Daar waar schapenbellen rinkelen, mannen uit volle borst zingen, de horizon oneindig lijkt en ’s nachts de Melkweg aan de hemel verschijnt, kun je niets anders dan eens diep in- en uitademen en het pure leven tot je laten komen. Onthaasten gaat als vanzelf in de Portugese regio Alentejo ervaart Marieke.

Mertola

Bruno dos Santos geeft een gecontroleerde sjor aan de hendel van de gasfles. Een kort, luid geraas gevolgd door een felle vlam doorbreekt de stilte van het ochtendgloren. De touwen aan de mand trekken strak en dan, amper merkbaar, stijgen we geruisloos op. De opkomende zon kleurt de lucht oranje, het klooster onder ons verandert in een miniatuur en een uitgestrekt landschap ontvouwt zich onder onze ogen.

Alentejo is de regio boven de Algarve en is ongeveer even groot als Nederland, maar dan met slechts 500 duizend inwoners. Tussen de 15e en 18e eeuw kende Portugal grote welvaart door de ontdekkingsreizen en handel in goud en specerijen, en ook Alentejo heeft van deze rijkdom geprofiteerd. Koningen lieten herenhuizen, paleizen, kloosters en aquaducten bouwen. Kunstenaars werden aangesteld om meesterwerken van steen en hout te maken. In veel dorpen en steden in de regio is dit erfgoed terug te vinden; in de hoofdstad Évora, Beja, Mértola en Elvas, om maar enkele plaatsen te noemen.

Mertola

Grootste stuwmeer van Europa

Hangend over de rieten mand komt de kalmte van Alentejo ons tegemoet. Het droge landschap van Mourão vloeit over in een surrealistisch bomenpark, aangelegd in vloeiende patronen rondom een groot kunstmatige meer, het Alqueva-meer. Het is, horen we, het grootste stuwmeer van Europa in de rivier Guadiana. Zeventien jaar geleden werd ‘t aangelegd, maar het duurde wel tien jaar om het meer gevuld te krijgen. Omdat de zomers in Alentejo flink heet kunnen worden en 40 graden geen uitzondering is, hadden dorpen in het droogseizoen vaak geen water. Ze waren afhankelijk van de voorraad die de brandweer om de zoveel tijd kwam brengen. Sinds de aanleg van het meer is dat niet meer nodig; er is genoeg om de dorpen drie tot vier jaar van water te voorzien. En tegelijkertijd biedt het meer mogelijkheden om toeristen naar de streek te lokken. Ze kunnen er een boot huren, wakeboarden of suppen. Of kanotochten doen bij zonsondergang en in het donker, als met enig geluk otters, vossen en landschildpadden op de vele eilandjes op het meer zich laten zien. Bekijk de mogelijkheden bij Alentejo Break.

De ballon vaart verder. In de verte zien we op een heuvel de witgekalkte huizen en het kasteel van het Middeleeuwse stadje Monsaraz liggen. Af en toe passeren we een dorp en horen we blaffende honden en rinkelende bellen van schapen op doortocht, verder heerst er een serene stilte hoog in de lucht. We zijn dan ook helemaal ontspannen als Bruno na anderhalf uur de mand weer veilig aan de grond zet.

Monsaraz vanuit de luchtballon

Monsaraz

Wollen tapijten

Tijd om verder landinwaarts te trekken. Naar Estremoz, waar de Marmerroute begint en paleizen, herenhuizen en eenvoudige woningen, zelfs kroegen en stoepen met marmer zijn bekleed. Elke zaterdag is er een boerenmarkt en brocante op het centrale plein. Het oude paleis van Rainha Santa Isabel is nu een ‘pousada’. Pousadas zijn typisch Portugese, luxueuze hotels, gevestigd in historisch gebouwen als een kerken, kloosters of kastelen.

Estremoz

Op ongeveer een half uur rijden van Estremoz ligt Arraiolos, bekend om zijn handgemaakte wollen tapijten. Een grote muurschildering op een witte kerk verwijst naar bronnen met inktresten uit de zestiende eeuw, die op het plein onder de grond zijn aangetroffen.

De bronnen werden gebruikt om wol in te verven. Hortense, trotse eigenaresse van een tapijtwinkel sinds haar 18e, toont ons haar werkplaats. Ze geeft workshops aan toeristen en heeft 35 vrouwen in dienst die haar ontwerpen op elk gewenst formaat op tapijten borduren.

Rust en ruimte

Natuurlijk is de historische hoofdstad Évora de trekpleister van de regio, met een gothische kathedraal, een vrijwel intacte vestigingsmuur en aquaduct. Het is een studentenstad, met veel terrasjes, restaurants, winkels en smalle, kronkelende straatjes. Je kunt de echte sfeer van weleer ervaren door bijvoorbeeld te logeren of te lunchen in Pousada de Évora, een voormalig klooster uit de 15e eeuw. Toch kent Alentejo nergens massa’s toeristen die de dorpen overvallen. Slechts hier een daar slentert iemand met camera door de straten, om de typisch huizen van Alentejo met gele, blauwe of grijze omlijsting van deuren en ramen vast te leggen. Elk jaar schilderen de bewoners hun huis opnieuw; de omlijsting zou de kwade geesten buiten houden.

Het centrum van Évora

‘Canta Alentejo’

In Serpa, een plaats van 6.000 inwoners, wordt 100% pure schapenkaas van lokale boeren gemaakt en verkocht, maar vooral de muziek staat hier centraal.

