De Linge is feitelijk een dode rivier, maar het leeft rond het kronkelende stroompje in de Betuwe. Het land van Pomona, de godin van het fruit met langs de oevers dorpen en stadjes uit een plaatjesboek. Eeuwenoude kerktorens domineren het landschap. Bert fietst deze maand langs beide oevers tussen Geldermalsen en Leerdam. De Betuwe in een notendop.

Station Geldermalsen

Statig ligt het station van Geldermalsen in het landschap. Ontworpen door Rijksbouwmeester Marinus Antoine van Wadenoyen. In het verleden stopten hier de sneltreinen van Utrecht naar Den Bosch om de reizigers over laten stappen op de Lingelijn.

Het stationsgebouw was ruim bemeten met een volwaardige restauratie en diverse wachtkamers: voor elke klasse één.

Nu stoppen er alleen nog maar Sprinters. 
De ontsluiting van het station was lastig. Jarenlang vormde een nauw muizengaatje onder het spoor de toegang. In 2011 werd dit sociaal onveilige tunneltje vervangen door de transparante voetgangersbrug, die eigenlijk niet bij het historische stationsgebouw past. De capaciteit van de brug is echter nu al onvoldoende. Verder moet er een extra spoor worden aangelegd voor het toenemende treinverkeer. Daarom gaat het station opnieuw op de schop en komt er een riante tunnel.

Alleen Huis Frissestein bleef over, s
nel komen we langs de Linge. De strook langs de rivier was ooit rijk aan kastelen. Van de zeven kastelen van Deil is alleen Huis Frissestein bewaard gebleven. De toren van het kerkje is 600 jaar ouder dan het kerkgebouw zelf.

De vlindermolen aan de Linge

Net voorbij Deil blinkt in een bocht van de Linge de witte Vlindermolen. De wieken steken hoog boven het rijkelijke groen uit om zoveel mogelijk wind te vangen. Vrijwilligers malen hier nog altijd graan.
Langs de Lingedijk wisselen riante landhuizen en minuscule dijkhuisjes elkaar af.

Kleine huisjes

Riante landhuizen

Door de nabijheid van de Randstad is dit een geliefde plek om te wonen. De bewoners koesteren hun onderkomen, want de huizen staan er keurig verzorgd bij.
Het fruit groeit tegenwoordig veel aan zogenoemde laagstammen, maar we fietsen diverse malen onder de perenbomen: ouderwetse hoogstammen dus. Een van deze vruchten scheert rakelings langs ons. Op de weg liggen meer geplette peren. Oppassen dus, waarschuwt fruitteller Gerrit van Avezaath. De teler legt uit waarom de peer tegenwoordig zo populair is:

“Een perenboom draagt veel langer vruchten dan een appelboom”

“Door een goede promotie is Nederlandse conference peer een gewild exportproduct. Helaas niet meer in Rusland, maar we hebben andere markten ontdekt. Een conference smaak niet alleen uitstekend. Het is ook een peer, zoals een peer eruit moet zien.”

Conference peer

Heen en weer

Een bord geeft het Enspijkse Veer aan. Vrijwilligers onderhouden de dienst. Je moet geen haast hebben, maar er staan tafeltjes en stoeltjes. De veerhaven wordt ook gebruikt door moeder eend met een lange rij kroost. Een oudere foto laat zien hoe de veerman zijn passagiers met handbediening overbracht. Aan de muur van het veerhuisje hangt de tekst van het lied van wijlen Drs P: heen en weer.

Enspijkse veer

Enspijkse veer vroeger

Het is nog te vroeg om te keren, dus blijven op deze oever. 
Onze blik valt op een wegwijzer: Carthago, Mombasa, Hanoi en Paramaribo. Zover hoeven we ook niet te fietsen vandaag? 
Welk dorp is het meest snoezig? De witte modelhuisje met de rieten daken in Rumpt scoren hoog op ons lijstje. 
Een blokhut op een boot beweegt zich langzaam voort over het water. Een leuk idee om zo de Linge af te zakken. Helaas kom je met die drijvende blokhut niet door de Voorstraat van Asperen met de statige herenhuizen. Dit is geen dorp, maar een heuse stad.

De witte huisjes van Rumpt

De statige voorstraat van asperen

Het chique Asperen straalt het rijke verleden in volle glorie uit. De Sint-Catharinakerk uit de vijftiende eeuw is een paar maten groter dan de andere kerken in de omgeving. Als fietsertjes voelen we ons maar nietig voor dit godshuis met de sierlijke toren en het pseudo-basilikaal schip.
 Al in de Romeinse tijd was Asperen een nederzetting. Diverse eeuwen was Asperen een zelfstandige heerlijkheid van onder andere het roemruchte, adellijke geslacht Van den Boetzelaer. Na de Franse inval in 1795 verloor Asperen de status van heerlijkheid. 
Een deel van de stadsmuren staat nog overeind. Bij Asperen zijn ook de Lingesluizen, die deel uitmaakten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Stadsmuren van Asperen


Asperen is nu onderdeel van de gemeente Lingewaal, niet te verwarren met Lingewaard in het uiterste oosten van de Betuwe. Het gemeentehuis is in Asperen in de Witte Villa achter de vijver uit 1895 mét aanbouw.

