De Nederlandse (en internationale) dierentuinen moeten bewuster omgaan met belevingsinstrumenten. Dat blijkt uit een onderzoek van NHTV-docent Goof Lukken naar de strategische positionering van de Nederlandse zoo’s en de rol van de belevingseconomie hierbij. De meeste toekomstkansen voor dierentuinen liggen op het gebied van differentiatie (duidelijk onderscheidend vermogen zoals Safaripark Beekse Bergen) en specialisme (zoals Apenheul en Dolfinarium).

Door de inzet van de juiste instrumenten kunnen dierentuinen de consument een betekenisvolle beleving bieden. Als ze daarnaast nog een duidelijke keuze voor de regionale of (inter)nationale markt maken, kunnen de Nederlandse zoo’s hun leidende positie in de wereld behouden.

Hoogste dierentuindichtheid van de wereld

Nederland kent de hoogste dierentuindichtheid per inwoner van de wereld, met maar liefst 16 erkende dierentuinen. Door de diversiteit en volwassenheid van de markt is ons land een representatief voorbeeld voor de wereldmarkt. Internationaal bezoeken meer dan 700 miljoen mensen jaarlijks een erkende dierentuin. Ruim 10 miljoen bezoeken vinden plaats in Nederland. Zo meent Lukken:

Dit geeft niet alleen het bereik aan van zoo’s, maar ook de grootte van deze leisurebedrijven. Verdere professionalisering van de dierentuinen op het bedrijfskundige en managementvlak is noodzakelijk. Daarnaast dwingen maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de sanering van de subsidies, de dierentuinen om ook meer bedrijfsmatig naar hun organisaties te gaan kijken.

Betekenisvolle beleving zowel commercieel als ideëel interessant

De belangrijkste aanbeveling uit het onderzoek is dat de collectie van de dieren niet meer leidend voor het management moet zijn, maar de betekenisvolle beleving die bezoeker mee krijgt.Dierentuinen blijken veel belevingsinstrumenten in handen te hebben. Zij kunnen door hun rol in zowel natuurbescherming als in natuureducatie een betekenis aan hun beleving meegeven. Hierdoor hebben zij een bijzondere rol in de vrijetijdsindustrie. Dierentuinen kunnen meer bewust gebruik maken van belevingstools als thematische keuzes, storytelling, spel en attracties. Uiteindelijk creëren ze op deze manier edutainement (leuk maar vooral betekenisvol leren). De onderzoeker ziet in de toekomst de grenzen tussen attractieparken, musea en dierentuinen dan ook verdwijnen.

Het onderzoek

Dit kwalitatieve onderzoek heeft in de afgelopen twee jaar plaatsgevonden. Er werden diepteinterviews gehouden met directies en marketingmanagers van een representatief aantal dierentuinen*, experts en de nationale dierentuinorganisaties. Daarnaast koppelde Lukken de verkregen data aan theorieën over belevings- en managementliteratuur. Het is wereldwijd het eerste onderzoek naar strategische positionering bij dierentuinen. Met dit onderzoek rondde Lukken zijn MBA-opleiding af.

Over de onderzoeker: Goof Lukken (MBA)

Goof Lukken is als hbo-docent verbonden aan de Academie voor toerisme van NTHV internationaal hoger onderwijs Breda. Daarnaast is hij de oprichter van het platform Vrijetijdskennis (VTK). Dit platform is een gids, kenner, link en specialist in de vrijetijdsindustrie en voor relevante organisaties met betrekking tot ontspanning, beleving, vakantie en tijdverdrijf. Lukken heeft meer dan 15 jaar ervaring in de vrijetijdsbranche, onder andere op het gebied van marketing en communicatie in dierentuinen. Hij behaalde eerder een Bachelor Degree in Management van recreatiebedrijven en Public Relations. Hij publiceert ook jaarlijks de VrijetijdsTrends. Hij is ook columnist voor diverse vakbladen en websites op het gebied van vrije tijd.

De uitkomsten van het onderzoek werden afgelopen donderdag 28 februari in Breda bij NHTV aan de tien* deelnemende dierentuindirecties en organisaties gepresenteerd. Ook gaan NHTV en de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen kijken naar mogelijk verder onderzoek naar dierentuinen als leisurebedrijf.

*Aan het onderzoek hebben de volgende dierentuinen/organisaties meegewerkt: Dierenpark Amersfoort, Burgers Zoo, Safaripark Beekse Bergen, Dierenrijk (beide onderdeel van Libéma), Aquazoo Friesland, Zoopark Overloon en Dierenpark Wissel (allen onderdeel van Zodiac Zoos),Gaiazoo Kerkrade, Apenheul, Dolfinarium en de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen.