De IJzertoren bij Diksmuide neemt bij veel Vlamingen een belangrijke plaats in. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wist het Belgische leger bij de IJzer de Duitse opmars te stuiten. Deze onverzettelijkheid leidde tot een toename van het Vlaams besef in Vlaamse kracht en kunnen. Langs de IJzer ligt het Boterland. Het gras op de vette klei geeft de boter een uitstekende smaak. Diksmuide staat in België bekend als de boterstad. De klei zorgt ook voor de okergele stenen, waarmee veel huizen zijn opgetrokken. Tijd voor het Fietsrondje van de maand mei 2023.
Aan de overzijde van de brug over de IJzer priemt de hoge, hoekige IJzertoren in de lucht als een baken van waarschuwing. Hier stuitte in 1914 de opmars van de Duitse indringers. De opmerkelijke coalitie van het water en de onverzettelijkheid van de Vlaamse soldaten hield hen tegen.
De toren staat niet alleen. Er staan 3 bouwwerken keurig op een rijtje. Aan de voet van de gotische boog van de Paxtoren kijken we uit op de restanten van de in 1946 opgeblazen oude toren en de fiere nieuwe IJzertoren. Samen met de tuin vormt dit geheel het Museum van de IJzer. Een trein dendert over de spoorbrug. Voorbij de brug wacht de IJzerboomgaard. In de Eerste Wereldoorlog was dit een stelling van het Belgische leger. Nu is het een recreatiepark met pluktuin, waterpartijen, speeltuin, ontvangstcentrum en cafetaria met terras. Op het patroon van de voormalige loopgraven lopen nu de wandelpaadjes door het gebied.
Langs de IJzer zijn diverse sluisjes en andere voorzieningen om de waterstand in de polders te regelen. De IJzer is een afvoerroute van overtollig water. Niet alleen in Nederland is men een meester van waterbeheer. Tijdens eb gaat de grote zeesluis bij Nieuwpoort open en het water vloeit weg de zee in. Alleen in tijdens de Eerste Wereldoorlog deed men het andersom. Toen gingen bij Nieuwpoort de sluizen open tijdens de vloed om het water de polder in te laten stromen.
Sluisjes
De restanten Fort de Knocke aan de overzijde van de Knokkebrug tonen aan dat de IJzer al eerder van strategische betekenis was. De Spanjaarden bouwden het fort tijdens de Tachtigjarige oorlog in de 16e eeuw.
Hier was ooit de zee
Bij de monumentale brug duiken we de polder in, maar al snel rollen onze banden op de Oude Zeedijk. Ooit reikte de zee tot hier, maar in de vroege middeleeuwen drong de zee steeds verder terug.
Vroeger was hier de zee
Rond de 8e eeuw begon men de graslanden als weide voor de koeien te gebruiken. De nog altijd zilte zeeklei gaf het gras een bijzonder aroma dat terug te vinden in de boter die gekarnd wordt uit de melk van de koeien. Diksmuide kreeg hierdoor in België faam als boterstad.
Diksmuide kreeg hierdoor in België faam als boterstad
Water is echter nog volop aanwezig in de kommen. Ideaal voor vogels als de grutto en de Tureluur. De overheid zet zich in om de kwaliteit te verbeteren door juist waterbeheer. Ook landbouwers krijgen een vergoeding als zij weidevogels beschermen. De boerenbedrijfjes uit grootmoeders tijd zijn klein en kneuterig.
Eenzaam staat een kapelletje in het landschap. De nostalgische wegwijzers vertonen sporen van roest. We hebben het gevoel te fietsen in de tijden van vroeger.
De Groignebunker confronteert ons weer met de Eerste Wereldoorlog. Het verdedigingwerk lijkt moeilijk te onderscheiden van de andere gebouwtjes in de polder.
De baksteentjes waren bedoeld als camouflage. Ondertussen grazen de koeien er lustig op los, alsof hier nooit iets gebeurd is.