De Witte villa

We zijn en blijven voor Feyenoord

We gaan even Gelderland uit via de brug naar Leerdam, dat nu nog in Zuid-Holland ligt, maar op 1 januari deel gaat uitmaken van de nieuwe gemeente Vijfheerenland. Deze gemeente wordt onderdeel van de provincie Utrecht.

“Vijfheerenland is beslist géén Betuwe”

Benadrukt de ober van restaurant de Beren. “Het landschap is totaal anders met kleine rechthoekjes land tussen de sloten en vaarten,” krijgen we mee. Over de provinciewisseling is de ober kort: “We zijn en blijven voor Feyenoord!”
Leerdam is de stad van het fijne glaswerk. Kristalglas is een begrip. De stad kent o.a. het Nationaal Glasmuseum en diverse winkeltjes met bijzonder producten van écht kristalglas.

Leerdam de glasstad

Het is echter zondag en in de stad is echt niemand op straat te bekennen.
We hebben nu van de overzijde een goede blik op de verdedigingwerken van Asperen. Aan deze zijde ligt ook Fort Asperen dat een onderdeel was van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort drukt ons op de feiten van het barre leven van de militairen achter de dikke muren. De laatste keren dat de linie onder water is gezet is op 11 mei 1945, na de Duitse inval. Een bunker herinnert nog aan de Duitse bezetting.

Herinnering aan de Duitse bezetting

Prinses Beatix van Acquoy

Ook het nietige Acquoy dingt voor ons mee voor de prijs van meest snoezig dorp. Acquoy was ooit een Baronie en in het bezit van de Oranjes. Een van de titels van Prinses Beatrix is nog altijd Van Acquoy. De bijnaam van het plaatsje is het Pisa van de Betuwe. De scheve toren staat los van het kerkje. Het lijkt als de toren is ingekort om te voorkomen dat het bouwwerk zou omvallen. 
Het houdt voor ons niet op, want Rhenoy komt eveneens in aanmerking voor de prijs.

De scheve toren van Acquoy

Rhenoy krijgt extra punten vanwege de bebouwing van de Lingedijk op slechts één zijde, met aan de andere zijde we een fraai uitzicht op de rivier. “Je zou hier maar wonen?” Het dorp heeft nog geen 700 inwoners, maar kent een zeer actief verenigingsleven. De voormalige telefooncel is in een ruimte waar je gelezen boeken kunt neerleggen en ophalen.


“Je zou hier maar wonen?”

Vlak voor Beesd is Uilenpark de Paay. Gegroeid uit een particulier initiatief dat begon in 1992. In 2008 werd het park erkend als dierenpark. Behalve een interessante populatie aan uilen, tref je hier ook zoogdieren.
 Midden in Beesd staat de katholieke kruisverheffingkerk. Gebouwd in 1877 in de neogotische stijl door kerkenbouwer Alfred Tepe in de tijd van de herbloei van Het Rijke Roomsche Leven. De bonte kleuren van de schilderingen in kerk zijn bijzonder. De Kerk is dan ook rijksmonument. Ook rijksmonument is de protestantse Petruskerk met de robuuste toren uit de 1500 eeuw.

de katholieke kruisverheffingkerk

De monniken van Mariënwaerdt

Het laatste deel langs de Linge gaat door het landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt. Het landhuis was een abdij van de Norbertijnen, maar de monniken moesten na de reformatie vertrekken. Het complex kwam in handen van de overheid. In 1734 kwam Mariënwaerdt in bezit van de familie Van Beyland. Nakomelingen van deze familie zijn nog steeds eigenaren van het omvangrijke landgoed. Er is een landgoedwinkel met natuurlijk producten. De Familie is in 2012 een project gestart met het telen van oergranen Deze winkel is zelfs op zondag open.

Mariënwaerdt

Hier teelt men oergranen

Op het landgoed staan twee authentieke hooibergen: de Grote en de Kleine Hooiberg. 
In het oog vallen de terpen, die door de monniken zijn opgeworpen om droge voeten te houden tijdens de overstromingen. 
De laatste kerk van onze tocht is het kerkje van Tricht.

Laatste uitspanning in Tricht

Dit dorp werd op 25 juni 1967 getroffen door een zware windhoos. Meer dan 100 huizen raakten beschadigd. Vijf mensen verloren het leven. De 25 juni straat herinnert aan de ramp. 
Naast de spoorbaan steken we de Linge weer over op weg naar het station van Geldermalsen. 
Welk dorp de winnaar is? We laten het door u bepalen.

