Per 1 januari zijn de Groningse gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum samengegaan tot de gemeente Eemsdelta. De 3 plaatsen hebben hun eigen geschiedenis en karakter. Daar tussendoor heerst de rust van het Groningse landschap met als uitstekers de opmerkelijke kerken op de wierden. De onlangs verhoogde zeedijk biedt een grenzeloos lijkend uitzicht over het water. Tijd voor een fietsrondje door deze nieuwe gemeente.

Aankomen op station Delfzijl is uitstappen op het perron bij een statig gebouw uit 1883, dat veel meer belang uitstraalt dan het station in werkelijkheid heeft. Voor het station lag een park met een muziektent, maar helaas zijn deze verdwenen. Had wel mooi geweest: een muzikaal welkom.

Volgens de verhalen van George Simenon zou Commissaris Maigret hier in 1929 met de trein zijn aangekomen. De Franse politie-officier met de pijp zou vanuit Parijs zijn overgekomen om de moord op Koenraad Poppinga op te lossen. Het station is in 2019 geheel gerenoveerd.

Maiget lijkt overal in Delfzijl te zijn

Commissaris Maigret is zelfs in Delfzijl geboren. De Belgische journalist George Simenon moest in 1929 wat langer in Delfzijl verblijven vanwege de reparatie van een gat in de romp van zijn botter. In de haven deed de auteur inspiratie op voor zijn Maigret en begon met schrijven.

In zijn verhalen duikt Delfzijl vaker op

Maigret zou overnacht hebben in hotel Boven Groningen tegenover het station. Bij de receptie is een klein Maigret-musuem. Een Maigret-wandeling leidt ons door de stad en langs een beeld van de commissaris. Het centrum van Delfzijl is klein. Aan de vorm van dit centrale deel van de stad zien we duidelijk dat Delfzijl een vestingstad was aan de monding van de Eems. In 1875 werden de verdedigingswerken geslecht.

Delfzijl groeide uit als haven en was zelfs ooit de 3^e haven van Nederland. In de laatste dagen voor de bevrijding in 1945 werd het centrum zwaar verwoest. Herstel volgde en ook uitbreiding van de haven en de industrie. De zeeschepen werden echter groter en de nieuwe Eemshaven werd een geduchte concurrent.

Amsterdamse School in het Hoge Noorden

De petrochemische industrie leek ook een rem op andere economische activiteiten. Diverse wijken verpauperden. Het aantal inwoners van Delfzijl daalde. Wie het kon betalen trok weg. Stadsvernieuwing moest het tij keren, maar er kwamen minder woningen terug, dan er gesloopt werden. In 2018 moest het ziekenhuis sluiten. Delfzijl heeft echter iets ervaren we. Rond de molen op de Molenberg is een aardig plein ontstaan met voorzieningen. Een lelijk flatgebouw dat het uitzicht ontnam is tegen de grond gegaan.

Wie denk dat Amsterdamse School alleen in onze hoofdstad valt te vinden komt bedrogen uit. Ook de wijk Oud-West in Delfzijl kent een paar prachtige voorbeelden van deze expressionistische stijl van architectuur die tussen 1910 en 1940 tot bloei kwam. Een lust voor het oog, maar een ware beproeving voor de metselaar en de timmerman. Het beste voorbeeld van deze stijl is de oude Zeevaartschool.

Alleen aan God de Eer in Appingedam

Op het fietspad langs het Damsterdiep verlaten we Delfzijl. De havenstad ligt pal tegen Appingedam aan. Deze langgerekte oude stad aan het Damsterdiep kent een rijk verleden. Langer dan Delfzijl.

Het water was de levensader van Appingedam. Zeeschepen meerden aan en af. Later werd Appingedam overvleugeld door buurvrouw Delfzijl, maar het rijke verleden bleef. De oude stad is niet voor niets beschermd stadsgezicht. Het belangrijkste monument is het minuscule renaissance Raadhuis uit 1630 met de rijkelijk versierde voorgevel. “Soli Deo Gloria” (alleen aan God de eer) prijkt op de top van de geval. Ondanks de kleine omvang had het stadhuis diverse functies. Het beeld van Vrouwe Justitia duidt erop dat hier ook recht werd gesproken. De begane grond was in gebruik als waag. Tot 1835 gingen varkens op de weegschaal. Het Raadhuis is een van de 79 rijksmonumenten die schade opliepen tijdens een of meerdere van de vele aardbevingen die deze streek hebben geteisterd.

Opmerkelijk is dat het Raadhuis is aangebouwd tegen de middeleeuwse Nicolaïkerk in de romanogotische stijl. Het oudste deel dateert uit de 13e eeuw. De huidige toren verrees pas in 1835, nadat de vorige toren wegens bouwvalligheid gesloopt moest worden. De Nicolaïkerk is de grootste kerk van de provincie Groningen buiten de stad Groningen. Na de reformatie is veel veranderd. Beelden en schilderingen verdwenen en er kwam een dominante preekstoel. Net als veel kerken in de streek is er een herenbank voor de rijke families, die gescheiden van het gewone volk plaats namen in de kerk.

Hangende keukens

Het meest opmerkelijke van Appingedam zijn de hangende keukens boven het Damsterdiep. We wanen ons in Italiaanse sferen.

Vooral vanaf de smalle Vrouwenbrug genieten we van het uitzicht. De naam Vrouwenbrug komt waarschijnlijk van Maria als Onze Lieve Vrouwe. Een fietspad leidt ons door het stille land van de nieuwe gemeente. Handig gaan we met het water mee onder een spoorbruggetje door. Boven ons barst een geraas los als net een Arriva-trein passeert.

De halve wierde van Eenum

Tijdens extreem hoog water liep het land hier vaak onder. Daarom kenden veel dorpen een wierde: een kunstmatige heuvel. De kerk op de wierde fungeerde als opvang. Pas later kwamen de dijken. Ook het nietige Eenum met slechts 90 inwoners heeft een wierde, of beter gezegd een halve wierde. De kerk staat als ware boven een afgrond. Dit is wel een van de oudste bakstenen kerken in Groningen. Het romaanse godshuis dateert uit de 12e eeuw. We maken een fout door het woord “terp” te gebruiken. Onmiddellijk krijgen we een correctie: “Dit is Groningen, géén Friesland!”

Chique en sjofel in aardbevingplaats Loppersum

Loppersum geldt als epicentrum van de aardbevingen. Op diverse plaatsen wordt zichtbaar gewerkt aan het herstel van de schade. Loppersum kent een uniek contrast tussen chique en sjofel. De komst het station maakte Loppersum ook aantrekkelijk als woonplaats voor welgestelden. Met name de Friese Architect Oeds de Leeuw Wieland ontwiep een aantal indrukwekkende villa’s maar ook hotel Spoorzicht. De architect baatte het etablissement zelf uit en woonde er ook. De Leeuw Wieland overleed in Loppersum.

De armoede onder de landarbeiders was groot. Nog altijd zien we naast de statige optrekjes de nietige huisjes. Het zijn ook deze goedkoop gebouwde huisjes die de meeste schade door de bevingen hebben opgelopen. Bij de naam Kreupelstraat krijgen we associaties met gammele huizen. Bij de kapper op de hoek verraden de vernieuwde stukken voegwerk de sporen van de schade.

Een bijzondere attractie is het enige natuurlijke zoutwaterzwembad van Nederland. Het zoute water wordt van diep onder de grond opgepompt. Groot voordeel is dat er geen chemicaliën als chloor nodig zijn om het water te zuiveren.

Een kolossale klom van baksteen als kerk

We fietsen langzaam af op de contouren van de Jacobuskerk van Zeerijp. Hoe komt zo’n dorp van niks aan een dergelijke kolossale klomp van baksteen als kerk. De koster legt het ons uit. Voor de Beeldenstorm was dit een Sint-Jacobskerk. De kerk was er niet alleen voor de dorpsbewoners. Stromen pelgrims op hun lange tocht naar Santiago de Compostella deden deze kerk aan.

De toren staat los van de kerk om de voorkomen dat een blikseminslag in de toren de kerk in lichterlaaie zou zetten. In 2009 is een scheur in de toren ontdekt: vermoedelijk door een beving. Er is nu nog maar een dienst per maand, maar de kerk heeft een functie als expositieruimte. We vleien ons neer in de stoelen in de tuin van de kerk om even te genieten.

De lichtbak van Nastrovja

De laatst overgebleven dorpskroeg van Zeerijp was café Nastrovja op de driesprong voor de molen. Na een brand in 2003 sloot de kroeg. Wel kwam het pand gebruik als woonhuis. Als herinnering bleef de lichtbak café Nastrovja aan de gevel hangen. Het bevinggeweld sloeg echter toe. Nastrovja werd onbewoonbaar en moest zwaar gestut worden. Het zag er niet uit.

Sloop leek logisch, maar Nastrovja werd inzet van een strijd. Het voormalige café moest en zou gered worden en aldus geschiedde. Nastrovja is nu verstevigd. Vol trots hangt de lichtbak nog steeds aan de gevel.

Andreaskerkje in het groen

Een van de mooiste wierdedorpen langs de route is Spijk. Voor de wierde moeten we even van de route af maar dan krijgen we ook iets bijzonders. Tussen een kringetje snoezige huisjes prijkt de Andreaskerk op een eilandje in het groen. Opmerkelijk is de witte kleur van het kerkje, dat ook nog eens klein is. Duidelijk uit de pas in dit deel van Groningen. De Andreaskerk was oorspronkelijk uit de 13^e eeuw, maar is na een brand herbouwd in 1676. Na de reformatie dus. De prachtige open toren met carillon is van ruim driehonderd jaar later. Een ontwerp van Oeds de Leeuw Wieland, die we al in Loppersum tegen kwamen. Het carillon wordt nog regelmatig bespeeld.

Dikke steunbeer houdt Sebastiaanskerk van Bierum overeind

Van alle kerken onderweg springt de Sebastiaanskerk op de wierde van Bierum het meest in het oog. Wat een schitterend monument dat de oudheid in volle glorie uitstraalt. De kerk is uit de 13e eeuw. In de 15e eeuw begon de kerk over te hellen door verzakkingen. Een dikke steunbeer zorgt sinds tijd dat de Sebastiaanskerk niet als een rijtje dominostenen omvalt.

Na de reformatie werden alle schilderingen weg gewerkt achter een dikke pleisterlaag. Tijdens een restauratie werd een deel van de oude kunstwerken bloot gelegd. De zee is niet ver weg. De Sebastiaanskerk fungeerde als baken voor de zeelieden.

Aan de buitenkant van de dijk langs het water

Het fraaiste stukje zit bij de nadering van ons eindpunt. De zware zeewering langs de Eemsmond is recent opgehoogd. Halverwege Delfzijl kunnen boven op de dijk en zelfs aan de buitenkant van de dijk pal langs het water fietsen. Schapen lijken ons verbaasd aan te kijken: “Wat doen jullie hier?”Er ligt zoveel schapenpoep op het pad dat we er niet omheen kunnen. Onder het gewicht van onze banden spat de poep alle kanten op.

De eb zet zich in. Langzaam vallen stukken zeebodem bijna droog. Aan de overkant van het brede water ligt Duitsland. Voor ons komt de skyline van Delfzijl op ons af.

Het terras van het Eemshotel op palen in het water is een eindpunt om bij weg te dromen. Na een Maigret-wandeling door de stad strijken we later op de avond neer in Brasserie Ziel bij de Molenberg. Delfzijl heeft inderdaad wel wat voor een bezoek.

Routeinformatie

Fietsroute: Noordoost-Groningen
Land: Nederland
Provincie: Groningen
Lengte: 50 km
Beginpunt: station Delfzijl
Eindpunt: station Delfzijl

Route beschrijving met knooppunten

Ga voor het station rechtsaf op de Kustroute naar knooppunt 87. Knooppunten: 83, 79, 26, 66, 99, 65, 5, 4, richting 61, In Loppersum weer terug richting 4, een kilometer voorbij de spoorweg linksaf fietspad op naar Zeerijp. In Zeerijp rechtsaf 2, 10, 13, 15, 22, 20, 19, 25. 85, richting 87. Je komt weer bij het station Delfzijl.

Horeca en winkels onderweg

Deze streek is dunbevolkt met weinig horeca. Houd hier vooraf rekening mee.

Appingedam

7,5 km tussen 79 en 26. In het centrum is ruime keuze. Opmerkelijk is restaurant De Basiliek in de voormalige Sint-Nicolaaskerk. Maandags gesloten. Overige dagen van 1 oktober tot 1 mei vanaf 12:00 uur, vanaf 1 mei tot 1 oktober vanaf 10:00 uur.

Loppersum

18 km voor 61. Hotel Loppersum. Monumentaal gebouw van architect Oeds de Leeuw Wieland tegenover het station. Met terras. Dagelijks open vanaf 12:00 uur. Er is meer keuze in Loppersum.

Spijk

36 km. 22. Café Carrillon. Overdag vaak gesloten. Openingstijden onduidelijk. In Spijk is een Coop Supermarkt. Zondags gesloten.

Bierum

39 km, 20. Bakkerij Ollinga. Kampioen Groninger koek bakken: Fladderak Kouk. Met koffie, thee, tafeltjes, stoeltjes en terras. Zondags en maandags gesloten.

Boerderijwinkel/theetuin De Luingahof
Openingstijden januari t/m juni:

• Donderdag 13.00 – 18.00 uur
• Vrijdag 9.00 – 18.00 uur
• Zaterdag 9.00 – 17.00 uur

Juli gesloten
Openingstijden augustus t/m december:

• Dinsdag t/m donderdag 13.00 – 18.00 uur
• Vrijdag 9.00 – 18.00 uur
• Zaterdag 9.00 – 17.00 uur

Verblijf tips voor overnachten in Noordoost-Groningen

In deze regio vind je verschillende unieke en vooral kleinschalige hotels.

Eemshotel Delfzijl

Unieke locatie op palen in de zee. Dichtbij het station, het centrum en het strandje. Bekijk hier de prijzen van het Eemshotel

Hotel aan de Singel Delfzijl

Vriendelijk, kleinschalig hotel in historisch pand midden in het centrum. De kamers hebben een duurzame en bijzondere inrichting met gerecycled teakhoutwerk uit Indonesië.

Hotel Boven Groningen

Tegenover het station. Je loopt zo de binnenstad in vanuit je hotel. Hier zou Commissaris Maigret in 1929 hebben overnacht. Uiterlijk is er niet zoveel veranderd, maar het interieur is eigentijds. Vriendelijk personeel. Boek hier.

Pension Delfzijl

In het voormalige gemeentehuis midden in het centrum. Gunstige prijs, maar toch sfeer en comfort.

Pech onderweg met de Fiets?

Krijg je pech onderweg met de fiets? De Wegenwacht komt je tegenwoordig ook met de fiets of e-bike helpen met het speciale Wegenwacht Fiets abonnement. Sluit hem nu af voor maar €20 per jaar. Je krijgt zelfs in heel Nederland én België pechhulp van de Wegenwacht voor je (electrische) fiets via de ANWB Alarmcentrale. Ben je betrokken bij een ongeval met je fiets? Dan krijg je zelfs juridische hulp.

Meer foto’s gemaakt tijdens fietsrondje in Noordoost-Groningen

Lees ook dit nieuws

Complete arrangementen ‘Terug naar het Begin’ in Appingedam