Nog nooit twijfelde Fred zo lang over een uitnodiging om een land te komen ontdekken. Dit keer wel. Wekenlang zelfs. Samen met collega’s uit de reiswerelden van Nederland, België, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland mocht hij van Visit Saudi, het officiële bureau voor toerisme van Saoedi-Arabië, mee op een kennismakingsreis.
Nu weet ik uit ervaring dat toerisme ver weg kan staan van politiek. Dat toerisme juist effectief kan meewerken aan meer wederzijds begrip, acceptatie en ontwikkeling. Maar waar trek je de grens? Is dit een regime met een sharia-wetgeving (soms angstaanjagend), een land met diverse negatieve nieuwsberichten waar je gewoon niet naar toe moet gaan? Laat staan het land promoten? Maar wat doe je dan met andere regimes in landen waar toerisme volop in de schijnwerpers staat?
Wikipedia en Zaid
Als gay traveller en ambassadeur voor gelijke rechten had ik een persoonlijk dilemma. Zoektochten op het internet versterkten mijn twijfels. Na het lezen van teksten op Wikipedia kwam ik ‘s avonds slecht in slaap. Uiteindelijk bleken deze overigens sterk verouderd te zijn. Na lang wikken en wegen besloot ik om de uitnodiging te accepteren en mijn eigen mening en persoonlijke beeld te gaan vormen. Wel met het voornemen alles bespreekbaar te maken en ook lokale mensen buiten onze groep en onze begeleiding te ontmoeten.
Zo ontmoette ik Zaid die samenwoont met zijn mede-Saoedi gay partner. Samen zijn ze open over hun seksualiteit tegen familie en vrienden. Na een aantal jaren studeren in het buitenland keerde Zaid terug naar Riyad, omdat daar meer mogelijkheden zijn. Én om weer dichter bij familie te leven. Dit illustreert wat er aan het veranderen is. De jonge generatie vormt het grootste deel van de samenleving. De overheid, het regime waar ik zo bang voor was, sponsort studies in Westerse steden zonder terugreisverplichting. Echter keren velen terug met een koffer vol ambities, ervaringen en een meer hedendaagse kijk op relaties, op diversiteit en op de toekomst. Lijkt me een goede methode voor een veranderingsproces.
Jeddah
De eerste avond dineerden wij in het bruisende restaurant Kabana in het centrum van Jeddah. Een hoogstaand niveau van service en kwaliteit. Dat had ik wel verwacht. Maar wat ik niet had verwacht was mijn eerste ervaring met het veranderingsproces in dit land. Jonge vrouwen kwamen zelf rijdend en zonder begeleiding van echtgenoot, vader of broer naar deze hotspot. Ja, dat mag dus sinds een aantal jaren. Stap voor stap worden de vrouwenrechten versoepeld. Velen hadden hun hoofddoek af en genoten met prachtige kapsels van de ‘shisha’, de waterpijp. Ook waren er diverse tafeltjes met first dates. In de eerste avond nam ik al afstand van een groot deel van mijn eerdere perceptie.
Jeddah is de bruisende kosmopolitische stad van Saoedi-Arabië, de thuisbasis van internationale hotels en grote evenementen zoals het Red Sea International Film Festival en de Formule 1 Grand Prix. Het oude hart van de stad is nog steeds intact in Al Balad; de magische, historische wijk die druk gerestaureerd wordt en binnenkort een belangrijke toeristische plek zal zijn. Deze oude binnenstad staat bekend om de bouw van de huizen waarin de families van rijke handelaren in de 19e eeuw woonden: torenachtige huizen gemaakt van koraal en klei, verfraaid met houten raampanelen. Sinds 2014 staat de wijk, die bekendstaat als de poort naar Mekka, op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Jeddah ligt aan de Rode Zee en is daarmee de plek voor snorkel- en duiktochten en een aantal dagen strandvakantie. En ja, vrouwen snorkelen in bikini.
Maraya
Maraya is niet zomaar een theater, het is een prachtig kunstwerk in de woestijn. Ontworpen om op te gaan in het omringende landschap, rijst het als een luchtspiegeling op uit het zand. Deze ultramoderne structuur is bedekt met 9.740 spiegelpanelen die de schoonheid van de omgeving weerspiegelen, waardoor het volgens Guinness World Records het grootste gespiegelde gebouw ter wereld is. Maraya betekent ‘reflectie’ in het Arabisch en staat nu voor eeuwig op mijn netvlies.
Al Ula
Hier voelde ik mij een ware ontdekkingsreiziger. Adembenemende landschappen en een culturele beleving. En dat zonder busladingen vol toeristen zoals op vergelijkbare toeristische plekken in het Midden-Oosten. Al Ula is de thuisbasis van het eerste Unesco-werelderfgoed in Saoedi-Arabië. Het ligt diep in de woestijn in de noordwestelijke regio van het land. In serene rust ontdek ik eeuwenoude graven, indrukwekkende rotsformaties en… moderne architectuur.
Madain Saleh, in de oudheid Hegra geheten, bevindt zich op ongeveer 22 km van Al Ula en staat sinds 2008 op de Werelderfgoedlijst. Deze plek werd in de oudheid bewoond door de Arabische stammen Thamoedis en Nabateeërs. De oase van Hegra bevond zich op de karavaanroute die Petra – de tot nu toe veel bekendere trekpleister in Jordanië – verbond met deze streek. Net zoals in de stad Petra, hakten de Nabateeërs zo’n 2.000 jaar geleden 81 monumentale graftombes uit de rotsen. Een hoge notering op de bucketlist waard!
De eeuwenoude historie en het moderne Maraya zijn prachtige belevenissen. Zo ook een verblijf in een van de bijzondere desert camp hotels. Shaden Resorts is een zalige plek om te overnachten en krijgt een stipnotering. In het magische en duurzame Habitas zou ik een extra nachtje bij boeken. Uniek is een verblijf in een RV, een typisch Amerikaanse caravan, van alle gemakken voorzien in Canyon Park. In 2023 gaat het veelbelovende Banyan Tree open. Volop keuze.
Riyad
De grootste stad, tevens hoofdstad van Saoedi-Arabië, is Riyad. Met ca. 5,7 miljoen inwoners – 20% van de gehele Saoedi-bevolking – is het de meest bruisende plek in het land. Niet voor niets is dit de stad waar veel studenten, na een periode in het buitenland, naartoe terugkeren. Een voelbare mix van historie, veranderingen, hedendaagse lifestyle en toekomst.
De eeuwenoude geschiedenis van de stad is te vinden in de sfeervolle souks, musea en oude architectuur. Maar Riyad is ook een moderne metropool met glimmende hoogbouw en een snelgroeiende, hedendaagse uitgaans- en kunstscene. En dat is goed te aanschouwen vanuit de luchtbrug in de 302 meter hoge Kingdom Tower.
Bijzondere ontmoeting
En dan nu de conclusie. Voelde ik me dan nooit onveilig, constant in de gaten gehouden, oncomfortabel of niet mijzelf? Nee, eigenlijk nooit. De camera’s die soms op mij gericht stonden, waren niet van de veiligheidsdienst, maar van locals die in positieve zin het zo bijzonder vonden om de eerste buitenlandse toeristen te spotten en ze stonden altijd open voor een praatje. Kledingvoorschriften, zowel voor mannen als voor vrouwen, vallen reuze mee. Oké, geen alcohol, maar er is een heel erg hippe drinkcultuur en dito etablissementen met verse sappen en goede koffies.
Was het twijfelen terecht? Wat bleef er van mijn perceptie over? Twijfelen is altijd gezond. “Bij twijfel niet oversteken” is in dit geval niet mijn motto geworden en ik ben blij dat ik ben gegaan. Ik besefte dat ik reis om mensen te ontmoeten en mooie plekken te ontdekken. Twee elementaire zaken die ver boven politiek uitstijgen. Mijn ontmoetingen waren oprecht, vriendelijk en overal was ik meer dan welkom. De plekken die ik mocht bezoeken waren indrukwekkend en een ware belevenis.
Natuurlijk zijn er nog genoeg kwesties die ik anders zou willen zien en niet meer van deze tijd acht. Het ervaren van de goedbedoelde en duurzame veranderingen gaf mij niet alleen hoop, maar ook de openbaring dat ik niet kan verwachten dat een maatschappij van de ene dag op de andere dag naar Westerse maatstaven leeft. Veranderingen dienen door alle generaties omarmd te worden, met behoud van het goede. Dat is een complex en leerzaam traject en ik ben dankbaar daar iets van ervaren te hebben.
Reizen opent je ogen, geeft zelfreflectie, ziet het goede in andere culturen, verbroedert en verbindt. Het maakt diverse werelden een beetje beter. Prima redenen om juist naar Saoedi-Arabië te gaan. Iedereen is welkom.