Vlaamse held Nicolaas Zannekin
In Lamperisse komen we een Vlaamse strijder uit veel eerdere tijden tegen. Dit is het dorp van Nicolaas Zannekin, een boerenopstandelingenleider uit de 14e eeuw in de strijd tegen de Franse overheersing. Aan de muur van de kerk hangt een gedenkplaat. De naam van de Vlaamse held leeft ook voort in het restaurant Zannekin.
De oude dorpsherberg met de prachtige naam “In den Paardenhandel” is nu een vakantiehuis voor groepen. De Boterlandroute kronkelt zich voort over kleine bruggetjes en smalle gravelpaadjes.
Fietsers afstappen waarschuwt een bordje voor de afdaling naar een duikertje onder de spoorbaan.
Duikertje onder de spoorboon
Net voorbij het tunneltjes liggen weer 2 bunkers. Op het Sinte-Katherinakapellepad fietsen we af op de Observatiepost Pervijze. De toren staat duidelijk scheef. De post is opgetrokken op de restanten van de voormalige kerk. In de Tweede Wereldoorlog namen de Duitsers de toren in gebruik als mitrailleursnest.Het enige van het kerkelijk complex dat nog een religieuze functie heeft is het Mariakapelletje voor de toren.
In de Vicogne
De route volgt een stukje het fietspad op een voormalige spoorbaan tot het Hoeveterras: een simpel houten keetje met picknicktafels, maar ook riante zetels. Heerlijk om even te rusten.
Op mooie dagen een geliefde pleisterplek voor fietsers uit de omgeving. Het Hoeveterras heeft Papaegaei bier uit Diksmuide op de kaart. Ook het terras van dorpscafé In de Vicogne tegenover de kerk van Stuivekenskerke trekt veel fietsers die zich tegoed doen aan een prachtige kelk Trappist of een ander speciaalbier.
In oktober 1914 waren hier de Duitsers de IJzer over gestoken. De Belgen staken de kerk in brand om te voorkomen dat de Duitsers de kerktoren in zou richten als observatiepost. Ook hier water hield de indringers tegen. Het dorp bleef tijdens de Eerste Wereldoorlog verdeeld tussen een bezet en onbezet deel. Na de oorlog was weinig meer over van Stuivekenskerke.
Om alle stenen te bakken voor de wederopbouw van Stuivekenskerke en vooral Diksmuide zelf werden gigantische kleiputten gegraven naast de Kasteelhoeve Viconia. Tot 1979 is hier klei gewonnen. De plassen en de omgeving vormen nu het natuurgebied Viconia Kleiputten.
De Kasteelhoeve was oorspronkelijk een Norbertijner klooster, maar werd aan het einde van de 19e eeuw omgebouwd tot kasteel. Ook de Kasteelhoeve werd tijdens de Eerste Wereldoorlog volledig verwoest. Het huidige kasteel is uit 1925. De Kasteelhoeve doet nu dienst als hotel.
We komen weer terug langs de IJzer. Langzaam koersen we op de IJzertoren af. In Dikmuide fietsen we op de oude Dijk langs de Hanzevaart tot de fraaie brug naar het centrum: op naar de Grote Markt.
Routeinformatie
Fietsroute: het Boterland rond de IJzertoren Diksmuide
Land: België
Provincie: West-Vlaanderen
Lengte: 45 km
Beginpunt: station Diksmuide
Eindpunt: station Diksmuide
Route beschrijving met knooppunten
Ga vanaf het station naar de Grote Markt. Voor de Dienst Toerisme ligt knooppunt 1. Volg 75, 74, 49, 96, 71, 50, 58, 11, 34, 64, 54, 47, 78, 23, 46, 31, 32, 33, 93, 61, 35, 38, 36, 30, 37, 77, 6, 89, 1. De route is ook geheel in deze richting bewegwijzerd als Boterland fietsroute.
Op https://routiq.com vind je nog meer fietsroutes en wandelroutes
Fietsverhuur
Huur-Fiets. Niet ver van het station en bij de Grote Markt. Er zijn veel types fietsen zijn beschikbaar: ook e-bikes met een lage instap. In dit verhuurbedrijf is een fietszadelmuseum.