‘Cante Alentejano’ – letterlijk de ‘zang van Alentejo’ – staat sinds 2014 op Unesco’s Werelderfgoedlijst. Er zijn 13 koren actief, van zo’n 20 man die traditionele liederen zingen, meestal à capella. Vroeger zongen de mensen onderweg van werk en in de tavernes. Het ging over liefde, natuur, of ze zongen strijdliederen. Gedurende de fascistische periode mocht er niet gezongen worden, maar tijdens de revolutie in 1974 raakten liederen met revolutionaire teksten in zwang en werden er ook vrouwenkoren opgericht. www.casadocante.pt

Tijdens een lunch in de voormalige wijnkelder van restaurant Molhó Bico waar stenen kruiken getuigen aan die tijd, maken we kennis met deze Cante Alentejano. Het is een mix van invloeden van de Arabieren en Gregoriaanse muziek van de kloosterlingen. Uit volle borst zingen vier mannen vol overgave en brengen de gasten in ontroering. Wat zou dat zijn als er 20 man zou staan! De burgemeester van Serpa, Tomé Pires, staat op om mee te zingen, en af en toe mengen ook andere gasten zich in het gezang; niemand die de teksten niet kent. Pires, op zijn 36e al burgemeester en daarmee de op een na jongste burgemeester van Portugal, maakt met zijn inmiddels 43 jaar nog altijd deel uit van de jongere garde in Serpa. De meesten zijn allang weggetrokken, richting Lissabon of de kust, vertelt hij later tijdens de lunch. “De stad kampt al jaren met werkloosheid.

Juist daarom willen we tradities in ere houden

Kinderen krijgen hier vanaf hun achtste jaar verplicht op school een uur in de week les in Cante Alentejano. Muziek verbindt mensen. Cante Alentejano is zo Serpa’s trekpleister geworden.”

Serpa

Wijn en kunst

Zonder een bezoek aan een wijnboerderij is een vakantie in Portugal niet compleet. Portugal heeft 14 officiële wijnstreken en die van Alentejo is de grootste. Hier komen de zware, rode wijnen vandaan. De hete en droge zomers zorgen voor rijke wijnen met hoge alcoholpercentages van zo’n 13 tot 14%. In Vidigueira bezoeken we een wijnboerderij Quinta do Quetzal van het Nederlandse echtpaar Inge en Cees de Bruin, die ook fervent kunstliefhebbers zijn. Kunst en wijn is een goede combinatie, vinden ze, daarom hebben ze in het architectonisch interessante gebouw ook een museum met moderne kunst geopend. Over niet al te lange tijd is het ook de bedoeling dat toeristen op het complex kunnen overnachten en mee kunnen helpen met de druivenoogst.

Quinta do Quetzal

Quinta do Quetzal

Onthaasten gaat vanzelf

Authenticiteit, rust en ruimte, dat is wat Alentejo biedt. Natuurliefhebbers komen hier om vogels of dolfijnen te spotten, de Melkweg te zien of actieve watersporten te doen. In het binnenland en langs de kust liggen wandelroutes van in totaal 740 kilometer lang, af te leggen met gids of met een gps-tracker. Cultuurminnaars zoeken het in de verstilde dorpen met Romeinse en Moorse invloeden, de vele kastelen en archeologische vindplaatsen bij kerken en begraafplaatsen. En rustzoekers en bourgondiërs kunnen hier de meest bijzondere, kleinschalige overnachtingsplaatsen vinden midden in Afrikaans aandoende natuurgebieden en genieten van heerlijke lokale gerechten, bereid met groenten en kruiden uit eigen tuin. Onthaasten? Dat gaat vanzelf in Alentejo.

Meer Alentejo reis tips

Doen:

Ga op pad met gids Fernanda Goncalves. Deze 54-jarige Portugese is biologe van oorsprong en organiseert wandeltochten in Alentejo en daarbuiten. Ze wandelt mee als gids of helpt je op weg en geeft je een gps mee als je liever zelfstandig een wandelroute volgt.

Wijnproeven bij Ervideira Wine Shop

Bij dit familiebedrijf kun je wijnproeven buiten op een romantisch dakterras met uitzicht over Monsaraz. Wil je een hele bijzondere wijn mee naar huis nemen, ga dan voor de Conde d’Ervideira Vinho da Aqua. Deze rode wijn heeft een jaar lang op 30 meter diepte in de rivier gelegen, met een constante druk, temperatuur en koelte en is verzegeld met wax.

Eten

Alecrim Restaurant, Estremoz 
Rossio Marquês de Pombal 31, Estremoz t: +351 268 324 189

Slapen

Monte da Estrela Monte da Estrela, Courela das Antas, Aldeia da Estrela, 7885-201 Estrela. Een romantisch landhuis met spa, ontworpen door de eigenaren Manuel, Brite en hun drie zonen. De tuin met olijfbomen, tijm en lavendel en een zwembad biedt prachtige zonsondergangen. www.montedaestrela.pt of ga naar Booking.com

Xistos Herdade Monte da Ponte, EN 122 – Km 18 Trindade, Beja. Midden in een Afrikaans aandoend landschap met ezels, koeien en een kruidentuin ligt dit kleinschalige familiehotel. Met de eigenaresse kun je prachtige wandelingen in de omgeving maken. Bekijk de prijzen op Booking.com of op www.xistos.pt

Santa Luzia Hotel Avenida de Badajoz, Elvas. t: +351268637470. Book dit hotel bij Booking of bekijk de eigen site.

Marieke was te gast bij Visit Portugal en Visit Alentejo en vloog met TAP naar Alentejo.

Lees ook dit nieuws

8 x zalig overwinteren in de Portugese Alentejo Portugal, het land dat 25x op de UNESCO werelderfgoedlijst staat