Fietsrondje van de maand september: Het Hoge Noorden

Het hoge noorden van de provincie Groningen staat vooral bekend om het wadlopen en de zeehondencrèche in Pieterburen, maar je kunt er ook prachtig fietsen en je beleeft er een voor ons land ongekende rust.

Zo zette streekdichter Jan Boer (1899-1983) het op papier:

“Wel zuiken ‘t hier ien ainzoamheid van kweller, wad en wieden? Het bennen voak de minsten nait, dei rust ien roemte vienden,” 

Vanaf station Warffum fietsen we op de grens van het Hoge Land. Tot zover reikte ooit de zee. Usquert had dan ook tot 1718 de functie van vissershaven, van waaruit vooral op garnalen werd gevist. Ook werd er op zeehonden gejaagd: een vorm van jacht waar men nu niet meer aan zou denken. Na het verlies van de haven door inpoldering profiteerde Usquert vanaf de 19e eeuw steeds meer van de sterk gestegen prijzen voor landbouwproducten. Tussen de beide Wereldoorlogen in de vorige eeuw kende het plaatsje zelfs relatief de meest vermogende mensen van ons land: dus zelfs nog meer dan Aerdenhout. De rijkdom uit het verleden is nog steeds zichtbaar in de statige herenhuizen, die een duidelijk contrast vormen ten opzichte van uit de kenmerkende in rode baksteen opgetrokken arbeiderswoningen.

Berlage

De rijkdom maakte het mogelijk om in 1930 de beroemde architect Hendrik Petrus Berlage de opdracht te geven voor de ontwerp van het raadhuis. Inmiddels is Usquert geen zelfstandige gemeente meer. De gemeente leek wel goed voor de burgers te zorgen getuige het monumentale gebouw met de tekst “Gemeentelijk Verzorgingsgesticht”. Je kunt er slapen, want het gebouw is nu een Bed and Breakfast.

De molen Eva staat er keurig bij. Om deze molen te behouden zijn diverse acties gevoerd onder de slagzin: “Laat Adam geen weduwenaar worden!” De molen wordt nu gerund door vrijwilligers. Iedere zaterdag is de molen open voor het publiek.

Richting het noorden naar de Waddenkust zien we de diverse stroken inpolderingen die verricht zijn om land terug te winnen op de zee. We ervaren niet alleen rust, maar krijgen door vergezichten voorgeschoteld die zonder grenzen lijken.

Ook onze reukorganen doen mee met de waarneming: de lucht is hier zilt. Deze geur wordt veroorzaakt door het brakke water. Hier is jarenlang strijd aan vooraf gegaan. De landbouw wilde graag uitbreiden en had behoeft aan zoet water. De natuurlobby wilde zout water, omdat het karakter van de zilte natuur te behouden. Uiteindelijk is het tot een verdeling gekomen met een soort parelsnoer van zilte natuur achter de Waddendijk.

In de Romeinse tijd bestonden de Waddeneilanden als eilanden, maar waren onderdeel van het vaste land. De duinenrij op de huidige Waddeneilanden vormden de noordkust van ons land. Wel waren er enkele inhammen, maar de Waddenzee en de Zuiderzee bestonden toen nog niet. Het water veroverde echter steeds meer land. Met het indijken en polderbeheer kreeg de mens steeds meer grip op het water en veroverde land terug op de zee.

De kleinste zeehaven van ons land 

Aan de Waddenkust ligt het minuscule haventje van Noordpolderzijl: aangelegd voor de garnalenvissers van Usquert toen zij moesten uitwijken voor de inpoldering. Noordpolderzijl is de kleinste zeehaven van Nederland. De haven is slechts voor schepen toegankelijk bij hoog water. Ooit had Noordpolderzijl een eigen visafslag, maar nu ligt er gemiddeld slechts een bootje in de haven.  Aan de dijk ligt het voormalige sluiswachtershuis ‘t Zielhoes. Tijdens fraaie weekeinden is dit een gelieft etablissement.

Langs de stoere zeedijk moeten we regelmatig de klaphekjes openen en sluiten die moeten voorkomen dat de schapen en lammeren de vrije loop nemen. Opmerkelijk is dat deze wollige dieren totaal geen angst hebben voor fietsers. Een familie blijft gewoon pontificaal midden op het fietspad zitten en slechts met moeite gaan moeder en haar kroost opzij. Het is wel een kunst om de schapenpoep te ontwijken.

In het groen ontwaren we de Klutenplas aan de voet van dijk. Deze plas is ontstaan in 1984 door het afgraven van klei om de dijken op Deltahoogte te brengen. De Klutenplas is nu een kraamkamer voor vogels vanuit het wad die hier in alle rust kunnen leven zonder de gevaren van het opkomdende water van de Waddenzee.