Huur-Fiets in Diksmuide
Ontvang elke maand gratis het Fietsrondje van de maand
Vul je e-mailadres in om een e-mail te ontvangen als er nieuwe fietsrondjes en verhalen beschikbaar zijn van Bert.
"*" geeft vereiste velden aan
Horeca en winkels onderweg
Let op de openingstijden hieronder kunnen afwijken.
Horeca Diksmuide en omgeving
8 km, bij de Knokkelbrug
Herberg de Knock, alleen open op vrijdag, zaterdag en zondag, vanaf 10:00 uur.
11.5km, Nieuwkapelle
’t Gemeentehuis, open vanaf 11:00 uur, woensdag en zaterdag 10:00 uur, maandag en dinsdag gesloten,
Restaurant Koer-gette, open vanaf 11:30 uur, maandag en dinsdag gesloten. In Nieuwkapelle even rechtsaf de N-364 op.
18.5 km, Lampernisse
Zannekin restaurant met terras en huisbier.
30 km, Pervijze
Café Druivenhof , open vanaf 10:30 uur, woensdag 14:00 uur, maandag gesloten. In Pervijze even linksaf van de route af de Veurnestraat in.
33 km, op de voormalige spoorbaan
Hoeveterras, open bij mooi weer vanaf 13:15 uur.
Hoeveterras
35 km, Stuivekenskerke
Café in de Vicogne.
Diksmuide
Het stadje zelf telt nog geen 6000 inwoners, maar is in Vlaanderen een begrip. In de Eerste Wereldoorlog vond van 16 oktober tot 10 november 1914 de Slag om Diksmuide plaats. Heel het stadje raakte verwoest.
Slag om Diksmuide
Het Belgische leger moest zich terugtrekken tot de linie aan de andere kant van het riviertje de IJzer. Het leek een kwestie van tijd, totdat ook het laatste strookje van België in handen van de Duitsers zou vallen. De Belgen gebruikten echter een middel dat de Nederlanders al gebruikten tijdens de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden: het water. De grote Zeesluis bij Nieuwpoort ging tijdens de vloed open en het zeewater stroomde massaal de polder in. Door het water hield de linie de hele Eerste Wereldoorlog stand. Een klein stukje België bleef onbezet. Koning Albert I bleef in het vrije strookje België: in de Panne aan der Kust. Deze badplaats was toen vestiging van de Belgische regering. Na de oorlog volgde de wederopbouw naar zoveel mogelijk dezelfde situatie al voor de oorlog. Toch zijn er belangrijke wijzigingen. De herbouw is wel wederom uitgevoerd met de kenmerkende okergele steentjes van de vette klei uit het boterland.
Grote Markt
Het kleine stadje heeft een sfeervolle Grote Markt, waar je alles vindt.Het Stadhuis, het Belfort, de Sint-Nicolaaskerk en de Boterhalle. In deze hal wordt al sinds 1976 geen boter meer verhandeld, maar Dikmuide geldt nog altijd als de boterstad.
Boterhalle
Midden op de Grote Markt staat het pontificale standbeeld van generaal Baron Jacques de Dixmude. De generaal was bevelhebber van de Belgische legereenheid in de Slag om Diksmuide. In 1919 werd de Waalse bevelhebber in de adelstand verheven als Baron de Dixmude. Deze kunstmatige titel zette in Vlaanderen al veel kwaad bloed. Diksmuide is immers Diksmuide en geen Dixmude. Er kwam een “nationaal comité” voor een standbeeld van de generaal, dat voornamelijk uit Franstaligen bestond. In Vlaanderen vonden velen dat teveel eer. Het overgrote deel van de gesneuvelde soldaten bestond immers uit Vlamingen.
Het standbeeld kwam er toch. Het werd ook een eerbetoon aan de generaal voor een eerdere functie als districtcommissaris in de toen nog Belgische Kongo. Later kwam naar buiten dat hij vanuit deze positie verantwoordelijk was voor koloniale wreedheden. Het standbeeld is echter uitgeroepen tot monument vanwege de vormgeving. In 2022 bekladden tegenstanders het monument met rode verf.
