Het westen van ons land kent veel dichte bebouwing, maar midden tussen de lobben van de Randstad is nog een stuk open landschap: het Groene Hart. Daar waar de boeren nog zelf hun kaas maken en de Oude Rijn en de Meije stromen. Tijd voor het Fietsrondje van maart 2020.

Stoer staat het kasteel van Jan van Beieren aan de rand van de binnenstad van Woerden. Het verdedigingswerk lijkt echter overvleugel door Sint-Bovenaturakerk van Woerden die zich majestueus met de omvang van een kathedraal weerspiegelt in het water. De ranke toren is met 78 meter hoogte de absolute blinkvanger van Woerden en vanuit de wijde omgeving zichtbaar. De opleving van het Rijke Roomsche Leven in de 19e eeuw ten top. Architect Nicolaas Molenaar, een leerling van de grote Pierre Cuypers, kreeg de opdracht als compensatie.

Het in 1888 gereed gekomen voormalige stadhuis van Woerden bleek niet meer dan een kopie van het stadhuis van Noordwijk

Dit voorval leidde tot een nationale rel en uiteindelijk tot een vorm van auteursrecht voor architecten. Het is zondagmorgen en de kerk zingt volop mee met het koor Jubilate Deo.

De Rijnstraat was tot 1961 de stroom van de Oude Rijn die binnenstad in tweeën sneed. Al in de 19e eeuw laaide de discussie op om de rivier te dempen. De singels om de stad boden een alternatieve verbinding. Argumenten als open riool kwam naar voren, maar aan het einde van de jaren ’50 was van slechte kwaliteit van het water.

Het waren vooral commerciële argumenten die de doorslag gaven. Woerden zou verrijkt kunnen worden met een fraaie winkelboulevard. De dwarsverbinding trok echter steeds meer autoverkeer aan, waarvoor de Rijnstraat te smal was. Sinds 2016 is de Rijnstraat tijdens winkeluren afgesloten voor het autoverkeer. Voor een aantal bewoners is dat niet genoeg. De groep richtte een comité op om de Oude Rijn weer in oude glorie te herstellen. De discussie duurt voort.

Smal fietspaadje lang de oude rijn

Eenmaal buiten de bebouwde kom van Woerden loopt de route over het voormalige jaagpad van de Oude Rijn. Hoewel de rivier geen hoofd vaarroute meer was, trok het water wel bedrijvigheid aangetrokken.

Fietsen langs de oude rijn

Het jaagpad is smal langs de achterzijde van woningen. Vaak hebben de bewoners slechts een smal strookje voor een zitje, maar ze wonen dan wel aan het water, met een bootje pal voor de achterdeur. De oever is op diverse plaatsen zo rijkelijk begroeid, dat slechts een deel van het toch al smalle fietspad bruikbaar is. Dit is ook de Limes: de noordgrens van het Romeinse Rijk.

Herinnering aan de limes

Via een grenspost kon men naar de overkant. Het gevoel van grenspost is er ook op de brug van Nieuwerbrug aan den Rijn, want deze brug is sinds jaar en dag een ouderwetse tolbrug. De laatste overgebleven tolbrug van Nederland.

Op 1 april 1953 heeft de regering de laatste brugtollen afgeschaft, behalve die in Nieuwerbrug, omdat men het niet eens kon worden over de afkoopsom van de brug, het brugwachtershuis en de klokketoren. De “bruggemeester” sluit iedere keer het hek voor de auto’s. Zodra de tol betaald is gaat het hek open. Fietser krijgen vrije doorgang. Vandaag is ook voor automobielen de doorgang vrij, want het is zondag. We krijgen weer kerkgezang. Deze keer psalmen uit de protestantse Brugkerk net naast de oprit naar de brug. Het merkwaardige is dat de toren los van de kerk staat aan de overkant van de weg.

De toren hoort echter niet bij de kerk, maar is in 1813 gebouwd als vrijheidstoren na vertrek van de Fransen. De klokken van de toren luiden wel voor de kerkdiensten. Na afloop van de eredienst drinken de kerkgangers met elkaar een kopje koffie. Op zomerse dagen is dat ook buiten aan het water van de Oude Rijn.

Koffiedrinken na de kerkdienst

In Bodegraven valt onze blik op een massief industrieel gebouw aan de overkant van het water met de daarop de naam Phoenix uit 1904. De firma Honig uit de Zaanstreek had hier een olieslagerij. Het bedrijf produceerde hier onder ander lijnkoeken: niet voor menselijke consumptie, maar voor koeien. In 1940 sloot Honig deze vestiging. In 1947 diende zich een nieuwe gebruiker aan. De plaatselijke kapper André de Jong was in 1938 begonnen met het produceren van zijn eigen shampoo. Het werd een succes. Een reeks producten volgden zoals brillantine, permanentvloeistoffen, haarwasmiddelen, tandpasta, nagellak en parfums.

