst ligt niet direct aan de IJssel, maar het vlekje op de kaart is de moeite waard om even van de route op de IJsseldijk af te gaan. Bronkhorst noemt haarzelf de kleinste stad van Nederland met in totaal 60 huizen en 90 inwoners.

Het stadje dankt de eenheid aan stijl aan een grote brand in 1633, waarbij alle huizen in de as werden gelegd.

Alleen het kerkje werd grotendeels gespaard. Bronkhorst werd in een keer opnieuw opgebouwd. Hobbelend op de chaos van keitjes genieten we de kneuterigheid.

Kerkje van Bronkhorst

Opmerkelijk zijn de stadsboerderijen rond het kerkje uit 1430. De helft van de huizen heeft de status van Rijksmonument.Het nietige Bronkhorst had ooit een Joodse gemeenschap met een eigen synagoge.Gebleven is de Joodse begraafplaats met ook de status van Rijksmonument.

Net voorbij Bronkhorst staan we voor het gemaal Grote Beek. Gebouwd in 1953 om het water uit de beken in de IJssel te pompen. Een prachtig staaltje de stijl van Het Nieuwe Bouwen, met als kenmerken, strakke vlakken, ruimte, functioneel, veel licht en wit en weinig tot geen decoratie.

Keukengemaal

Het is nu een centrum van kunst met horeca in Het Keukengemaal.

Aan de overzijde komt de heuvelrand van de Veluwe langzaam in ons vizier. Deze stuwwal verheft zich tot ruim 100 meter boven de IJssel. Dit is het hoogste punt van het Europese deel van het Koninkrijk der Nederlanden in Europa buiten de provincie Limburg.

Het Zwarte Schaar

De IJssel maakte voor Doesburg, eigenlijk is het na Doesburg, maar we fietsen tegen de stroom in, een scherpe meander, maar in 1954 is de meander met de naam het Zwarte Schaar van de IJssel afgesneden. Het overgebleven water is populair bij waterrecreanten. De campings zijn ook bij onze Duitse oosterburen geliefd en de vakantieparken breiden zich uit.

Het rivierenlandschap is hier op zijn mooist met nevengeulen en strandjes met wit zilverstrand. We kijken uit op de sporen van de IJssellinie uit de tijd van de Koude Oorlog.

Inlaatwerk 4028 was een sluis bij Olburgen, die kon worden opengezet om een brede strook ten oosten van de IJssel onder water te zetten. In 1964 werd de IJssellinie opgeheven. De sluis verdween onder de dijk, maar bij de aanleg van een nieuwe dijk dichter bij het water werd Inlaatwerk 4028 weer Zichtbaar.

De verdedigingswerken rond Doesburg zijn veel ouder. Rond 1700 bouwde Menno van Coehoorn hier de Hoge Linie. Nadat defensie het verdedigingwerk afdankte, bleef het een gesloten strook in de vorm van een halve maan om de stad. De natuur kon zich hier rijkelijk zelf ontwikkelen.

Hoge Linie

Doesburg, oplaadpunt voor levensgenieters

Ook Doesburg is oud, maar is klein gebleven. Het is een genot om te fietsen tussen de sierlijke geveltjes en de vele terrassen op straat.

Doesburg

Net als Zutphen straalt Doesburg het Hanzeverleden in volle glorie uit. Het middeleeuwse stratenpatroon is verrassend bewaard gebleven. Het stadje noemt zich oplaadpunt voor levensgenieters.

Doesburg kent al sinds 1234 stadsrechten. Pronkjuweel is de laatgotische Martinikerk. De toren is met 94 meter de hoogste kerktoren van Gelderland. Op de ranglijst van Nederland staat de spits op de 7^e plaats.

Ook het stadhuis met de markante trapgevel en de bonte luiken is laatgotisch. De Waag is al sinds 1468 stadsbierhuis van Doesburg. Volgens het Guinness Book of Records, zou dit het oudste voortdurend in gebruikzijnde horecabedrijf van Nederland zijn.

