Leiden en Wassenaar: de oude stad met de universiteit en het dorp met de riante villa’s met ook wel de afmetingen van een kasteel. Daartussen ruime, open landschappen en fietsen door de duinen. Uiteindelijk na een fietspontje over de Oude Rijn weer terug op de noordgrens van het Romeinse Rijk naar Leiden. Tijd voor het Fietsrondje van de maand augustus.

Het is slechts een kort stukje van het station naar de oude stad binnen de Singel. Vanaf de brug over de Singel kijken we naar links uit op de ranke molen de Valk, die zich stoer als een reus weerspiegelt in het water.

Molen de valk weerspiegelt in de Singel

We gaan echter rechtsaf lang het Museum Volkenkunde en de Morspoort met op de gevel het wapen van Leiden met de twee sleutels. Ook op de ophaalbrug over Singel achter de poort ontbreken de sleutels niet.

Morspoort met de sleutels

Na de Molen de Put verlaten we alweer langs het water van de Oude Rijn de historische stad.

Molen de Put

Langs de bebouwing van de voorsteden komen we in de groen ruimte met op de achtergrond de skyline van Den Haag.

Kasteel Oud-Wassenaar

Wassenaar is de plaats van de rustieke villawijken. Aan ruimte en groen lijkt hier geen gebrek. De optrekjes zijn bepaald niet eenvoudig.

Rustieke villawijken in Wassenaar

Door het dichte struikgewas heen krijgen een blik op kasteel Oud-Wassenaar. Feitelijk is het een villa uit de 19e eeuw, maar de omvang en het sierlijke ogen overweldigd. Ooit was het een woonhuis van een adellijk geslacht. Later werd het een hotel.

Talrijke groten der aarde hebben hier de nacht doorgebracht.

In het gastenboek prijken onder andere de namen van Sir Winston Churchill en Veldmaarschalk Bernard Montgomery (Monty). Prinses Margriet en mr. Pieter van Vollenhoven gaven hier in 1967 hun huwelijksfeest.

Het kasteel is een trouwlocatie

De Kieviet is een van de rijkste wijken van Nederland en prijkt als derde op de lijst van wijken met de hoogste miljonairsdichtheid. De Kieviet is ontworpen in het begin van de vorige eeuw. Centraal in de wijk ligt het Wilhelminaplein.

Wilhelminaplein

Het monument in het plantsoen is echter niet ter ere van Koningin Wilhelmina, maar voor haar moeder Koningin Emma, die van 1890 – 1998 tot regentes van het Koningrijk de Nederlanden was benoemd, omdat Wilhelmina toen nog minderjarig was. Het monument is ontworpen door Oscar Wenckebach. Het plantsoen is een Rijksmonument.

Waalsdorpervlakte

We snuiven de geur op van het Duingebied. Op en neer gaat het over het resultaat van het spel tussen zand, zee en wind. Het duinlandschap voelt vredig aan. Helaas is het niet altijd zo vredig geweest hier.

Voor ons duikt op het duin de Bourdonklok op die aangeeft dat hier de Waalsdorpervlakte is. Op de klok staat een tekst van professor Rudolph Pabus Cleveringa.

“Ik luid tot roem en volging van hen die hun leven gaven tot wering van onrecht, tot winning der vrijheid en tot waring en verheffing van al Neerlands geestelijk goed”

Op de Waalsdorpervlakte zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog 250 verzetstrijders ter dood gebracht. Na de bevrijding werden hier een paar kopstukken van de NSB geëxecuteerd onder wie de leider Anton Mussert.

Bourdonklok

Een muurtje en vier bronzen kruizen vormen een monument. Helaas vinden er nog steeds oorlogsmisdaden plaats.

We fietsen langs het Internationaal Strafhof, waar verdachten worden berecht en de gevangenis van Scheveningen waar oorlogsmisdadigers worden opgesloten.

Gevangenis van Scheveningen

Tegenover de gevangenis duiken we het duingebied weer in: recht op de monumentale watertoren af uit 1874. De neoklassieke watertoren met uitbundige versierselen en zijn 48 meter hoogte maakt indruk op ons. Veel van deze bouwwerken hebben hun functie verloren, maar deze watertoren is nog altijd in bedrijf.