Monument met rode verf
Begijnhof
Ten noorden van de Handzamevaart is het Begijnhof. Het oorlogsgeweld in 1914 verdreef de vrome vrouwen voorgoed. Het Begijnhof is wel weer opgebouwd. Sinds 1990 is deze oase van rust een woongemeenschap voor mensen met een verstandelijke beperking.
De Dodengang
De Dodengang brengt je terug in de tijd die de soldaten doorbrachten in de loopgraven. Zo moet de hele oever van de IJzer is er uit gezien hebben tijdens de Eerste Wereldoorlog. De Dodengang confronteert je op indringende wijze op de omstandigheden die de soldaten in de loopgraven te verduren krijgen.
Het is het laatste loopgravencomplex dat België nog bezit.De loopgraven zelf, maar ook interactieve schermen en authentieke collectiestukken nemen je meer naar de hel tussen 1914 en 1918.
Loopgravencomplex
De klaproos ontbreek ook hier niet. Deze bloem is het symbool van de Eerste Wereldoorlog. Het symbool komt voort uit het idee dat de plant groeit op plaatsen waar iemand is vermoord: de bloem zou het bloed van de gevallen soldaat opnemen waardoor ze de mooie rode kleur krijgt. Lang dacht men dat dit de reden was waarom zoveel klaprozen op slagvelden te vinden waren.
Streekbieren
Bij Vlaanderen horen bijna vanzelfsprekend ook streekbiertjes, zo ook in Diksmuide. Voor de liefhebbers is er een keuze.
De Dolle Brouwers
Brouwerij De Dolle Brouwers is in 1980 ontstaan uit een hobby van vier fietsvrienden. Inmiddels is het een modern bedrijf. De brouwerij is echter klein gebleven: klein maar fijn. Toch exporteert De Dolle Brouwers naar tal van landen, zoals de Verenigde Staten en Japan. Het bekendste edele vocht is Oerbier, maar de brouwerij produceert ook andere specialiteiten. Het proeflokaal is open op zaterdag en zondag van 14:00 – 19:00 uur.
Papaegaei
Het speciaal bier van brouwerij Verstraete. Alleen op zonnige dagen kun je plaatsnemen op het leuke terras van de Papaegaei aan de dijk van de Handzamevaart.
Nachtraaf
In de zomermaanden wordt het pop-up terras Nachtraaf opgebouwd op de Grote Markt. Je kunt naar de streekbieren vragen op de terrassen op de Grote Markt. Zie verder: https://www.bezoekdiksmuide.be/streekbieren. Op de Grote Markt tref je voldoende aangename horeca met terrassen. Ten zuiden van het centrum is Sportsbar Time-out. Een trendy brasserie met sfeervol terras bij het sportcentrum.
De IJzertoren
Als een markant baken is de IJzertoren al van verre zichtbaar in het landschap. Het monument is opgericht als eerbewijs van ter nagedachtenis aan de vele Vlaamse soldaten die in de Eerste Wereldoorlog aan de IJzer zijn gesneuveld en als vredesmonument.
Voor veel Vlamingen heeft de toren een veel diepere betekenis. Hoewel de meerderheid der Belgen Vlaamstalig is, werd de Vlaamse taal in die tijd nog duidelijk achtergesteld ten opzichte van de Franse taal. Ook de gegoede burgerij in Vlaanderen gebruikte het Frans om zich te onderscheiden van het gewone volk. Academisch en hoger onderwijs was er alleen maar in het Frans. Brussel, de grootste stad van Vlaanderen, raakte steeds meer verfranst. Het economisch zwaartepunt van België lag in Wallonië door de mijnen en de zware industrie. Vlamingen waren wel goed genoeg om als mijnwerker zware en ongezonde arbeid te verrichten diep onder grond.