Liefhebbers van mosterd kunnen een bezoek brengen aan het mosterdmuseum.
Vanwege de vesting mocht Doesburg vele eeuwen niet uitbreiden. Dit heeft het stadje echter goed geconserveerd. Pas na de Tweede Wereldoorlog verrezen nieuwe wijken buiten de wallen van de vesting.

Na een slinger door de binnenstad fietsen we een stuk over de kade aan de IJssel. Aan de overzijde is het groen, maar op de kade pronkt opmerkelijke kunst.

Drie identieke mannetjes met een gouden gezicht, zwart haar en rode jassen. Maar ze hebben wel allemaal een andere afmeting. Ze lijken vanaf de IJssel te komen aanlopen, op weg naar de oude binnenstad van Doesburg. Passi d’Oro (voetstappen van goud) is een creatie van de Italiaanse kunstenaar Roberto Barni.

Voetstappen Roberte Barni

De familie ooievaar boven de waterrecreatie

Bij het samenkomen van de Oude IJssel en de IJssel volgen we even de Oude IJssel maar keren weer terug naar onze eigen rivier.

Aan de overzijde prijkt steeds dominanter de heuvelrug van de Veluwezoom. Watersport wordt hier steeds belangrijker.

Vooral onze oosterburen genieten ervan.

Op veel plaatsen in Duitsland is gemotoriseerde pleziervaart niet toegestaan. Tussen een grote meander is sinds 1971 door zandwinning een plassengebied ontstaan van drie vierkante kilometer. Rond de plassen zijn diverse grotere recreatieparken. Er is slechts een doorgang tussen de plassen en de IJssel. Er is geen brug, maar in het seizoen vaart wel het fietspontje de Veerstal.

Ondanks alle recreatieve activiteiten voelt de familie ooievaar zich veilig op hun hoog gelegen nest.

Huissen in de Betuwe

We naderen het punt waar het water uit de Rijn zich afscheidt naar de IJssel. We volgen nu de Rijn stroomopwaarts naar de pont het Looveer. Dit is de Betuwe.

Achter de uiterwaarden ligt Huissen. Je spreekt het uit als Huusen. Het stadje hoort pas sinds 1816 bij Nederland. Jarenlang maakte Huissen deel uit van het hertogdom Kleef, maar kwam later bij het Koninkrijk Pruisen. Het katholieke Huissen voelde zich niet goed thuis in het protestantse Pruisen. De taal bleef Nederlands.

Aan het einde van de 18e bezette Frankrijk ook dit grondgebied. Na de val van Napoleon deelde het Weense Congres in 1815 Huissen in bij het kersverse Koninkrijk der Nederlanden. Pruisen sputterde even tegen, maar een jaar later was de overgang een feit.

Huissen is altijd wel zichzelf gebleven en wilde ook zichzelf blijven. De grote buur Arnhem wilde uitbreiden en Huissen moest delen grond afstaan voor de bouw van nieuwe wijken aan de zuidkant van de Rijn. In het begin van deze eeuw dreigde Huissen geheel opgeslokt te worden. Huissen bedacht daarop een tegenzet en vormde met Gendt en Bemmel de nieuwe gemeente Lingewaard. De samenstelling van de bevolking is wel veranderd. Forensen hebben nu de overhand. Het is goed wonen in Huissen dichtbij Arnhem met alle voorzieningen.

John Frost

Schitterend overspant de John Frostbrug de Rijn. Jarenlang heette de brug gewoon Rijnbrug, maar in 1978 werd de brug vernoemd naar de Britse officier met een heldenrol tijdens de operatie Market Garden in september 1944. Het veroveren van de deze brug was een belangrijk doel van Market Garden. De operatie mislukte echter dramatisch. Het is indrukwekkend om over deze brug Arnhem binnen te fietsen: de stad die zware schade leed tijdens Market Garden. De compositie van oud en nieuw maakt van Arnhem een fraaie stad.

