De International Air Transport Association (IATA) heeft positief gereageerd op het besluit van de Nederlandse rechtbank om de juridische procedures die door IATA, KLM en andere luchtvaartmaatschappijen zijn aangespannen tegen de ‘experimentele regeling’ van de Nederlandse regering om de vlieglimiet van de luchthaven Schiphol vanaf november 2023 te verlagen tot 460.000, te handhaven.
IATA-directeur-generaal Willie Walsh zei: “We verwelkomen de beslissing van de rechter. Deze zaak ging over het handhaven van de wet en internationale verplichtingen. De rechter heeft begrepen dat de Nederlandse overheid haar verplichtingen heeft geschonden door processen af te snijden die haar wens om vluchtnummers op Schiphol te verminderen onder de loep zouden nemen. Dit besluit geeft de luchtvaartmaatschappijen die gebruik maken van de luchthaven Schiphol dit jaar essentiële stabiliteit en behoudt de keuze en connectiviteit voor passagiers.

Het winnen van dit essentiële uitstel is goed nieuws voor de passagiers van Schiphol, het Nederlandse bedrijfsleven, de Nederlandse economie en de luchtvaartmaatschappijen. Maar de klus is niet geklaard. De dreiging van vluchtbeperkingen op Schiphol blijft zeer reëel en is nog steeds het aangegeven beleid van de regering. De luchthaven Schiphol heeft gisteren zelf zonder overleg het annuleren van nachtvluchten aangekondigd. Luchtvaartmaatschappijen begrijpen hoe belangrijk het is om problemen zoals geluidsoverlast op te lossen. De evenwichtige aanpak is het juiste EU- en wereldwijde wettelijk verankerde proces voor het beheersen van geluidseffecten. Het heeft luchthavens over de hele wereld geholpen om dit probleem met succes aan te pakken.”
Waar ging de juridische uitdaging over?
Het kabinet heeft onlangs besloten om het aantal vliegbewegingen op Schiphol terug te brengen van 500.000 naar 440.000 per jaar. Wij meenden dat er geen wettelijke basis was voor deze verlaging: het is in strijd met internationale verdragen en Europese regelgeving. Overheden kunnen het aantal vliegbewegingen verlagen om geluid te verminderen, maar alleen na een zorgvuldig proces, bestaande uit b.v. het beoordelen van het huidige geluidsniveau, het stellen van een geluidsdoel en het overwegen van alternatieve maatregelen. Dit gebeurde niet. De limiet van 440.000 is geen middel tot een doel, maar het doel. De Nederlandse regering heeft ook getracht de implementatie van deze verlaging te versnellen door een experimentele regeling in te voeren met een tussenplafond van 460.000 vliegbewegingen vanaf 1 november 2023. Ook deze tussenplafond is naar onze mening onderhevig aan – en daarmee in strijd met – internationale verdragen en Europese verdragen. voorschriften.
IATA en luchtvaartmaatschappijen die op Schiphol vliegen, probeerden de toepassing van deze experimentele regeling stop te zetten. KLM en andere op Schiphol gevestigde vervoerders zijn een soortgelijke rechtszaak gestart. De luchtvaartmaatschappijen die deelnamen aan de actie van IATA waren: Air Canada, United Airlines, FedEx, JetBlue, British Airways, Vueling, Lufthansa en Airlines for America.

Wat was de beslissing van de rechter?
De rechter oordeelde dat de Staat bij de invoering van de voorgestelde tijdelijke regeling niet de juiste procedure heeft gevolgd. Volgens Europese regels kan de Staat het aantal vliegtuigbewegingen op een luchthaven alleen verminderen na een zorgvuldig proces. Dit proces houdt onder meer in: het Rijk moet verschillende maatregelen identificeren die de geluidshinder kunnen verminderen, het Rijk moet alle belanghebbenden raadplegen en een vermindering van het aantal vliegtuigbewegingen is alleen toegestaan als duidelijk is dat andere maatregelen om het geluid te beperken vervuiling zijn onvoldoende. De voorzieningenrechter constateert dat de Staat die procedure is gestart voor de voorgestelde vermindering van het aantal vliegtuigbewegingen tot 440.000 per jaar met ingang van het seizoen 2024/2025. Maar de Staat volgde deze procedure niet voor de voorgestelde tijdelijke regeling waarin de Staat het maximaal aantal toegestane vliegtuigbewegingen voor het komende seizoen 2023/2024 wil terugbrengen tot 460.000. In de uitspraak staat daarom dat de Nederlandse Staat het aantal vliegtuigbewegingen op Schiphol voor het seizoen 2023/2024 niet mag terugbrengen van 500.000 naar 460.000.
Waarom had de Nederlandse regering opdracht gegeven om de vluchtaantallen te verlagen?