De moedige weerstand die de Vlaamse soldaten aan de IJzer boden zorgde voor een forse toename van het Vlaamse zelfbewust zijn. De jaarlijkse herdenkingen groeiden uit tot de IJzerbedevaarten. Op die bedevaarten kwam de roep om meer bevoegdheden voor Vlaanderen en faciliteiten voor de eigen taal. Vanuit de bedevaarten kwam het initiatief voor een monument. Tijdens de elfde IJzerbedevaart in 1930 werd de eerste IJzertoren onthuld. Later werden een paar gevallen militairen herbegraven in de toren. De strijd om gelijkschakeling van de Vlaamse taal en meer invloed in het bestuur van het land de politiek nam toe. De invoering van het algemeen kiesrecht voor mannen droeg daartoe bij. De stem van een man uit het gewone had nu evenveel waarde als een stem uit de gegoede klasse. De invloeden werden snel duidelijk. In 1923 kwamen er voor het eerst colleges in het Nederlands op de Universiteit van Gent. In 1930 werd de universiteit zelfs geheel Nederlandstalig.
Donkere tijden
Ondanks deze ontwikkelingen kwamen er onder Vlaamse Nationalisten steeds meer militanten. Deze militanten hadden feitelijk de macht in handen gekregen in het Comité IJzerbedevaarten. In de jaren ’30 kwam Hitler in Duitsland aan de macht. Ook in België ontstonden bewegingen die sympathiseerden met de Duitsers. Na de capitulatie België beloofden de Duitsers de Vlamingen meer vrijheden. Zo ontstond een merkwaardig verbond tussen bepaalde Vlamingen en de Belgische bezetter.
Tijdens de oorlog organiseerde het comité bijeenkomsten met Duitse officieren in dit vredesmonument met de graven van gesneuvelden tegen de Duitsers. Belgen werden hier bewogen voor Duitsland te vechten aan het Oostfront.
De reactie bleef niet uit. Kort na de oorlog vonden 2 aanslagen plaats. In 1945 raakte de IJzertoren beschadigd. In 1946 zakte de toren door een explosie in elkaar.
Het opblazen was met deskundigheid uitgevoerd en de gebruikte explosieven waren professioneel. Er kwam een onderzoek en een proces. Toch is de ware toedracht nooit boven tafel gekomen en is er niemand veroordeeld. Vlaanderen werd echter wakker. Het effect werkte averechts. De invloedrijke katholieke kranten spraken hun afschuw uit over deze in hun ogen heiligschennis. De aanslag was immers ook tegen oorlogsgraven gericht.
Wederopstanding
Een nieuwe toren verrees. Met 84 meter 34 meter hoger dan oude toren. Op de IJzertoren staan in kruisvorm de letters AVV en VVK, wat staat voor Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen Voor Kristus. Op de flanken van de toren staat: Nooit meer oorlog. In de toren is het museum Oorlog, Vrede en Vlaamse ontvoogding. Het maakt sinds 1998 deel uit van het Vredesmusea-netwerk van de Verenigde Naties. Het uitzicht vanaf de top is indrukwekkend. De IJzerbedevaarten trekken nog altijd veel belangstelling
Verblijf tips voor overnachten in Diksmuide
Hotel Pax
Hotel Pax is een modern 3-sterrenhotel met vriendelijke ontvangst. De gasten roemen het vorstelijke ontbijt. Centraal gelegen maar toch rustig. Bekijk de tarieven.
B&B House Caesekin
Eenvoudige B&B met budgetprijs. Kamers wel met eigen sanitair. Koelkast en magnetron. Buiten het stadje op ongeveer 700 meter van de IJzertoren.
Esenkasteelhoeve
Mooie B&B. Monica is een uitstekende gastvrouw. Fraai en rustige gelegen. Ruim 1 km buiten het stadje.
Pech onderweg met de Fiets?
Krijg je pech onderweg met je elektrische fiets? Met de speciale fietsverzekering voor e-bikes komt er iemand naar je toe. Ben je betrokken bij een ongeval met jouw fiets? Dan krijg je ook juridische hulp aangeboden bij deze verzekering. Al vanaf €2,08 per maand (€2,42 voor e-bikes) ben je verzekerd tegen diefstal. Schade en pechhulp voor je fiets zijn optioneel af te sluiten. Bekijk alle voordelen van Allianz Assistance.
