Een kop, enkel bestaande uit een wijd opengesperde bek en een rij in het oog springende tanden, lijkt het uit te schreeuwen. Eén arm van de figuur is krachtig uitgestrekt in de lucht. Stekels van spijkers en schroeven bedekken de hele figuur. Julio González’ Cactusman is een menselijke figuur en een cactus inéén.

Het is een wonderlijk beeld, waar de Catalaanse kunstenaar González eind augustus 1939 de laatste hand aan legde. Eerder dat jaar heeft Generaal Francisco Franco de macht in Spanje gegrepen. Na Cactusman maakte González Cactusman II, ook wel de Cactusvrouw genoemd. Met een arm in de lucht, lijkt zij een vuist van verzet te heffen. Het is verleidelijk de figuren te zien als symbool voor de kracht van het Catalaanse volk dat standhoudt, ondanks de onderdrukking van Franco’s regime. De sculpturen zijn vanaf 25 november beiden te zien in de tentoonstelling González, Picasso en vrienden.

González

Een tekening van 29 maart 1939 laat zien dat González al bezig was met de verbeelding van het thema. Het was in die periode dat zijn geliefde thuisland Spanje, waar voorheen de democratisch verkozen Republiek regeerde, in handen viel van Franco. Het betekende het einde van de burgeroorlog. Franco’s overwinning had een langdurig repressief dictatoriaal regime tot gevolg. Dit betekende voor Catalonië, González’ geboortegrond, dat alle regionale culturele uitingen werden verboden, waaronder de eigen taal.

Cactusfiguren en de Montserrat

Hoewel González al rond de eeuwwisseling van Barcelona naar Parijs was verhuisd, voelde hij in deze periode nog altijd een sterke verbondenheid met zijn Catalaanse roots. Een terugkerend thema in zijn oeuvre is zijn Montserrat; een onverschrokken Catalaanse boerenvrouw met een sikkel en een kind op de arm, vernoemd naar de beschermheilige van de Catalaanse regio. In de loop van de oorlogsjaren, maar vooral na dat beslissende jaartal van 1939, begint González’ onverschrokken Montserrat van gedaante te veranderen.

Ze krijgt een schreeuwend, van angst vertrokken gezicht. De vergelijking met de schreeuwende figuren in Pablo Picasso’s Guernica dringt zich op. Dit werk van González oude vriend staat bekend als hét symbool van de verschrikkingen van de Spaanse burgeroorlog. González’ meer abstracte ‘Cactusmannen’ schreeuwen het ook uit. De stekels lijken een verbeelding van de netelige situatie van het Catalaanse volk tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Tegelijkertijd staan cactussen erom bekend om te overleven in droge woestijngebieden. De Cactusman is in die zin een hoopvol beeld. Een manier om te laten zien dat het Catalaanse volk, ondanks de situatie, zal standhouden en blijven vechten voor de eigen cultuur. Het is deze thematiek die anno 2017 opnieuw actueel is.

Over de tentoonstelling González, Picasso en vrienden

Het is 1928 als Pablo Picasso in Parijs bij zijn oude Spaanse vriend Julio González aanklopt. Hij heeft de hulp van deze getalenteerde metaalbewerker nodig omdat hij een tweedimensionaal ontwerp wil omzetten in een metalen sculptuur. Het is de start van een intensieve samenwerking en de voortzetting van een bijzondere vriendschap. Samen werken ze gedurende 4 jaar aan verschillende sculpturen. De samenwerking is voor beide kunstenaars een belangrijke impuls in hun verdere ontwikkeling. Picasso vindt dankzij González nieuwe manieren van expressie in sculptuur, en voor González is de samenwerking een laatste zetje op weg naar een eigen stijl als kunstenaar. In de tentoonstelling van Gemeentemuseum Den Haag staat González’ ontwikkeling van ambachtsman naar avant-garde kunstenaar centraal. Met maar liefst 20 werken van Picasso wordt tevens hun vriendschap gevierd.

Lees ook dit nieuws

Kunstmuseum Den Haag verwerft drieluik van Paula Rego Paul Blanca in Fotomuseum Den Haag Kijken met je handen in Escher in Het Paleis