Vanuit het midden van Amsterdam direct in de rust. Ten noorden van Amsterdam liggen unieke natuurgebieden in Waterland. Een streek die zijn naam eer aan doet door de rijkdom aan water. Waar het grondwater zo hoog staat, dat het water op een paar plekken over het fietspad sijpelt. De route gaat over het bedreigde pontje over het Noordhollandsch Kanaal bij Ilpendam.
Onder de grote stations van ons land is Amsterdam Centraal verreweg het oudste. Ontworpen door onze beroemde kerken architect Pierre Cuypers en in gebruik genomen in 1889.
Als je op het stationsplein aan de centrumzijde staat, zie je duidelijk de invloed van de kerkenbouwer uit het katholieke Roermond. Het treinenpaleis met de torens heeft iets van een kathedraal
Amsterdam Centraal heeft de laatste jaren een metamorfose ondergaan zonder het ontwerp van Cuypers geweld aan te doen. Tunnels onder de sporen zijn verbreed en in de catacomben zijn nu winkels. Diep onder het station kruist de metro. Tijdens de ingreep ging het treinverkeer zoveel mogelijk door. Ook op de fiets kun je sinds enkele jaren onder het station door.
Deze metamorfose is in volle glorie zichtbaar aan de IJ-zijde met een nieuw verhoogd busstation onder een riante en transparante entree van het station met winkels en trendy horeca. De drukke autoroute langs het water is nu verborgen in een tunnel De ruimte tussen het station en het IJ is domein voor fietsers en voetgangers.
Er is nog altijd geen vaste oeververbinding voor fietsers en voetgangers over of onder het IJ, maar de pontveren varen af en aan om de stroom over te zetten. Het op– en afrijden lijkt op een Vietnamese verkeerschaos bij een veerdienst over de Mekong.
Voor ons ligt Amsterdam-Noord. Vele jaren leek het alsof “Noord” niet echt bij Amsterdam hoorde. In 1979 zong Harry Slinger met zijn rode petje: ”Ik verveel me zo in Amsterdam-Noord.” Nu staan de ontwikkelingen aan de Overkant van het IJ niet stil. Het markante Eye Filmmuseum en de toren A’DAM lookout zijn boegbeelden. Bouwkranen draaien om nieuwe gebouwen gestalte te geven. Amsterdam-Noord wordt trendy.
oude lintbebouwing
Tussen de stadswijken in Noord is de oude lintbebouwing van Buiksloot op diverse plaatsen nog aanwezig. Onze banden rollen door het Florapark langs het Noordhollandsch Kanaal. Koning Willem I gaf in 1818 opdracht tot aanleg van het Kanaal, omdat de monding van het IJ werd afgesneden door zandbanken. Een rechtstreeks verbinding van Amsterdam dwars door de duinen naar de Noordzee dorst men toen nog niet. Het Noordhollandsch Kanaal is geheel met de hand gegraven door 10.000 werkkrachten, die uit de wijde omtrek werden geronseld. De arbeidsomstandigheden waren bar en boos. Huisvesting voor de arbeiders was niet geregeld. Zij moesten zelf hun provisorisch onderkomen voor de nacht bouwen. Het dagloon voor het zware werk bedroeg 50 cent.
De zeeschepen werden met paarden van Den Helder naar Amsterdam gesleept. Voor de grotere schepen waren wel 12 – 24 paarden nodig. De tocht duurde twee volle dagen.
De windjammers werden vervangen door stoomschepen die in ras tempo uitgroeien tot oceaanreuzen. Het Noordhollandsch Kanaal voldeed feitelijk al bij de opening niet meer aan de eisen des tijds.
De techniek was inmiddels zover gevorderd dat grote zeesluizen konden worden aangelegd bij IJmuiden. In 1872 opende Koning Willem III het Noordzeekanaal. Ook dit kanaal werd met de hand gegraven als werkgelegenheidsproject.
Concerten van gevederde vrienden
Het Noordhollandsch Kanaal wijst ons de weg de stad uit. De wieken van een molen aan de rand van een nieuwbouwwijk zwaaien ons uit. Onmiddellijk fietsen we midden in de natuur op smalle fietspaadjes. Het vele water en de rietkragen zijn ideaal voor de vogels. Vanuit alle kanten geven onze gevederde vrienden een doorlopend concert.
Na even in drukte in het centrum van Landsmeer kondigt zich het recreatie- en natuurgebied Het Twiske aan, dat zijn naam dankt aan het gelijknamige riviertje. Langs het riviertje werd turf gestoken en zo ontstonden wetlands. Het Twiske was vele jaren lang een soort drassig niemandsland tussen de lintbebouwingen van Landsmeer, Den Ilp en Oostzaan. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd een stukje ingepolderd, maar de grond bleek te schraal voor landbouw. Voor de bouw van de Coentunnel in de jaren zestig was veel zand nodig. Zand was er voldoende onder het veen. De Sloterplas werd uitgegraven tot wel 40 diep.
Na het einde van de werkzaamheden zochten de autoriteiten een nieuwe bestemming. De provincie Noord-Holland en de gemeenten sloegen de handen ineen. Er moest een balans komen van sport, recreatie en natuurlijke ontwikkeling. De compositie van de landschapsarchitecte Mariske Pemmelaar-Groot bleek een succes. Door de zandbodem is het water van de plas buitengewoon helder: uitstekend voor een frisse duik op hete dagen. Andere delen van het Twiske zijn weer het domein van de vogels en van andere diersoorten. Anton Heyboer en zijn 5 bruiden kozen het langgerekte Den Ilp uit als hun woonplaats. Na de dood van de beeldend kunstenaar wonen de vrouwen er nog steeds.
Trilveen
We kruisen in Den Ilp echter alleen maar haaks de dorpsstraat over naar het volgende natuurgebied: het Ilperveld. Dit gebied vol sloten en eilandjes is feitelijk alleen maar met een bootje goed bereikbaar. Het fietspad is de enige weg door het gebied. Door de vele overstromingen van de Zuiderzee is veel water nog altijd brak. Uniek is het zogenaamde trilveen. Deze veenlaag heeft zich afgezet op het water. Feitelijk grazen dus de schapen op het water. Koeien zijn te zwaar.
Martelaar
Al van verre steken zich de kerktorens van Ilpendam af, maar we moeten eerst met een veerpont het Noordhollandsch Kanaal over. Helaas hangen bezuinigingen als een zwaard van Damocles boven het pontje. Voor de Sint-Sebastianuskerk staat een luguber beeld van de martelaar uit de derde eeuw na Christus in de tijd dat de Romeinse keizer christenen nog vervolgende. In Rome verborgen de aanhangers van de leer van Jezus zich in de catacomben.
Sebastianus was soldaat in het leger van de keizer, maar de vorst ontdekte dat hij christen was. De gelovige soldaat werd op gruwelijke wijze doorzeefd met pijlen. Een vrouw wilde hem begraven, maar volgens de legende leefde hij nog, ondanks alle pijlen door zijn lichaam.
Al na een paar dagen was Sebastianus weer op de been en stond op de stoep bij de keizer om de vorst te wijzen op het onrecht dat hem was aangedaan. De keizer beval om de soldaat dood te knuppelen. Deze keer overleefde Sebastianus het niet.
Niet lang daarna, in 306, bekeerde Keizer Constantijn zich tot het christendom. Rome groeide uit als het centrum van het Christelijk geloof. Al in die eeuw werd begonnen met de bouw van de pelgrims basiliek Sint Sebastianus buiten de Muren op de plaats waar Sebastianus werd gemarteld. Na Ilpendam blijft het landschap weids. Veeweide is het voornaamste gebruik van de grond. Een bord wijst de weg naar de boerenhemel. Dat lijkt ons wel wat.
Monnickendam
Volendam trekt hordes toeristen uit de hele wereld, maar Monnickendam kent een veel rijkere geschiedenis. De grote Sint-Nicolaaskerk en enige statige huizen tonen aan hoe belangrijk dit mini stadje ooit was. Tegen de kerk zie je de plaatsen waar de beelden stonden voor de Beeldenstorm in de 16e eeuw. Voor de rest is Monnickendam vooral kneuterig. Over de grachtjes zijn witte ophaalbruggetjes. We wanen ons in een bewoond openlucht museum. We zijn op tijd, want op het hele uur laat het carillon van de speeltoren op het stadhuis vrolijke klanken horen. Een ruiterspel in de toren zet zich in beweging. Het klokkenspel is het oudste nog functionerende in de gehele wereld.
