Als je iemand de 1e associatie met het woord Panama vraagt dan is het antwoord bijna zeker ‘kanaal’. En bijna iedere bezoeker van de stad zal het kanaal wel bezoeken. Om het fenomeen Panamakanaal wat breder te kunnen bevatten is het goed er op verschillende manieren kennis mee te maken. Contributor Theo verbleef een paar dagen in de kanaalzone, proefde de sfeer van de voormalige Amerikaanse enclave, voer halfweg door het kanaal, reisde met de historische trein naar Colon en bezocht de sluizen aan beide zijden.

De kanaalzone

Deze zone beslaat vijf mijl aan weerszijde van het kanaal en heeft het land bijna een eeuw in tweeën gedeeld. Nadat de Fransen aan het einde van de 19^e eeuw geprobeerd hadden een kanaal te graven op zeeniveau, een onderneming die leidde tot 20.000 doden door malaria, 50 miljoen kubieke meter afgegraven grond en een faillissement, namen de Amerikanen het over. In een verdrag werd geregeld dat een zone van vijf mijl aan weerszijden van het kanaal Amerikaans grondgebied zou worden. Hier werd het administratiegebouw van het kanaal gevestigd en het personeel gehuisvest. Daarnaast was er vanzelfsprekend een militaire aanwezigheid en werd de wat verder van de stad gelegen jungle volop gebruikt voor jungletraining. Hoewel de Amerikanen de kanaalzone in het jaar 2.000 hebben overgedragen aan de Panamezen is de sfeer van de kanaalzone is nog steeds totaal verschillend van die in Panama city, een stad met een centrum vol hoogbouw, waarbij de voetganger vergeten lijkt, met er omheen wat armoedige lagere flats in buurten die je, vooral ’s avonds, beter kunt mijden.

Een typische straat in Allbrook

De wijk Albrook, ooit behorende tot de kanaalzone, heeft een koloniaal-tropische sfeer, met een militair randje Veel groen, brede boulevards met lage ruime vrijstaande of twee aan twee geschakelde huizen, vaak vervaardigd van hout. Ertussen kantoorgebouwen en beplanting die een associatie met regenwoud oproept. Een plek die er om vraagt om zomaar wat doorheen te struinen en rond te kijken. Aan de overzijde van de brede Avenida Amador die de wijk doorsnijdt zijn de gebouwen barakachtig en een stuk kleiner. Gids Guido vertelt een dag later, als we op weg zijn naar het treinstation, over het verschil tussen de zogenaamde gouden kant en de zilveren kant. De inheemse werkkrachten werden oorspronkelijk in zilver betaald, de Amerikaanse, die ook de betere en leidinggevende banen hadden, in goud. En dat verschil in koopkracht had natuurlijk ook zijn weerslag op de huisvesting. De wijk mondt uit in de Amador causeway, een drie kilometer lange strekdam die Panama City met nabijgelegen eilanden verbindt. Tegen de avond het domein van joggers en fietsers en sinds kort verrijkt met een Biodiversiteitsmuseum, een gebouw ontworpen door Frank Gehry.

Het Canal Administration Building

Het Panamakanaal Administration Building, gelegen in het hart van Albrook is absoluut een bezoek waard. Het gebouw werd ingehuldigd op 15 juli 1914, en kostte $ 879.000, een aanzienlijk bedrag in die tijd. Het ligt op de top van een heuvel, met uitzicht op het kanaal, de stad en de haven van Balboa, ooit de hoofdstad van de kanaalzone.

ZIE OOK: Vijf dingen die je niet wist over Panama-Stad

Een ronde, middels monumentale trappen toegankelijke, vide in het midden van het gebouw bevat imposante muurschilderingen, gemaakt door de New Yorker William B. Van Ingen, die in vier scenes de monumentale arbeid verricht bij de bouw van het kanaal weergeven. Ze zijn geschilderd in een krachtige heroïsche stijl. Rondom de vide hangen schilderijen van de bouw en van enkele van de schepen die er rond de opening en in later tijden doorheen zijn gevaren. Een mooi stukje bevroren tijdbeeld.

Twee van de Muurschilderingen in het Panama Canal Administration building

Constructie van een afvoerkanaal in de Gatun dam

De Panama Kanaalspoorweg

Voor het kanaal er was kon je al per trein tussen de oceanen oversteken. Toen de aanleg van het spoor in 1851 slechts voor een klein deel gerealiseerd was (7 mijl van de 47), en een faillissement nabij leek kwamen twee schepen met goudzoekers aan in Panama City, op weg van de oostkust van de Verenigde Staten naar California. Ze hoorden een trein fluiten en wilden het korte ritje boeken. De hoofdingenieur vroeg een buitensporig hoog bedrag omdat hij verdere vertraging vreesde. Maar de 1.000 mannen die aan boord van de schepen waren betaalden grif, de aandelen schoten omhoog en er kon vier miljoen dollar opgehaald worden met de uitgifte van nieuwe aandelen, waardoor de spoorweg kon worden afgemaakt. In 1851, 63 jaar voordat het scheepvaartkanaal af was reed de 1e trein van kust naar kust.

Sinds 2001 wordt de spoorlijn wordt geëxploiteerd door een vervoersbedrijf uit Kansas city, dat de luister van voorheen heeft hersteld en op doordeweekse dagen een trein samengesteld uit klassiek ingerichte rijtuigen tussen Panama City en Colon laat rijden. De rijtuigen zijn bijna allemaal nieuw, maar binnenin zorgvuldig nostalgisch ingericht, met veel hout, tapijt op de vloer en zacht brandende Art Deco lampjes. En naar de zijkant open balkons zorgen voor veel zicht, geluiden en geuren. De door een diesellocomotief getrokken trein vertrekt om zeven uur in de ochtend en trekt langzaam op door een industrielandschap. Al snel maakt dit plaats voor een dichte jungle die af en toe behoorlijk dichtbij komt. Gedurende de dag is het spoor het domein van enorme goederentreinen met containers. Op deze wijze kan ook de lading van schepen die groter zijn dan de maximale afmetingen voor het Panama kanaal tussen beide oceanen vervoerd worden. Dichter bij Colon verschijnen regelmatig openingen in de dichte bebossing die zicht geven op het Gatunmeer, het aangelegde stuwmeer waarover de schepen het grootste deel van hun passage varen. Een deel van de route voet over een dijk dwars door het meer, wat fraaie vergezichten oplevert. Wat eens heuveltoppen waren zijn nu eilanden geworden. Niet de meest spectaculaire treinreis op de wereld, maar de moeite waard vanwege de mix van historie, het bij vlagen fraaie uitzicht en het idee dat je van de ene oceaan naar de andere bent gereisd.

Uitzicht over het Gatun meer vanuit de trein