John Frostbrug bij Arnhem

Arnhem Centraal

Nieuw is ook het futuristische station. Omgeven door hoogbouw. De bouw leek echter op een gebed zonder end. Al in de jaren ’80 van de vorige eeuw kwam steeds meer naar voren dat het toenmalige station niet meer aan de eisen volddeed. Plannen kwamen en verdwenen vervolgens in de prullenbak.

Arnhem Centraal station

In 2007 werd het oude station gesloopt, maar in 2008 ontstond de bouwcrisis. Bovendien bleken de werkelijke kosten voor het nieuwe veel hoger dan was begroot. Geen aannemer dorst het aan. Besloten werd om het project in stukken te knippen. Zo duurde het tot 2015 tot het nieuwe station geopend kon worden. Al die jaren moest Arnhem het met een noodstation doen. Het nieuwe station heeft wel een belangrijk voordeel: het draagt nu met trots de naam Arnhem Centraal. Rond het station zijn voldoende terrassen om al het moois aan het einde van de fietstocht in ogenschouw te nemen.

Het nieuwe stationsgebouw van Arnhem

Routeinformatie

Fietsroute: langs de IJssel van Zutphen naar Arnhem
Land: Nederland
Provincie: Gelderland
Lengte: 60 km
Beginpunt: station Zutphen
Eindpunt: station Arnhem Centraal

Route beschrijving met knooppunten

Deze keer dus weer geen rondje maar een gestrekte route. Verlaat het station van Zutphen aan de voorzijde via de stationshal. Ja met je rug naar het station naar rechts op het fietspad. Volg de fietsknooppunten: 10, 74, 75, 78, 4, 53, 37, 50, 5, 52, 1, 35, 36, 37, 38, 4, 24, 26, 98, 80, 89, 61, 63, 66, 30, 22, 35, 36, 54, 41. Hier ben je bij het station Arnhem Centraal.

Let op: het veerpontje de Veerstal voorbij knooppunt 24 vaart alleen van 1 april t/m 30 september. Buiten dezer periode kun je een alternatieve route volgen: vanaf 24 via 96, 97 naar 98. Daar ben je weer op de hoofdroute. Deze variant is 2 km korter. Meer informatie over het veerpontje.

Je kunt de route ook inkorten door op knooppunt 89 van de route af te gaan naast de spoorbrug over de IJssel naar 89, 81 en 35. Daar ben je weer op de hoofdroute. Deze afsnijding is 8 km korter dan hoofdroute, maar het is geen fraaie route.

Horeca en winkels onderweg

12.6 km Eethuis de Veerstoep

Aan de IJssel net voor de pont naar Bronkhorst, dagelijks open vanaf 10 uur.

14.3 km Het keukengemaal

Aan het fietspad op de dijk bij Bronkhorst, maandag, dinsdag en woensdag gesloten. Overige dagen open vanaf 11:00 uur.

Bronkhorst

Je kunt ook even Bronkhorst in. Daar is voldoende keuze.

27 km Doesburg

In dit schitterende stadje is ruime keuze aan horeca bedrijven

52 km Huissen

In de plaats Huissen is keuze aan horeca.

Arnhem

In Arnhem drink je lekker koffie op de hoek bij De Hoek.

Verrassend Zutphen

Laat je verrassen door Zutphen. De stad verheft zich prachtig langs de rechteroever van de IJssel. Zutphen is met nog geen 40.000 inwoners een vrij kleine stad, maar kent al 1700 jaar geschiedenis. Al in de Romeinse tijd was Zutphen een nederzetting. Geen Romeinse Nederzetting, maar een Germaanse, want Zutphen lag net ten noorden van de Limes: de grens van het Romeinse Rijk. De stad profiteerde wel van de gunstige ligging aan de IJssel. Na de val van het Romeinse Rijk werd Zutphen een belangrijk bestuurscentrum.

Zutphen is niet groot maar wel chique

Aan het einde van de 9e eeuw verwoesten de Noormannen de stad. Zutphen werd echter snel weer opgebouwd. In de 12e eeuw trad Zutphen toe de Hanze. Deze handelsbond bracht grote bloei door de scheepvaart over de IJssel naar de Oostzee. Veel huizen waren echter van hout en alles verwoestende stadsbranden sloegen toe. Na de brand van 1336 werden uitsluitend huizen in steen opgetrokken. De 14e werd de Gouden Eeuw voor Zutphen. De stad werd hoofdstad van het Graafschap Zutphen. Er zijn enkele huizen uit deze tijd bewaard gebleven.

De Tachtigjarige Oorlog betekende het verval van Zutphen. Menno van Coehoorn bouwde in het begin van de 18^e eeuw imposante vestingwerken, maar deze bastions zorgde ook weer voor beperkingen. Zutphen raakte ingeklemd door het water. De ontwikkeling van de industrie in de 19e ging aan Zutphen voorbij.

Stadsmuur

Eigenzinnig

Zutphen staat al van oudsher bekend als een eigenzinnige stad. De omgeving is vrij conservatief, maar de stad zelf is duidelijk progressief. De stad heeft wel iets elitairs. Zutphen is al jaren een centrum van de antroposofische beweging in Oost-Nederland. 10 tot 15 procent van de inwoners is antroposoof of voelt zich tot de antroposofische beweging aangetrokken. Er is een ruim aanbod aan antroposofische scholen. Zutphen heeft zelfs een antroposofische woonwijk met naar bekende antroposofen genoemde straten.

Bibliotheek in de Broederenkerk

De stad kent een scala aan monumenten. Ruim 400 Rijksmonumenten en 500 gemeentelijke monumenten is indrukwekkend voor een vrij kleine stad.

Torenstad

Boven de stad priemen diverse torens de stad lucht in. Zutphen kreeg hiermee de bijnaam torenstad. Enkele in het oog springende gebouwen zijn:

• De Walburgiskerk werd gesticht als romaanse kapittelkerk omstreeks 1050 en van 1200 tot 1270 ingrijpend verbouwd in roman gotische Keulse stijl. Daarna is de kerk uitgebreid in de 14e, 15e en vroege 16e eeuw tot een grote hallenkerk Het godshuis is een voorbeeld van rijke Nederrijnse gotiek.
• De Broederenkerk is een grote vroeg-14e-eeuwse kloosterkerk van de Dominicaner Orde. De kerk is sinds 1983 in gebruik als openbare bibliotheek.
• De Nieuwstadskerk, heet officieel Sint-Johannes de Doperkerk. Deze Katholieke kerk wordt al in 1272 vermeld. In de 14e en 15e eeuw is de kerk fors uitgebreid. In 1572 plunderden de opstandige geuzen het godshuis en kwam het gebouw in handen van de protestanten. Tijdens de Franse tijd gaf Koning Lodewijk Napoleon de kerk terug aan de katholieke gemeenschap. De spitse toren is 77 meter hoog. Er vinden nog steeds katholieke erediensten plaatsen.

Walburgiskerk

Daarnaast kent Zutphen een aantal civiele torens die onder andere deel uitmaakten van de verdedigingswerken en de stadsmuren. Sierlijk is de Wijnhuistoren boven het Wijnhuis, dat ook gefungeerd heeft als waag, herberg en stadswacht.

Wijnhuistoren

In de toren hangt een carillon van de gebroeders Hemony. Dit was het eerste zuiver gestemde klokkenspel ter wereld.

Aan de Groenmarkt, Houtmarkt en de Zaadmarkt staan een aantal statige panden. Dit waren in de middeleeuwen maar ook in de 17e, 18e en 19e eeuw de woonhuizen van welgestelde burgers en kooplieden. Veel huizen hebben een middeleeuwse kern of zijn nog van kelder tot kap middeleeuws.

Zaadmarkt in Zutphen

Donderdag marktdag in Zutphen

Op donderdag staat de markt in Zutphen centraal, Van oudsher trekt men vanuit de wijde omgeving naar de stad. De markt vindt plaats op drie historische locaties: de Zaadmarkt, Houtmarkt en Groenmarkt. Onderdeel van de uitgebreide donderdagmarkt is de biologische markt. Deze kramen staan op een gedeelte van de Lange Hofstraat. Ook staan er enkele biologische ondernemers op de Groenmarkt. Je moet er wel vroeg bij zijn, want de markt is van 8.00 tot 13.00 uur. De omvang van de markt op zaterdag is meer bescheiden: op de Zaadmarkt en een gedeelte van de Houtmarkt. Deze markt is van 8.00 tot 17.00 uur.

Zutphen is een aangename stad om er rustig door te slenteren. Neem de tijd. Er is volop leuke horeca. Het is een absolute aanrader voor een overnachting. Zutphen noemt het VVV-kantoor aan de Houtmarkt “Inspiratiepunt”

Hofje met standbeeld

De IJssel

De oude naam van deze rivier is Isala en heeft een verband met Salland: de streek in het noorden van de IJssel.

De IJssel is een vrij jonge rivier, die pas tussen 1500 en 2000 jaar geleden is ontstaan. Aanvankelijk was de IJssel niet verbonden met de Rijn, maar de Romeinse veldheer Drusus liet een verbindingskanaal graven naar de Oude IJssel bij Doesburg. Door de nieuwe stroom ontstond het Flevomeer dat geheel door land werd ontsloten. In dit meer stroomden ook de Utrechtse Vecht en de Overijsselse Vecht. Het meer groeide gestaag en zorgde dat Friesland en West-Friesland van elkaar gescheiden werden. Het meer werd een zee met zout water: de Zuiderzee. Zware stormen met overstromingen zorgden voor het Plan Lely met de Afsluitdijk en inpolderingen.

De IJssel dreigde vanaf de 15^e eeuw te verzanden door de Sint-Elisabethsvloed. Door deze vloed vond het rivierwater een veel aantrekkelijkere weg via de Waal naar de zee. Om de route via de Rijn en de IJssel gemakkelijker te maken kwam in de 19e eeuw het Pannerdensch Kanaal, waardoor het water zich gemakkelijker een weg kan vinden naar de IJssel.

Het zuidelijk deel van de IJssel is vrij smal, maar tijdens de aanvoer van veel water kan de rivier zich gigantisch uitbreiden. Het waterpeil kan dan zes meter hoger liggen.De IJssel was vele eeuwen belangrijk als verdedigingslinie. Vestingbouwkundigen, zoals Menno van Coehoorn, hebben hun sporen nagelaten. Van 2006 tot 2019 is in het kader van het project Ruime voor de Rivier hard gewerkt om het water meer ruimte tegen en het natuurlijke karakter van de IJssel te versterken. Er zijn nevengeulen gegraven en stenen strekdammen zijn verwijderd. Vanuit de scheepvaart kwam kritiek dat deze veranderingen de rivier in de toekomst slechter bevaarbaar zouden kunnen maken.

Verblijf tips voor overnachten in Zutphen & Arnhem

Hampshire Hotel ’s Gravenhof***

Monumentaal gebouw uit de 17e eeuw. Een unieke combinatie van historische architectuur en moderne voorzieningen. Midden in het oude centrum van de stad.

Stadshotel & Proeflokaal ‘t Oer***

Prachtig historisch gebouw, maar wel modern ingericht, met restaurant en bar. Unieke locatie in het centrum.

Fletcher Resort-Hotel Zutphen****

Mooi viersterrenhotel met zwembad en indoor-tennisbanen. Op ongeveer 3 km van het centrum. De prijs valt mee voor de kwaliteit en alle voorzieningen.

Arnhem Bastion Hotel***

Mooi hotel. Modern en sfeervol ingericht. Ruime kamers met grote bedden. Uitstekende, centrale locatie in het centrum en niet ver van de Rijnkade met levendige terrassen.

ibis Styles Arnhem Centre***

Mooi hotel, Stijlvol en efficiënt ingericht. Gasten roemen het ontbijt. Bij het station.