Borg Dijksterhuis

De naam Pieterburen is bekend door het wadlopen, de zeehondencrêche en het begin van het Pieterpad. Het dorp telt echter nog geen 300 inwoners en een supermarkt of pinautomaat zul je er niet treffen. Toch was Pieterburen in het verleden belangrijk door de Borg Dijksterhuis: de burcht waarin de adellijke familie woonde met veel bezittingen in de omgeving. Helaas is de borg in 1903 afgebroken.

Veel over de borgheren van Dijksterhuis tref je in de Petruskerk van Pieterburen. Dit gotische godshuis was een katholieke kerk uit de vijftiende eeuw, maar werd tijdens de reformatie een hervormd kerkgebouw. De oorspronkelijke toren is afgebroken vanwege bouwvalligheid. De huidige toren is gebouwd van 1805 tot 1808 in opdracht van Jonker Goosen Geurt Alberda, borgheer van Dijksterhuis. In deze toren werden ook de gevangenen van Pieterburen opgesloten.

De jonkers van Dijksterhuis volgden de zondagse diensten in de kerk vanuit een speciaal van hen ontworpen herebank. De omgeving trekt kunstenaars aan. Regelmatig passeren we een huis dat is ingericht als atelier.  We hebben geluk, want de vrijwilligers van molen de Jonge Hendrik in Den Andel laten de wieken vandaag in alle glorie draaien.

Openlucht museum het Hoogeland

Na alle indrukken komen de silhouetten van Warffum weer in zicht. We moeten even klimmen, want een groot deel van de oude kern ligt op een wierde van 5,75 meter hoog. Veel dorpen liggen op een verhoging die men in Friesland terp noemt. Met een oppervlakte van 16 ha is dit de grootste terp van ons. Deze kunstmatig aangelegd heuvels functioneerden als schuilplaats bij extreem hoog water. Vaak stond alleen maar de kerk op de wierde, waar de inwoners van het dorp konden schuilen.

Ontvang elke maand gratis het Fietsrondje van de maand

Vul je e-mailadres in om een e-mail te ontvangen als er nieuwe fietsrondjes en verhalen beschikbaar zijn van Bert.

"*" geeft vereiste velden aan

Een deel van de oude kern van Warffum maakt deel uit van het Openluchtmuseum Het Hogeland. Ongeveer 20 bouwwerken geven een indruk van het dagelijkse leven van 100 jaar geleden. Je gaat terug in de tijd naar de schoolbanken in de dorpsschool, je proeft de sfeer in de kroeg, je betreedt de statige kosterij en je duikt in de praktijk van de veeartsenij. Uniek van dit openluchtmuseum is dat de helft van de gebouwen op de oorspronkelijke plaats staat. www.hethoogeland.com Wellicht stimuleert deze tocht tot meer fietstochten in het voor velen nog onbekende Groninger landschap.

Route informatie
Horeca onderweg

Routeinformatie

Fietsroute: Het Hoge Noorden
Land: Nederland
Provincie: Groningen
Lengte: 38 km
Beginpunt: station Warffum
Eindpunt: station Warffum

Volg na het verlaten van het station de verbindingweg. Na nog geen paar 200 kom je bij een T-kruising. Linksaf Stationweg. Onmiddellijk voorbij de spoorwegovergang linksaf het fietspad op. Volg de knooppunten: 58, 76, 59, 80, 61, 39, 37, 22, 35, 33, 32, 43, 57, richting 53, maar nog voor de spoorwegovergang linksaf naar het station.

Ontvang elke maand gratis het Fietsrondje van de maand

Vul je e-mailadres in om een e-mail te ontvangen als er nieuwe fietsrondjes en verhalen beschikbaar zijn van Bert.

"*" geeft vereiste velden aan

Horeca onderweg

bij knooppunt 58/76 in Usquert treft je wat horeca.
Bij knooppunt 39, Noordpolderzijl is café ‘t Zielhoes (maandag en dinsdag gesloten)
Bij knooppunt 33 in Pieterburen tref je diverse gelegenheden. Erg leuk is Theeschenkerij Domies in een botanische tuin.
Tussen knooppunt 32 en 31 is in Westernieland de Oude Smidse. Je moet als het fietspad eindigt op de weg met auto’s even naar rechts.
Niet ver van het station van Warffum is “Bij moeders” met leuk terras, lekker eten, aardige mensen en efficiënte bediening.

Westernieland

Je kunt in Warffum ook leuk kamperen Op Camp Zuiderhorn: een kleine en rustig camping op maat voor fietsers met picknicktafels en een dagverblijf voor slecht weer met koelkast met kookgelegenheid. Alle keukengerij is aanwezig. Op het terrein zijn ook trekkershutten te huur. De supermarkt van Warffum is ook op zondag open: vanaf 12:00 uur.  www.campingzuiderhorn.nl

Liever een Bed & Breakfast? In Warffum heb je de volgende keuze: