AMSTERDAM: Midden in het centrum van Ouderkerk aan de Amstel ligt Beth Haim, een van de oudste Sefardische begraafplaatsen ter wereld. Hier liggen de graven van meer dan 28.000 leden van de Portugees-Joodse gemeenschap van Amsterdam. De oudste graven stammen uit het begin van de 17e eeuw, de nieuwste stenen zijn dit jaar gelegd. Zo omspant Beth Haim, Hebreeuws voor ‘Huis des Levens’, ruim vier eeuwen Joodse geschiedenis op vier hectare grond.

Publiekstoegankelijk

Kossmanndejong heeft samen met Loerakker Olsson Architecten een groot deel van de plannen ontwikkeld om deze bijzondere begraafplaats beter toegankelijk te maken voor publiek. Er zijn paden gemaaid door het landschap, nieuwe zitbanken geplaatst op mooie rustpunten en trappen en bruggen gekomen om de onbereikbare delen van de begraafplaats te ontsluiten. Er is een app ontwikkeld die de verhalen rond de belangrijkste graven tot leven wekt en als sluitstuk een vrij toegankelijk entreepaviljoen ontworpen, bedoeld om de bezoekers een introductie te geven op de meer dan 400 jaar oude begraafplaats.

Gesamtkunstwerk

Voor dit paviljoen zijn exterieur, interieur, architectuur en tentoonstellingsontwerp volledig met elkaar verweven. Het paviljoen verhoudt zich in kleur en materiaal tot de historische omgeving, maar geeft hier door de afgeronde hoeken en het bijzondere metselwerk een eigentijdse invulling aan. De cirkelvorm staat ook symbool voor de continuïteit van het leven en de dood. In de buitengevel is een grote uit natuursteen gefreesde reliëfkaart opgenomen, zijn er plekken uitgespaard om te rusten, ritueel de handen te wassen of een keppeltje te pakken.

De bezoeker treedt binnen in een lichte, bijna magische wereld van wit geglazuurde steen. Het langwerpige scherm met de speciaal gemaakte introductiefilm kijkt als een verhalend raam uit op de begraafplaats erachter. Drie maquettes zorgen voor nog meer inhoudelijke verdieping. Zo geeft één maquette in een van de vitrines goed weer hoeveel graven er in de loop der jaren in de grond zijn weggezakt en is in een andere vitrine een 1:1 detail van één van de honderd 3D gescande grafstenen, uitgefreesd in Carrara marmer te zien.

Vergankelijkheid

Het uitgangspunt van het ontwerp was om de vergankelijkheid die bij deze historische begraafplaats hoort in alle toegepaste materialen terug te laten komen: het gebroken metselwerk in de gevel, de zachte natuursteenelementen, het verweerde messing van de entreedeuren, de dakconstructie van onbehandeld massief eiken en de banken van hetzelfde hout. Alle elementen refereren aan het leven en de schoonheid van het verval dat daarbij hoort. Ook in het interieur wordt geprobeerd de naam ‘Huis des Levens’ eer aan te doen, door een lichte ruimte te creëren met een groot daklicht. Een veranderlijke, fonkelende wereld die door het ivoor-glazuur met craquelé speelt met het licht.

Het paviljoen is ook nu te bezoeken. De begraafplaats is vrij toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang van zondag tot en met vrijdag (op zaterdag gesloten).