Het oude Phoenix-gebouw werd de kraamkamer van Andrélon. Het merk van kapper André groeide uit tot een begrip. In de jaren negentig van de vorig eeuw doet de reus Unilever een aantrekkelijk bod. De kleinzoon van kapper André bezwijkt voor dit lucratieve aanbod en verkoopt zijn bedrijf aan de gigant. In 2005 sluit Unilever de vestiging in Bodegraven. De aanbouw gaat onder sloophamer, maar in het hoofdgebouw zijn nu appartementen. Wonen aan de Oude Rijn.

Kaas te koop bij de boer geeft een bord aan, maar niet op zondag. Al sinds 1928 runt de inmiddels vierde generatie van de familie de Graaf hun kaasboerderij. Twee keer per dag worden de 65 roodbonte koeien gemolken. De runderen genieten tijdens de zomer van de ruimte in de polder. De stallen voor de wintermaanden zijn diervriendelijk. De familie verzorgt graag een rondleiding op dinsdag, woensdag, vrijdag en zaterdag.

Als een ranke slang kronkelt het riviertje de Meije zich door het landschap. Het eerste deel van het weggetje langs het water loopt door lintbebouwing van karakteristieke boerderijtjes naar de witte watertoren met de bijnaam Pietje Potlood. Ooit was deze uit 1931 daterende watertoren grijs.

Het tweede deel van de Meije kent weinig bebouwing, maar wel zogeheten schraallanden voor een groot deel in de oorspronkelijke staat, zoals veel landerijen er ca. 100 a 150 jaar geleden uitgezien hebben.

De landjes lagen te ver van de boerderij en werden daardoor nooit bemest, slechts gehooid. Zo ontstond voedselarm land met een bijzondere vegetatie. Ooit was heel het Groene Hart bedekt met dit soort schrale graslanden. Schraal klinkt arm, maar: hoe minder voedsel in de grond, des te rijker het leven. De schraallanden herbergen vogels, vlinders en bijzondere planten zoals blauwe zegge, moerasviooltje en klokjesgentiaan.

Om de wetering de Grecht over te steken moeten we aan het werk. Het pontje bedienen we zelf met slingeren van een rad. Uitgerekend ligt het vaartuig aan de overzijde, zodat eerst moeten slingeren om het pontje aan onze oever te krijgen en vervolgens maar draaien naar de overzijde. Valt toch wel tegen, maar gelukkig kunnen we afwisselen.

Het water in de plas van Park de Grutto kabbelt er lustig op los. Een ideale plek voor een picknick.Bij het park begint de Hollandse Kade. Het smalle, langgerekte fietspad voert door het veengebied.

Ook dit is een stukje oer-Groene Hart. Ver weg van het autoverkeer. Knotwilgen horen bij Utrecht, maar op andere delen genieten we weer van het wijdse uitzicht. Uiteindelijk komen we op de Limes langs de Oude Rijn voor het laatste stukje naar Woerden.

• De fietsroute
• Route beschrijving met knooppunten
• Horeca onderweg
• De Limes
• Woerden

De fietsroute

Fietsroute: Groene Hart Woerden
Land: Nederland
Provincie: Utrecht en Zuid-Holland
Lengte: 46 km
Beginpunt: station Woerden
Eindpunt: station Woerden

Aan de achterzijde van het station is parkeerruimte

Route beschrijving met knooppunten

Verlaat het station aan de centrumzijde. Volg met je rug naar het station de fietswegwijzers “centrum”. Je komt op de knooppunten 70, 28 67, 90, 33, 94, 89, 55, 60, 57, 65, 19 80, 24 60, 62, 6, 63, 8, 72, 71, 70 en je bent weer bij het station Woerden.

Limes route

Horeca onderweg

• 11 km. Knooppunt 94. In Bodegraven is keuze. o.a. Brouwcafé van Brouwerij de Molen.
• 20 km. Net voorbij knooppunt 55 in Meije bij de kerk. Eetcafé de Halve Maan. Vanaf 10 uur.
• 21 km. Knooppunt 60. Terras de Blauwe Meije. Alleen bij mooi weer. Vanaf 10 uur.
• In het tweede deel van het rondje is géén horeca, of je moet na ruim 35 km bij knooppunt 06 op het fietspad langs de N401 1 km naar Kockengen fietsen en weer terugkeren naar dit punt

Horeca langs de route

De Romeinse Limes

Een deel van de route gaat over de Romeinse Limes. Dit was de noordgrens van het Romeinse Rijk met belangrijke verdedigingwerken. De Rijn vormde in Nederland deze Noordgrens. Boven de Rijn woonden de Friezen. Tot zover strekte Friesland zich destijds uit. Het is niet zo dat de Romeinen nooit noordelijker dan de Rijn zijn geweest. Er was altijd handelsverkeer en de volkeren ten noorden van de Rijn verkeerden vaak genoeg in een soort vazalstatus, wat ook een geruime tijd het geval is geweest bij de Friezen. Een van de gevolgen was dat de Romeinen belastingplicht oplegden aan de Friezen. De Romeinen eisten echter steeds meer. Dit tot irritatie van de Friezen. De vlam sloeg in de pan, toen de Friezen uit woede belastinginners lynchten.

De Romeinen stuurden hun legioenen erop af, maar na diverse veldslagen wisten de Friezen de Romeinen een nederlaag toe te brengen. De Romeinen hielden geen rekening met de moerasachtige gebieden die de Friezen door en door kenden. Later wisten de Romeinen de Friezen wel te onderwerpen, maar Romeins bestuur werd hen nooit opgelegd.

Op diverse plaatsen langs de Limes kom je nog herinneringen tegen aan de Romeinse tijd. Het water van de Rijn vloeide in de Romeinse tijd voor en belangrijk deel via de Oude Rijn door Utrecht, Woerden en Katwijk naar de Noordzee. Steeds meer koos het water een andere weg. De Lek ontstond. In de 10e eeuw slibde de huidige Kromme Rijn voor Utrecht langzaam dicht. Er was behoefte aan een goede waterverbinding, dus werd in 1122 de oude stroom van de Rijn bij Wijk bij Duurstede afgedamd. De Oude Rijn verloor sinds die tijd sterk aan betekenis.

Er is een Limes fietsroute waarvan je bordjes onderweg tegenkomt.

Woerden

Woerden was al in de Romeinse tijd een belangrijke versterking op de grens van het Romeinse rijk: het Castelum Laurium. In en om de stad zijn restanten van Romeinse schepen gevonden. Woerden bleef een belangrijk strategisch punt aan de Oude Rijn. Vanaf de 12e eeuw werd Woerden betwist tussen de graven van Holland en de bisschoppen van Utrecht. Bisschop Godfried van Reenen bouwde een slot met stadswallen en singels. Woerden kwam toch weer bij Holland. De legendarische graaf Floris de Vijfde bouwde in 1275 een kasteel. Woerden werd steeds belangrijker en mocht zelfs een stenen kerk bouwen. De Petruskerk staat nog altijd midden in de stad.

Het huidige kasteel van Woerden is in opdracht van Hertog Jan van Beieren opgtrokken in de 15e eeuw. Het historische bouwwerk is nu in gebruik als congrescentrum en trouwlocatie. De verdedigingwerken werden steeds verder uitgebouwd. Woerden werd een belangrijk onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie. De stad is diverse malen belegerd en geplunderd door veroveraars zoals de Fransen in 1672.

De vesting werd waardeloos door de spoorlijn

De aanleg van de spoorlijn en het station in 1855 maakten de vesting waardeloos. In de periode tussen 1883-1912 gaat de sloop in de wallen en de muren. Het defensie-eiland behield tot 1999 een militaire functie. Er was een grote militaire wasserij en het “Depot Retour Goederen”. Talrijke inwoners van de stad vonden hier werk bij het schoonmaken en repareren van onder andere helmen, schoenen, kleding en tenten. Na het vertrek van defensie is een groot deel van de bebouwing afgebroken ten behoeve van woningbouw. De singels liggen nog steeds om de stad en vanuit de lucht is de stervorm van de vroegere verdedigingswerken nog zichtbaar.

Tot 1989 hoorde Woerden bij Zuid-Holland, maar om een fusie mogelijk te maken met de Utrechtse gemeente Kamerik werd Woerden overgeheveld naar Utrecht. Later kwam ook de Utrechtse gemeente Harmelen bij Utrecht. Woerden staat bekend om de Kaas. Traditioneel wordt de Woerdense kaas gemaakt op de boerderij van rauwe melk. De sinds 2007 door de EU beschermde boerenkaas heeft een kenmerkende volle en krachtige smaak. Iedere zaterdagmorgen van mei t/m augustus is in Woerden de kaasmarkt. Dit is een echte kaasmarkt, waar de boeren uit de omgeving hun producten verkopen Alles over de echte boerenkaas tref je in het belevingscentrum Kaaspakhuis.

Zo stonden vroeger de melkbussen klaar

Woerdense Koeiemarkt

Deze vindt al plaats sinds 1410. Traditiegetrouw op 29 oktober, net voor de koeien op stal gingen. De Voorstraat stond vol met koeien. Nu is het meer folklore met een warenmarkt. Op de Kerkplein is nog wel een tent waarin de beste koeien gekeurd worden. Er is een demonstratie van traditioneel handje klap, waarmee de koop werd verricht.

Koeienmarkt Woerden

Pech onderweg met de Fiets?

Krijg je pech onderweg met de fiets? De Wegenwacht komt je tegenwoordig ook met de fiets of e-bike helpen met het speciale Wegenwacht Fiets abonnement. Sluit hem nu af voor maar €20 per jaar. Je krijgt zelfs in heel Nederland én België pechhulp van de Wegenwacht voor je (electrische) fiets via de ANWB Alarmcentrale. Ben je betrokken bij een ongeval met je fiets? Dan krijg je zelfs juridische hulp.

“Tol? Dat is dan 50 cent aub.”

Grutto plas