Een weergaloze blik biedt ons het fietspad op de voormalige dijk om de Zuiderzee. Achter het water ligt Marken, dat door een verbindingsdam geen eiland meer is.
Na de watersnoodramp van 1916 moest de Zuiderzee getemd worden. Minister Cornelis Lely wilde dat al eerder, maar na de ramp kreeg Lely eindelijk de handen op elkaar. In 1932 kwam de Afsluitdijk als eerste megawerk gereed. Grote delen werden ingepolderd. De Zuiderzee werd IJsselmeer. De plassen water achter de dijk zijn ontstaan door de vele dijkdoorbraken. Het binnenstromende water veroorzaakte een diepe kolk, waarin het water bleef staan nadat Waterland weer drooggemalen was.
Welkom in Amsterdam
Lieflijk is Zuiderwoude. Een bankje aan de voet van de kerk nodigt uit om plaats te nemen voor een uitzicht over de plas met de naam Kerk EA. Welkom in Amsterdam op het ophaalbruggetje aan de Aandammergouw. Niets geeft het beeld dat wij de hoofdstad binnen fietsen, maar dit deel van Waterland hoort wel degelijk bij Amsterdam. Na de ramp in 1916 bleken de kleine gemeenten Buiksloot, Nieuwendam en Ransdorp niet in staat om de schade zelfstandig te herstellen. Zij klopten bij Amsterdam aan om annexatie. Landelijk Noord is nog altijd landelijk. Onze wielen draaien nu over een de mooiste delen van de route. Het grondwater staat hier zo hoog, dat het op diverse plaatsen over de weg sijpelt.
Fier staat de robuuste Stompe Toren van Ransdorp in het landschap. Het dorpje van 300 inwoners had ooit meer schepen op zee dan Amsterdam. Na het teloorgaan van de scheepvaart werd de melkhandel belangrijk. Met karren ventten de handelaren de melk uit in Amsterdam. Nu is het dorp uit een plaatjesboek een geliefde woonplaats. Schrik niet, maar de laagste vraagprijs voor een minuscuul huisje is bijna 6 ton.
Een van de pareltjes aan de voormalige Zuiderzee is Durgerdam met de langgerekte rij van keurig geschilderde geveltjes aan de dijk. Visserij was het belangrijkste middel van bestaan, maar de Afsluitdijk maakte een einde aan deze activiteit. Waar eens de botters aanmeerden, deinen nu pleziervaartuigen op de golfjes .
Kunstmatige eilanden
Achter het water ligt de nieuwbouwwijk IJburg. Aangelegd op kunstmatige eilanden in het Buiten-IJ. Net als veel grote plannen in Amsterdam gingen er vele jaren aan discussie vooraf. In 1997 stemden de opgekomen Amsterdammers bij een referendum tegen de plannen, maar het gemeentebestuur stelde dat de vereiste opkomst niet was gehad. Het opspuiten van de eilanden kon beginnen. IJburg zou in 2012 klaar moeten zijn, maar technische problemen en de bankencrisis gooiden roet in het eten.
Het is toch wel even aanzetten naar de Schellingwouderbuggen over het Buiten-IJ De Oranjesluizen links van ons sluiten sinds 1870 het Buiten-IJ af van het Binnen-IJ. Twee keer moeten we een helling nemen. In het Buiten-IJ ontstond een merkwaardig driehoekig eiland door de opslag van slib, dat gebaggerd werd om de vaargeul open te houden. Het IJ stond berucht om de verzanding. De Zuiderzeeweg tussen de bruggen en het Amsterdam-Rijnkanaal brengt ons over dit eiland. Rechts van ons wordt het eiland bouwrijp gemaakt. Lange tijd was het Zeeburgereiland afgesloten militair terrein. In de oorlog hadden de Duitsers hier een vliegbasis. Pas in 1957 kregen niet-militairen toegang tot eiland door de aanleg van de Schellingwouderbruggen. Dit toegang betrof alleen op de smalle strook op de Zuiderzeestraatweg. Pas later vertrok defensie.
De IJ-oevers
In Amsterdam komen we bij het Oostelijk Havengebied. Veel goederen werden overgeslagen van kustvaartschepen naar Oceaanreuzen. Hiervoor werden pakhuizen ingericht. De zogenoemde venen. De havenactiviteiten werden echter verplaatst naar het westen van Amsterdam. De IJ-Oevers kregen nieuwe functies. Er ontstond discussie over de pakhuizen: welke blijven behouden en welke waren rijp voor de sloop? Pakhuis de Zwijger stond in de weg voor een oprit naar een brug naar de eilanden waar veel woningbouw werd gerealiseerd. Precies op de as naar een viaduct onder de spoorbaan. Het gebouw is daarom als het ware uitgezaagd voor een doorgang naar de brug die de naam draagt van Jan Schaefer, de aanjager van de stadsvernieuwing uit de jaren ‘70. Eerst als staatssecretaris en later als wethouder. Een volkse Amsterdammer die zich graag in het openbaar vertoonde in een spijkerpak. Een van zijn uitspraken was: “In gelul kun je niet wonen.”
Pakhuis de Zwijger is geïntegreerd in nieuwbouw. Het lijkt een beetje opgeslokt. Over de nieuwbouw is niet iedereen positief: te saai. Dat kunnen we niet zeggen over de Passenger Terminal en het Muziekgebouw aan het IJ, die blinken aan het water. Voor ons ligt alweer het Centraal Station. Vanaf brug glimt de nieuwe IJ-zijde van het station glorieus aan onze voeten.
Routeinformatie
Fietsroute: Rondje Amsterdam Waterland
Land: Nederland
Provincie: Noord-Holland
Lengte: 50 km
Beginpunt: station Amsterdam Centraal (IJzijde)
Eindpunt: station Amsterdam Centraal
Route beschrijving met knooppunten
Verlaat Amsterdam Centraal aan de IJzijde. Ga naar de Westelijke kant van de overkapping. Neem daar de pontveer naar de Buiksloterweg. Volg de LF-route naar knooppunt 36. Knooppunten 4 20, 19, 16, 15, 21(pontveer), 22, 2, 55, 54 , 57, 75, 76, 42, 43 44, 47, 46, 52(let hier op de bewegwijzering is ander en er staan niet overal bordjes. Ga richting 5. Rechtdoor Zeeburgerdijk, Voor spoorwegviaduct rechtsaf bij verkeerslichten Panama. Volg het fietspad lang de treinsporen en je komt weer bij Amsterdam Centraal.
Ontvang elke maand gratis het Fietsrondje van de maand
Vul je e-mailadres in om een e-mail te ontvangen als er nieuwe fietsrondjes en verhalen beschikbaar zijn van Bert.
"*" geeft vereiste velden aan
Bedreigt pontje Noordhollandsch Kanaal bij Ilpendam
Deze verbinding wordt bekostigd door de gemeenten Waterland en Landsmeer. Gemeenten hebben het zwaar in deze tijden. Zowel de gemeente Waterland als Landsmeer zitten in ernstige geldnood. Waterland heeft aangegeven geen geld mee te steken in de pont, zodat Landsmeer nu moet beslissen of ze extra gaat investeren in de pont of haar handen er ook vanaf trekt. Provinciale Staten van Noord-Holland stortte zich echter op het pontje. De motie van Statenlid Michel Klein van de ChristenUnie werd unaniem aangenomen. Klein stelde dat het opheffen van de pont grote gevolgen zou hebben de verbinding tussen Ilpendam en Landsmeer.
De Provincie Noord-Holland, de gemeenten Landsmeer en Waterland, de Vervoerregio Amsterdam en Rijkswaterstaat hebben met elkaar afspraken gemaakt over de pont bij Ilpendam over het Noordhollandsch Kanaal. Het komende half jaar gaan de partijen met elkaar zoeken naar een toekomstbestendige oplossing voor de pont. Daarbij worden nieuwe en definitieve afspraken gemaakt tussen de partijen. Voor de periode van 4 januari tot 1 juli 2021 zijn in ieder geval de exploitatiekosten, zodat de pont over het Noordhollandsch Kanaal voorlopig nog kan blijven varen.
Horeca en winkels onderweg
km 10 Het Wapen van Landsmeer, midden in het dorp. Daar zijn ook 2 supermarkten.
km 20 Het Wapen van Ilpendam. In Ilpendam is de dorpssupermarkt Anne & Co met ernaast ijs uit het wijnvat. Met streekproducten, maar ook lekkernijen uit Frankrijk.
km 23 Theetuin Overleek. Leuk gelegen familiebedrijf.
km 27 Monnickendam, ruime keuze. Leuk is Brasserie de Waegh, in het oude waaggebouw bij de Damsluis. In Monnickendam zijn ook diverse winkels.
km 39 Ransdorp, Hotel-Café de Zwaan.
km 42 Durgerdam, Zuyderziel
Lloyd Hotel, overnachten in een Rijksmonument
Tussen alle nieuwbouw aan het IJ valt het statige Lloyd Hotel op. Ontworpen in 1918 als hotel, maar het gebouw heeft diverse functies gehad, voordat het in 2004 weer de functie hotel kreeg. Het gebouw is opmerkelijk, omdat het diverse bouwstijlen kent, waaronder de vermaarde Amsterdamse School. De naam Lloyd Hotel komt van de opdrachtgever Koninklijke Hollandsche Lloyd (KHL). Deze rederij was oorspronkelijk een vrachtvervoerder, maar ging zich in de Eerste Wereldoorlog ook toeleggen op passagiersvaart naar Zuid-Amerika.
Het hotel moest een visitekaartje worden om rijke passagiers te werven. De realiteit werd echter anders. Het waren vooral arme landverhuizers uit Oost-Europa die op het Centraal Station aankwamen en na een keuring een tijdje in quarantaine in het Lloyd Hotel moesten verblijven, om geheel ontsmet en vrij van ziektes aan boord te kunnen gaan. Later kwamen steeds meer Joodse passagiers uit Oost-Europa, die vanwege de opkomende Jodenhaat op weg waren naar een nieuw bestaan aan de overkant van de oceaan. Speciaal voor hen werden een kosjere keuken en eetzaal ingericht.
In 1936 ging de KHL failliet. Het pand kwam in handen van de Nederlandse staat, die er Joodse vluchtelingen in huisvestte. In 1941 sloten de Duitsers februaristakers op in het gebouw. Ook na de oorlog heeft Het Lloyd Hotel dienst gedaan als gevangenis. Tot 1966 voor volwassenen en daarna tot 1989 als jeugdinrichting. Daarna kwam er ateliers en de verwaarlozing sloeg toe. Een prijsvraag werd uitgeschreven en het gebouw kreeg de oorspronkelijke bestemming terug. De inrichting is bijzonder. De hal met de glas in lood ramen is nog steeds hetzelfde als 100 jaar geleden. Er zijn totaal verschillende kamertypes en ook de prijzen lopen uiteen: van budget tot luxe. Het interieur is een unieke combinatie van nostalgie en trendy. Rond het hotel zijn populaire etablissementen als Panama en Puerto Pata Negra. Bekijk de prijzen hier.
Meer foto’s van het fietsrondje Amsterdam Waterland
Pech onderweg met de Fiets?
Krijg je pech onderweg met de fiets? De Wegenwacht komt je tegenwoordig ook met de fiets of e-bike helpen met het speciale Wegenwacht Fiets abonnement. Sluit hem nu af voor maar €20 per jaar. Je krijgt zelfs in heel Nederland én België pechhulp van de Wegenwacht voor je (electrische) fiets via de ANWB Alarmcentrale. Ben je betrokken bij een ongeval met je fiets? Dan krijg je zelfs juridische hulp.
Ontvang elke maand gratis het Fietsrondje van de maand
Vul je e-mailadres in om een e-mail te ontvangen als er nieuwe fietsrondjes en verhalen beschikbaar zijn van Bert.
"*" geeft vereiste velden aan
