De omgeving van Dalfsen was ooit rijk aan kastelen en landhuizen. Er staan er nog voldoende in het rijkelijk begroeide groen voor een fraai fietsrondje vanuit dit liefelijke dorp aan de Overijsselse Vecht.
Dalfsen aan de vecht
Op ons vertrekpunt valt onze blik onmiddellijk op het monumentale stationsgebouw van Dalfsen uit 1903. Het gebouw lijkt ons fors uitgevallen voor dit regionale lijntje. De voormalige Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij (NOLS) indruk wilde maken met deze stations op hun lijn die ooit doorliep tot Delfzijl in Groningen.
Alle stations werden ontworpen door slechts een architect: Eduard Cuypers, een neef van de befaamde kerkenbouwer en ontwerper van het Centraal Station en Rijksmuseum in Amsterdam.
Men noemt dit de NOLS-stations. Op het Overijsselse deel van de Vechtdallijn pronken deze bouwwerken nog altijd in het landschap, maar op het deel van de lijn in Drenthe zijn deze stations vervangen door “functionelere bouwwerken.” In plaats van te slopen is voor het station van Dalfsen een nieuwe functie bedacht: Grand-café Het Oude Station. Vanuit hun stoeltjes op het perron genieten de terrasbezoekers van een najaarszonnetje. Ook wij laten ons verleiden. Deze service zou ieder station moeten bieden. Bespaart ook een hoop ergernis bij een vertraagde of uitgevallen trein. Dit jaar is het station van Dalfsen gekozen als het fijnste station van Nederland.
Den Berg
Snel na het verlaten van het station fietsen we de bossen in. Dit is het gebied waar de rijkeren hun riante optrekjes hadden. Huize Den Berg was al een Avezate sinds 1483. Het huidige huis staat er vanaf 1703. De toegangspoort valt monumentaal te noemen. We maken een wandelingetje langs de grachten.
Huize Den Berg
Den Aalshorst
Voor het landhuis Den Aalshorst moeten we even van de route af. In dit patriciërs buitenhuis woonde en werkte lange tijd de 19e eeuwse schilder Louis Rhijnvis Feith, die hier ongetwijfeld veel inspiratie opdeed. Ook dit optrekje is omgeven door een slotgracht.
Oprijlaan
Kasteel Rechteren
Een kasteel uit een sprookjesboek. Dit is het enige van de middeleeuwse kastelen in Overijssel waarvan ondanks belegeringen en ingrijpende verbouwingen belangrijke delen zijn overgebleven zoals de toren en de woonvleugel. De havezate is al sinds 1315 in het bezit van de familie Van Rechteren. In dit kasteel zijn opnames geschoten voor het in de afgelopen zomer uitgezonden TV-programma “Meer dan Goud” waarin de oud-topsporters Leontien van Moorsel, Erben Wennemars, Bas van de Goor, Hans van Breukelen, Kim Lammers en Elis Ligtlee een week onder één dak leefden. Samen keken zij terug op hun leven in de topsport.
Kasteel Rechteren
Tussen de bossen bevinden zich ook veehouderijen met een aantal prachtige Saksische boerderijen. Een aantal van deze veehouders vermeldt vol trots dat zij biologisch werken. Rooms Vilsteren Het verschil in godsdiensten in deze regio is opmerkelijk: het lijkt wel een lappendeken. Het principieel-gereformeerde Staphorst is niet ver weg, maar Vilsteren is een overduidelijk katholiek dorp in de overwegend protestantse gemeente Ommen.
De kleine gemeenschap van nog geen 400 inwoners kent een in het oogvallende Sint-Willibroduskerk en de Willibrodusschool. De kern wordt gesierd een paar fraaie Saksische boerderijen, maar de meeste aandacht trekt de Vilsterse molen.
Met zijn totale hoogte van maar liefst 36 meter en een stelling op 12 meter is de molen één van de beeldbepalende gebouwen van het beschermd dorpsgezicht. Het is een zogenaamde achtkantige stelling korenmolen. De molen wordt beheerd door een Stichting. Vier vrijwillige molenaars zorgen dat er nog altijd koren gemalen wordt.
Vilsteren is een landgoeddorp rondom een centraal gelegen buitenhuis. De bewoners betalen pacht aan het landgoed. Eeuwen lang woonde hier de familie Van Vilsteren. De familie bepaalde alles. Tijdens de reformatie bleef de familie trouw aan hun geloof en dus deed de hele gemeenschap dat. Katholieke erediensten werden verboden, maar de familie regelde dat deze in het geheim plaats vonden door paters uit Zwolle. Vanaf 1706 gedoogden de protestantse machthebbers katholieke erediensten in een schuurkerkje. Het huidige landhuis is in 1908 ontworpen door Eduard Cuypers. Het sierlijke bouwwerk heeft kenmerken trekken van zijn beroemde oom. We doen meer informatie op in het landgoedcentrum naast de Kerk. Het nietige Vilsteren is een leuk dorp om even te blijven.
Landhuis Vilsteren
Stuw van Visteren en natuurgebied de Plaggenmars
Niet ver van Vilsteren steken we de Vecht over via een stuw. “Fietsers afstappen”, staat aangegeven. Deze stuw is een van de werken uit 1908 om de Vecht te kanaliseren. De sluisdeuren zijn in 2018 geheel vernieuwd. Naast de stuw en de sluis is een vissentrap.
Stuw met vissentrap
Vissen kunnen op de trap stroomopwaarts bewegen door steeds in een hogere bak te springen. Bij de stuw is het natuurgebied de Plaggenmars ontstaan. Hierin komen oude vechtarmen voor. Vroeger was het gebied bekend om zijn vele nachtegalen die zich ook nu nog af en toe laten zien en horen. Het is er vogelrijk. Ook komen er ringslangen voor. Binnen het bos liggen een aantal kleine droge graslandjes met stroomdalflora. Hier zijn nog soorten als echt walstro, lange ereprijs en hemelsleutel te vinden.
De Plaggenmars
Dalfsen
Hoewel Dalfsen wel de uitstraling van een stadje heeft, zijn in tegenstelling tot de nauwelijks grotere buur Ommen nooit stadsrechten toegekend. Dalfsen is dus een dorp. Oorzaak was dat de plaats ondergeschikt was aan kasteel Rechteren. Het dorp kent een aantal fraaie Saksische boerdijen voorkomen op de lijst de Rijksmonumenten. Dalfsen is vooral knus en kneuterig. Het meest opvallende in de plaats zijn de blauwe bogen op de Vechtbrug. De bogen zijn geplaatst in 1995. Ze verwijzen naar een brug die hier ooit heeft gelegen tot in de 17e eeuw. Daarna moest Dalfsen het bijna 100 jaar zonder brug doen. De heren Van Rechteren lieten liever een veer varen, want dat bracht geld op. In november 2016 is brug voorzien van poëzie van de Dalfser dichter Koos Geerds.
Niet weids, niet groots, maar weergaloos
in almaar eender beeld ontwijken;
zijn spiegel beurt de hemel op,
vóór hem lokt steeds een nieuwe einder;
bestemming is waar hij voor leeft,
volharding is waar hij voor kiest;
scheppend ontwerpt hij zijn bereik,
zijn visioen, zijn stroomgebied;
hij kent jouw hartstocht, jouw plezier,
koestert jouw hoop, weegt elke daad;
en kleine Saksische rivier,
die naar het Zwarte Water gaat.
De Leemcule
Huize De Leemcule was een havezate die volgens de geschiedenis sinds 1434 bestaat, maar in 1812 zijn de verdedigingswerken afgebroken. Er hebben in de loop der eeuwen talrijke adellijke families met bekende namen gewoond, zoals Van Ittersum, Van Rechteren en Boetselaar van Asperen. In 1960 is het totaal verwaarloosde huis geheel opgeknapt. Huize de Leemcule is nog altijd bewoond.
Leemcule
De Ruitenborgh
Dicht bij de Leemcule is De Ruitenborgh. Sinds 1320 stond hier een belangrijke havezate in de vorm van een kasteel. Het kasteel is diverse malen belegerd en zelfs geheel met de grond gelijk gemaakt. In 1828 werd de havezate gesloopt en kwam de huidige boerderij hiervoor in de plaats. Ook dit statig huis, een rijksmonument, mag er zijn. Grote raampartijen met vensterluiken, ook op de eerste verdieping. Mooie kroonlijst of fronton aan de voorgevel. Indruk maakt de natuurstenen trap naar de voordeur. Voor de Ruitenborgh is door de kunstgroep van de gemeente Dalfsen een aantal jaren terug het kunstwerk “slingertuig” geplaatst, gericht op het voormalige kasteel. Door middel van een slingertuig werden kastelen bestookt met zware stenen.
Vechterweerd
We steken opnieuw de Vecht over via een stuw met ook deze keer een vissentrap. Ook hier is de sluis vorig jaar prachtig vernieuwd. Aan de overzijde slingert het fietspad zich door het overloopgebied de Vechterweerd. In 2014 is een brede strook langs de Vecht afgegraven om in tijden van veel water aanvoer het water op te vangen.
Sluis bij de Vechterweerd
Een kudde Galloway-runderen fungeert als ‘landschapsarchitecten’. Onder invloed van de begrazing is een begroeiing ontstaan die rijk is aan structuur en bloemen. Bandheidelibel en beekrombout zijn regelmatige gasten. De Vechterweerd is een rijke groeiplaats van de lange ereprijs, die overigens door de runderen niet gegeten wordt. We nemen even plaats op de bankjes om alles te bewonderen.
Vechtdijk
Op de Vechtdijk gaat onze tocht richting Zwolle. Ook aan onze linkerzijde genieten we van waterpartijen. Net voor Zwolle maken we de keerlus terug richting Dalfsen via kruipdoor, sluipdoor weggetjes langs gehuchten als Herfte.
De Horte
Op dit 61 ha. grote landgoed staat het huis De Horte. Dit landgoed is aangelegd in de 17e eeuw in de Franse stijl. Het geheel is een aantal jaren geleden aangekocht door de Stichting Landschap en Natuur. Bij het onderhoud zijn veel vrijwilligers betrokken. De tuin van Huis De Horte is te bezichtigen. We kunnen hier een wandelingetje maken over en natuurpad van ongeveer 1,5 uur en die begint vanaf de parkeerplaats.
De Horte
De Zwevende Kei
We zien nu Dalfsen liggen vanaf de overkant van de Vecht. Op een glooiing prijkt een enorme platte steen op een sokkel. Het kunstwerk is van Bas Maters. Deze enorme zwerfkei die balanceert op een scheef staand zuilelement, is geplaatst in 2000. De stalen constructie waarop De Zwevende Kei is gebouwd gaat zeventien meter de grond in. Dit is nodig want de kei weegt 30.000. Schapen grazen rond het gevaarte. Bij warm weer biedt de platte staan voldoende ruimte om te schuilen tegen de zon.
De Zwevende Kei
Het station ligt nu voor ons. Net als vanmorgen lonken de terrasstoeltjes op het perron.
Routeinformatie
Fietsroute: Kastelen Dalfsen
Land: Nederland
Provincie: Overijssel
Lengte: 43 km
Beginpunt: station Dalfsen
Eindpunt: station Dalfsen
Routebeschrijving
Verlaat het station aan de kant van het stationsgebouw met restaurant. Ga rechtsaf naar de spoorbaan. Spoor over. Volg de knooppunten: 83, 82, 84, 85, 63, 61, 60, 69, 08, 90, 59, 56, 43, 44, 45, 49, 48, 41, 46 76, 87, 58, 83. Je bent weer bij het station.
Ontvang elke maand gratis het Fietsrondje van de maand
Vul je e-mailadres in om een e-mail te ontvangen als er nieuwe fietsrondjes en verhalen beschikbaar zijn van Bert.