Op naar de monumentale watertoren

Door zijn twee reservoirs van respectievelijk 1000 en 1200 m³, kan deze toren het meeste water opslaan van Zuid-Holland.

Watertoren

Het Duingebied de Meijendel is belangrijk voor de watervoorziening van de stad Den Haag. Links en rechts weerspiegelt het zonlicht zich in de meertjes met water dat gezuiverd wordt door het fijne zilverzand. Een wegwijzer geeft aan dat de afslag van het strand dichtbij is. Een verleiding om niet te weerstaan. Aan zee kijken we uit over Scheveningen.

Blik op Scheveningen

Langs de kustlijn zijn de sporen van de Atlantik Wall uit de Tweede Wereldoorlog nog duidelijk zichtbij.

Parnassia is terug van weggeweest

Het winnen van drinkwater heeft ook nadelige effecten gehad op het kenmerkende duinlandschap. De grond van de duinen is arm en schraal, maar planten als parnassia en wilde orchideeën deden het er uitstekend op.

Water uit de grote rivieren werd massaal in het duingebied berkheide gepompt om er te zuiveren. Met het rivierwater kwamen ook andere vruchtbare stoffen in de bovenlaag van het duin, zodat ook andere planten hier volop konden groeien. Zij verdreven echter de oorspronkelijke planten. Vanaf 2002 is op de Berkheide grote delen van deze vruchtbare bovenlaag van het duin verwijderd. Wat overbleef was een soort Sahara, maar inmiddels zijn de duinen weer bedekt met de oorspronkelijke planten.

herstelde natuur op de Berkheide

Net voorbij de Berkheide lag aan het fietspad het leuke terras van Paviljoen de Duinen. Helaas: het gebouwtje staat er nog wel, maar is dicht en is al 5 jaar aan het verloederen.

Paviljoen de Duinen

Soefitempel

Net voor Katwijk prijkt een opmerkelijke koepel die het zonlicht weerkaatst in het duinlandschap Dit is een Soefitempel, die vaak wordt vaak aangezien als moskee, maar is dat duidelijk niet. De Soefisten zijn volgelingen van Indische musicus en mysticus Hazral Inayat Khan, die hier op deze plaats in 1922 een zomerschool organiseerde.

Het soefisme kenmerkt zich door een mengelmoes van zowel filosofische als religieuze invloeden. Kennis kan volgens de soefisten niet alleen verkregen worden uit de koran en de hadieth, maar men kan ook de leer van het Zoroatrisme, Griekse filosofie, het hindoeïsme, het christendom, het boeddhisme en sjamanisme aanwenden. Mede dankzij deze invloeden is er nauwelijks een aanwijsbare vorm van soefisme aan te wijzen. In 1969 legden de Soefiten de eerste steen voor hun tempel. De route voert ons net voor het begin van de boulevard van Katwijk aan Zee, maar wij kiezen er toch voor om even Katwijk in te gaan.

Romeinse Limes

Vanaf Katwijk volgen we een stuk van de Limesroute lang de noordgrens van het Romeinse Rijk. In Valkenburg steken we me een fietspontje de Oude Rijn over. De overvaart kost 50 eurocent. Gelukkig hebben we contant geld bij ons, want pinnen is niet mogelijk.

Fietspontje over de Oude Rijn

We volgen een stukje Oude Rijn. Snel slaat echter de verstedelijking toe, maar de nieuwe wijken zijn aantrekkelijk ingericht. Het is geen straf om hier de fietsen. Al veel te snel staan wij weer voor station Leiden-Centraal.

Routeinformatie

Fietsroute: Leiden-Wassenaar
Land: Nederland
Provincie: Zuid-Holland
Lengte: 43 km
Beginpunt: Station Leiden Centraal
Eindpunt: Station Leiden Centraal

Route beschrijving met knooppunten

Verlaat het station aan de kant van het centrum. Ga haaks op het station de stationsweg op. Voorbij de brug rechtsaf. Je bent op de knooppunten: 16, 86, 2, 53, 90, 40, 88, 84, 55, 54, 46, 44, 35, 36, 39, 40, 41, 97, 96, 93, 89, 90, 88, 35 6, 4, richting 16. Je komt weer bij het station Leiden Centraal uit.

Horeca en winkels onderweg

De eerste 21 km is onderweg niets. Tip: drink in Leiden koffie voordat je vertrekt.

• 21 km Onder de watertoren. Dagelijks open vanaf 9:30 uur.
• 28 km Fletcher Boutique Hotel Duinoord. (op 1 km van de route is bij het strand Wassenaarse slag een keuze aan horeca)
• 33 km op en rond de boulevard van Katwijk-aan-Zee is horeca.
• 38 km nog voor het pontje in Valkenburg is links het Dorpshuis. Op zondag gesloten. Overige dagen open vanaf 8:30 uur.

In Leiden is keuze genoeg aan horeca.

Leiden

Ten opzichte van Rotterdam en Den Haag is het aantal inwoners van 125.000 in Leiden vrij beperkt. Leiden is echter een levendige stad door de universiteit met 35.000 studenten. Studeren in Leiden heeft status. Leiden huisvest de oudste universiteit van Nederland. Generaties op generaties van latere Nederlandse vorsten uit het huis van Oranje volgden hier hun studies. Met deze traditie wordt nu gebroken, want de keuze van kroonprinses Amalia is gevallen op een studie in Amsterdam. Ook Erik Hazelhoff Roelfzema, Soldaat van Oranje, studeerde in Leiden. Een deel van het verhaal en de film speelt zich af in Leiden.

De universiteit dateert uit 1575, een jaar na het glorierijke Leidens Ontzet. Bijna een jaar lang was Leiden ingesloten door een Spaanse troepenmacht. De Geuzen zetten uiteindelijk de omgeving onder water en wisten met platte boten de stad te bereiken. De Spanjaarden verlieten de stad halsoverkop en kwamen niet eens aan eten toe. Hun hutsepotten met zojuist vers gekookte hutspot bleven op het vuur achter. De stad had zwaar te leiden gehad door het isolement. Een derde van de bevolking van 15.000 kwam tijdens het beleg om van de honger. De geuzen brachten haring met wittebrood mee naar de stad. Ook hutspot, die de Spaanse troepen in hun haast hadden achtergelaten, werd uitgedeeld aan de bevolking. Nog altijd viert Leiden jaarlijks op 3 oktober het Leidens ontzet met haring en wittebrood.

Romeinse Limes

Door Leiden stroomt de Oude Rijn, maar ook de Nieuwe Rijn. Net voor de stad spitst de rivier zich. Ten westen van de stad voegen de beide armen zich weer samen. De Rijn vormde ooit de noordgrens van het Romeinse Rijk: de Limes. In deze Romeinse tijd bekleedde Leiden een belangrijke strategische positie met het fort Castellum Matilo. In het Archeologisch Park Matilo is een reconstructie van het fort. In 2021 is dit park door UNESCO erkend als Werelderfgoed. Het park is in de wijk Roomburg ten zuidoosten van het centrum.

Het centrum van Leiden is vrij klein. De oude stad is omgeven door de singels, waarlangs vroeger de verdedigingswerken stonden. Leiden had ooit acht stadpoorten. Alleen de Morspoort en de Zijlpoort, beiden uit de 17e eeuw, zijn overgebleven. De Morspoort heeft ook als gevangenis gefungeerd. Op de gevel van de poort prijkt het stadswapen van Leiden met de twee sleutels. Dankzij deze 2 sleutels is de bijnaam voor Leiden de Sleutelstad. Ooit reden de tramstellen piepend door de nauwe straten van de binnenstad. In 1990 kwam het plan voor de Gouwe Sneltram van Gouda en Alphen aan den Rijn door het centrum van Leiden naar de kust te laten rijden.

Er was vooral veel verzet tegen het tracé door de nauwe Breestraat in Leiden. In 2012 sneuvelden de plannen. Sinds vorige jaar is er weer een nieuw plan voor een railverbinding van het centraal station van Leiden naar de kust. Vanaf Alphen aan den Rijn kunnen reizigers Leiden bereiken via bestaand spoor.

De molens van Leiden

Op de stadswallen van Leiden stonden ooit 30 stadsmolens. Deze hadden verscheidene functies zoals: koren malen, hout zagen en het water op peil houden. Van deze molens zijn er nu nog maar twee, maar buiten de singels heeft Leiden nog 7 molens.

De is het oog springende Molen de Valk aan de Singel uit 1743 herbergt het Molenmuseum. Dit is met recht een stellingmolen Dit museum is op maandag gesloten.

De huidige Molen de Put is pas in 1987 herbouwd. Vele eeuwen stond hier een stenen stellingmolen, maar deze is in 1817 afgebroken.

Deze molen was een broer van de Molen de Vlak. In jaren ’80 van de vorige eeuw kwam het plan om een nieuwe molen op te trekken op deze prachtige plek aan het kruispunt van twee waterwegen: de Singel en de Oude Rijn. Er werd geld ingezameld. Er kwam een houten standerdmolen. De molen maalt nog altijd graan. Het meel van de molen is te koop.

Katwijk-aan-Zee

Katwijk is een vissersplaats zonder haven. De vis is een van de belangrijkste inkomensbronnen van Katwijk, maar Katwijk heeft geen haven. Vroeger werd gevist vanuit platte boten, de zogenoemde bomschuiten, die bij vloed op het zand werden getrokken, maar dat kan niet meer met de grote en moderne schepen. De Katwijkse schepen brengen hun vis nu voornamelijk in IJmuiden aan de wal, maar de eigen vloot is de laatste jaren fors gekrompen. Veel Katwijkers varen nu op buitenlandse schepen. De visverwerkingbedrijvigheid is wel in Katwijk gebleven. Zo is Koninklijke Ouwehand een begrip.

Katwijk was al belangrijk in de Romeinse tijd, want hier mondde destijds de Rijn in de zee uit. De Rijn was de Noordgrens van de Romeinse tijd. Later verplaatste zich veel rijnwater via een nieuwe stroom, de Lek, richting Noordzee. De Oude Rijn is door een dam zelfs afgesloten van de Noordzee. Net als de meeste andere vissersplaatsen is Katwijk aan Zee een vrij gesloten gemeenschap met veel mensen met dezelfde achternaam. Om verwarring te voorkomen hebben veel mensen een bijnaam. Het christelijke geloof speelt een belangrijk rol.

Voor de aanleg van de Atlantikwall sloopten de Duitsers een groot deel van het oorspronkelijke dorp. Pas na de Tweede Wereldoorlog kreeg de boulevard zijn huidige vorm. Tijdens de watersnoodramp in 1953 liep ook Katwijk aan Zee zware schade op. Onlangs is de boulevard van Katwijk opgeknapt, waardoor er meer binding lijkt tussen het dorp en de zee. De auto’s staan nu in een parkeergarage.

Veel over Katwijk valt te zien in het Katwijks museum. Interessant in dat museum is de Botenhal met modellen van historische Katwijkse schepen. Op de boulevard van Katwijk ligt de laatste bomschuit: de KW88 uit 1913. In de winter gaat de boot echter naar binnen.

De laatste bomschuit

Verblijf tips voor overnachten langs deze route

Overnachten is voordelig en comfortabel mmogelijk in het Ibis Hotel Leiden-Centre***. Niet ver van het station en dicht bij de historische binnenstad. Mooie en efficiënt ingerichte kamers. Vriendelijke ontvangst en de receptie is dienstverlenend ingesteld. Uitgebreid ontbijtbuffet.

Hier vind je meer hotel in de regio Leiden.

Lees ook dit nieuws

Bijzondere aanwinst voor Stoomtrein Katwijk Leiden met stoomlocomotieven uit Indonesië Zo haal je met het meeste uit de meivakantie met de trein Dit zijn de meest literaire steden in Nederland Dit zijn de leukste kerstmarkten van 2022 “De schatvondst van Hoogwoud’ is nu te zien in het Rijksmuseum van Oudheden