Polen kent een roerige geschiedenis. Na loden jaren van communisme, herwonnen vrijheid en westerse democratie, valt het land terug in conservatisme. Vanwaar die hang naar het verleden? De Pools-Nederlandse journalist Dore van Duivenbode onderzoekt in de vijfdelige reisserie Moja Polska! (Mijn Polen) waardoor het komt dat haar moederland de afgelopen dertig jaar zo sterk is veranderd.

Dore van Duivenbode reist door een land van grote tegenstellingen in de VPRO-reisserie Moja Polska! Vanaf zondag 31 maart, 20.15 uur op NPO 2

Wie het over Polen heeft, bedoelt doorgaans de 250.000 Poolse arbeidsmigranten in Nederland, bouwvakkers, fruitplukkers en aspergestekers. Of krantenkoppen die melden dat ‘de Poolse democratie wankelt’. Maar wat is er echt aan de hand in Polen?

Miljarden euro’s aan subsidie moesten van Polen een replica van Noordwest-Europa maken. Van alle voormalige Oostbloklanden heeft Polen de snelst groeiende economie. De afgelopen jaren groeide het op vele gebieden uit tot een modern land. Liberaal, steeds seculierder en een tikkeltje saai. Maar sinds de conservatieve PiS-regering aan de macht is, lijkt het land terug te vallen in oude dictatoriale structuren. De katholieke kerk heeft zijn ijzeren greep terug en schiet wortel in politiek en staat. En telkens is er onenigheid met Brussel. Het is zelfs de vraag of Polen wel tot de EU kan blijven behoren.

Het is een onrustige tijd en er staat veel op het spel. Zeker voor leeftijdsgenoten van Dore van Duivenbode (33). Samen met regisseur Britta Hosman trekt zij door Polen op zoek naar antwoorden op de vraag hoe het mogelijk is dat haar moederland tijdens haar leven zo sterk – en voor haar ook wel verwarrend – is veranderd.

Familiehuis in Auschwitz

De reis begint in Oświęcim, de Poolse naam voor Auschwitz, de plaats waar Dore’s familie vandaan komt. De inwoners zijn hier opgescheept met een geschiedenis die ze niet zelf hebben geschreven. Als kind bracht Dore hier gelukkige zomers door, zich niet bewust van het beladen verleden. Nu haar grootouders en moeder niet meer leven, keert ze terug om het familiehuis te verkopen en Polen opnieuw te ontdekken. Wat is er gebeurd met het Polen dat open ging en bij het vrije Westen wilde horen? Waarom sluit het nu weer zijn deuren?

Melancholie, wodka en zoete dromen over een beter leven

De Polen zijn een gesloten volk. Met open vizier en onbevangen vragen weet Dore echter door te dringen tot hun wereld van melancholie, wodka en zoete dromen over een beter leven in dit verdeelde land. Nergens anders valt het oude en moderne leven zo zichtbaar samen. In de grote steden willen jonge mensen bij het vrije westen blijven horen en het juk van de kerk afwerpen. In de dorpen lijkt het soms alsof je dertig jaar wordt teruggeworpen in de tijd. Kan Polen zich, ondanks de bewogen geschiedenis, verenigen en alsnog een stabiele toekomst opbouwen?