De minister van Water en Infrastructuur in het kabinet komt tegemoet aan de zorgen van enkele bewoners die zich vooral zorgen maken over geluid. Lokale luchtkwaliteit en bepaalde uitstoot van broeikasgassen (stikstof en CO2) zijn ook vermeld als ‘zorgen’, maar zijn niet de reden voor de verlaging. In een brief (24.6.22) van minister Marc Harbers aan de voorzitter van de Tweede Kamer in Den Haag staat dat de geluidsoverlast het doel is, maar de minister geeft ook toe dat hij geluidsoverlast nog niet heeft onderzocht of een specifiek hinderdoel heeft gesteld , wat beide vereisten zijn voordat dergelijke beperkingen mogen worden toegepast:
Op welke basis probeerden IATA en andere eisers de ‘experimentele regeling’ onwettig te laten verklaren?
IATA en de mede-eisers vinden dat de Nederlandse overheid de Balanced Approach (BA) moet volgen, een proces en methodiek om geluid op luchthavens te verminderen. In de BA, die is verankerd in ICAO Annex 16 (onderdeel van het Verdrag van Chicago, waarbij Nederland partij is), internationale verdragen en ook in Europese Verordening 598/2014, wordt uitdrukkelijk vermeld dat vluchtreducties zouden een laatste redmiddel moeten zijn, alleen gebruikt wanneer andere mogelijke maatregelen zijn uitgeput. Deze maatregelen omvatten een objectieve bepaling van de geluidssituatie en de geluidsdoelstelling; een inventarisatie van mogelijke maatregelen; een inschatting van de kosteneffectiviteit van die maatregelen; exploitatiebeperkingen als laatste redmiddel; en de beginselen van evenredigheid en non-discriminatie. Volgens IATA heeft de overheid dit proces niet gevolgd.
Waarom is dit zo belangrijk voor luchtvaartmaatschappijen?
Er zijn meerdere redenen, waaronder: De behoefte aan duidelijkheid over de toepassing van de BA in internationaal en Europees recht. Luchtvaartmaatschappijen willen rechtszekerheid en een overheid moet haar wettelijke verplichtingen nakomen.
De meest urgente prioriteit is om zekerheid te hebben voor de winterseizoenschema’s, die nu worden gepland en grotendeels in april zullen worden afgerond. Daarom moesten we dringend stoppen met de gedwongen reductie en terug naar de 500.000 toegestane vliegbewegingen. De willekeurige verlaging vermindert de luchthavenslots die luchtvaartmaatschappijen mogen exploiteren. Deze bezuinigingen zullen ertoe leiden dat luchtvaartmaatschappijen die slots konden exploiteren onder grootvaderrechten, deze zullen laten afnemen. Er is hiervoor geen precedent of methodologie, dus het is erg moeilijk om eerlijkheid te waarborgen en verlies van connectiviteit te voorkomen. Het betekent ook dat nieuwe operators die hoopten slots op de luchthaven te krijgen, deze niet kunnen krijgen, wat de keuze van de consument en de concurrentie beïnvloedt.
Risico op escalatie. Eerdere argumenten over geluidsbeperkingen hebben internationale handelsoorlogen bedreigd (bijvoorbeeld de problemen met de ‘hush kit’-vliegtuigen in de jaren negentig die dateren van vóór de BA). Het verwijderen van slots zal gevolgen hebben voor bilaterale rechten, open skies-overeenkomsten en zal vrijwel zeker leiden tot verdere internationale juridische stappen.
Meer in het algemeen zullen de bezuinigingen negatieve gevolgen hebben voor de werkgelegenheid en de economie van Nederland. Een precieze economische impactstudie van deze bezuinigingen is niet gemaakt (een voorbeeld van het niet volgen van de BA). In 2019 stelde een IATA-studie ‘Air Transport Competitiveness’ echter dat het beperken van de luchthaven Schiphol (plus andere belastingen) ongeveer 84.000 banen zou kunnen kosten in vergelijking met wat zou kunnen worden gegenereerd als Nederland Schiphol zou kunnen uitbreiden en belastingen en heffingen zou kunnen verlagen.
Wat zijn de volgende stappen?
Ervan uitgaande dat de Staat niet tijdig in beroep gaat tegen het besluit, blijft de vlieglimiet van Schiphol voor het seizoen Winter 23-24 op 500.000. De aandacht verschuift nu naar het ingezette overleg om Schiphol vanaf 2024 definitief te beperken tot 440.000 vluchten. Wij menen dat de Nederlandse staat opnieuw het risico loopt de Evenwichtige Aanpak niet te volgen door uit te gaan van het terugbrengen van het aantal vluchten naar 440.000, in plaats van te beginnen met het meten van geluid en het definiëren van een geluidsdoelstelling. Eventuele vluchtbeperkingen kunnen slechts een laatste redmiddel zijn om deze geluidsdoelstelling te bereiken, niet het uitgangspunt. Wij zijn van mening dat de uitspraak van vandaag een sterke indicatie geeft dat de staat het juiste proces moet volgen en alle opties moet analyseren.