"*" geeft vereiste velden aan
Horeca onderweg
Knooppunt 63, in Vilsteren is naast de kerk Herberg de Klomp https://herbergdeklomp.nl/ knooppunt 59, in Dalfsen is keuze aan horeca. Tegenover de brug met de blauwe bogen is Brasserie De Zeven Deugden. Dagelijks open vanaf 10:00 uur, met uitzondering op maandag vanaf 12:00 uur. https://www.dezevendeugden.nl/ In het voormalige stationsgebouw van Dalfsen is nu Gand-Café het Oude Station. Open vanaf 10:00 uur. Maandag gesloten. https://www.hetoudestation.nl/
Havezate
Veel van de statige gebouwen hebben de naam havezate. De naam komt al lang voor in de geschiedenis, Een havezate is een versterkt huis hof of hoeve. Oorspronkelijk was het een benaming voor een grote boerderij met land. In de 17e eeuw was de havezate een riddermatig goed. Het bezit hiervan was een voorwaarde voor lidmaatschap van een ridderschap. Een stemgevende havezate moest verdedigbaar zijn en een bepaalde omvang hebben, wat in de praktijk betekende dat er een slotgracht moest zijn. In Overijssel waren de havezaten het talrijkst. De provincie kende er in de 13e eeuw maar liefst 122.
De Vecht
De Vecht is bijna 170 kilometer lang, maar slechts 60 kilometer stroomt door de Nederland. De precieze bron laat zich moeilijk vaststellen, omdat het water uit drie verschillende bronnen komt. De meest waarschijnlijke bron is aan het Südostrand van Darfeld in het Duitse Münsterland. De Vecht leent haar naam Vecht waarschijnlijk aan Prins Vechtan die rond de rond het jaar 400 in de stroom verdronk.
De Vecht was tot ver in de 19e eeuw werd een belangrijk voor de scheepvaart. De vaartuigen waren platbodems: de zompen Het populaire Bentheimer zandsteen werd met zompen over de rivier vervoerd. Het Koninklijk Paleis op de Dam is gebouwd met Bentheimer zandsteen.
De Vecht was echter in de zomermaanden nauwelijks bevaarbaar door de lage waterstand. Verder waren de vele bochten hinderlijk voor de scheepvaart. De vaartijd van de Duitse grens naar Zwolle bedroeg bijna 6 dagen.
De waterstand daalde dramatisch
In 1908 werd de Vecht gekanaliseerd. Veel meanders werden afgesneden. Na de werkzaamheden was het Nederlandse deel 25 kilometer korter. De waterstand daalde echter dramatisch. Door de spoorlijn was de waterverbinding al snel overbodig en ook nieuwe kanalen vormden een alternatief. In 1920 vond het besluit plaats om 7 stuwen aan te leggen om de waterstand te regulieren. Langs de oevers kwamen keien, waardoor de natuurlijke oevers met de zandstrandjes verdwenen. Scheepvaart is na deze ingreep alleen nog maar mogelijk tussen Zwolle en de stuw van Junne.
Dankzij vistrappen weer 30 soorten vis
Recent is er aandacht voor natuurontwikkeling. De rivier moet meer ruimte krijgen voor natuurlijke ontwikkeling. In het natuurreservaat Uilenkamp is weer een oude meander aangesloten op de rivier. Bij de stuwen van Junne en Diffelen zijn vistrappen aangelegd. Voor stroomopwaarts zwemmende vissen is het hoogteverschil van de stuw van ruim een meter een onneembare barrière, maar dankzij de trappen kunnen de waterdieren geleidelijk omhoog. Steeds meer vissen ontdekken nu de Vecht. Dankzij deze vistrappen leven nu 30 verschillende soorten vis in de Vecht.
In oktober 1998 dreigde er nog overstroming van Ommen, maar maatregelen worden nu op natuurlijke wijze genomen.
2010 kwam het na hevige regenval tot overstromingen van het Duitse deel van de Vecht. Zo had het dorp Ohne met het karakteristieke fietsbruggetje over de Vecht flinke wateroverlast. De Bundeswehr (het Duitse leger), moest te hulp komen. Dankzij de maatregelen bleef het Nederlandse deel deze wateroverlast bespaard. Meer informatie over het Vechtdal www.vechtdaloverijssel.nl. Zie hier voor de juiste locatie van de kastelen en landhuizen.
Ontvang elke maand gratis het Fietsrondje van de maand
Vul je e-mailadres in om een e-mail te ontvangen als er nieuwe fietsrondjes en verhalen beschikbaar zijn van Bert.
"*" geeft vereiste velden aan