• Route informatie
• Routebeschrijving
• Horeca onderweg
• De Linge
• De Betuwe
• De dreiging van het water

Routeinformatie

Fietsroute: de Linge

Land: Nederland
Provincie: Gelderland, Zuid-Holland en vanaf 1 januari 2019 Utrecht.
Lengte: 39 km
Beginpunt: station Geldermalsen
Eindpunt: station Geldermalsen

Bij het station Geldermalsen is ook parkeergelegenheid.

Routebeschrijving

Je verlaat het station aan de westzijde bij het P.R.-terrein. Vanuit de lift links de hellingbaan af en bij klok P en rechtsaf fietspad op langs de Deilseweg. Je komt op de knooppunten: 53, 52, 51, 97, 98, 99, 49, 57, 48, 82, 81, 80, 54, 55, 31, 30 bij de oostkant van het station Geldermalsen.

Horeca onderweg

• 6 km Eetcafe de Zwaan in Enspijk, open vanaf 10 uur, buiten het seizoen woensdag gesloten: www.eetcafedezwaan.nl
• 9 km Boutensteijnse Theetuin aan het water in Rumpt, van april t/m september: www.theetuin-rumpt.nl
• 19 km Hotel-café-restaurant de Schildkamp, net voorbij Asperen: www.schildkamp.nl
• 21 km Linge Loods Paradijs, boomgaardcafé, open woensdag t/m zaterdag: lingestreek.nl/horeca-overnachten/linge-loods-paradijs/
• 22km Restaurant de Beren in Leerdam, aan de Linge net over de brug. Open vanaf 11 uur. www.beren.nl. In het centrum van Leerdam is meer horeca. Op zondag is veel dicht.


Het centrum van leerdam is op zondag verlaten

• 28 km Gasterij-Tapperij Lingezicht Rhenoy, maandag gesloten
• 32 km Rustwat voorbij Rhenoy, open vanaf 10 uur. www.rustwatrhenoy.nl
• 34 In Beesd is er keuze
• 40 Bistro de Lachende Gans in Tricht, aan de Linge, woensdag t/m zondag vanaf 17 uur: www.bistrolachendegans.nl

Genoeg horeca langs de Linge

De Linge

Door de afdammingen is de Linge feitelijk een dode rivier, maar dat is in het verleden anders geweest. 
De 108 kilometer lange Linge loopt van Doornenburg naar Gorinchem is een van de langste rivieren van ons land. Feitelijk is slechts een deel van de Linge een rivier, want het oostelijk deel is gegraven. Opmerkelijk is dat de Linge onder het Amsterdam-Rijnkanaal kruist. 
De Linge vermoedelijk in 700 voor Christus ontstaan als aftakking van de Waal bij Tiel.
 In 1304 is na een watersnoodramp in Gorinchem de Linge bij Tiel afgedamd. De Linge voert nog wel wat water af uit de Betuwe.

De Linge


De Linge is alleen bevaarbaar voor kleinere schepen en voornamelijk pleziervaart. Waarschijnlijk heeft dat gelijk tot het voordeel dat de Linge nooit is recht getrokken zoals andere rivieren. De Linge meandert sterk en dat geeft fraaie uitzichten op het landschap met historische stadjes en dorpjes, die vroeger afhankelijk waren van het vrachtvervoer over de rivier Met meest bedreigd is de Linge bij Tiel, waar de gemeente in de tweede helft van de jaren ’80 uit de vorige eeuw plannen ontwikkelde voor een industrieterrein.

Asperen was vroeger belangrijk

De journalist Huub van Heiningen klom hierop in de pen met zijn artikel “Leve de Dode Linge”. Dit maakte ook indruk bij de provincie Gelderland. Het provinciebestuur greep in floot de gemeente Tiel terug. 
Bij Tiel zorgt A15 voor belemmeringen van de zichtvelden. Toen echter in de jaren ’90 de Betuwelijn voor goederentreinen pal naast deze snelweg werd aangelegd ontstonden felle protesten. Het mocht niet baten.

De Betuwe

Over de herkomst van de naam zijn de meningen verdeeld. een lezing verwijst naar Bate-ouwe. Deze naam zouden de Batavieren die nog voor Christus op boten de Rijn afgezakt waren. Bate-ouwe betekende rijke grond naar de vruchtbare kleine. Dit in tegenstelling tot de schrale zandgrond boven die Rijn die de naam Vale-ouwe kreeg. Nu de Veluwe. 
Een andere lezing is dat de Betuwe is afgeleid van Batavieren.

De dreiging van het water

Gelegen tussen de Rijn die later Lek wordt en de Waal werd de Betuwe vaak overstroomd. Dijken werden aangelegd ter bescherming. In 1995 ontstond tijdens extreem hoog water een acute dreiging. Vele mensen moesten worden geëvacueerd, omdat dijken het dreigde te begeven. De burgemeester van Echteld met de opmerkelijk naam Henk Zomerdijk verscheen regelmatig op de buis nadat de burgervader met de spoed de ontruiming gelastte van het dorp Ochten. Nadien zijn alle dijken langs de grote rivieren opgehoogd.

De Hollandse waterlinie onder water


De Betuwe lag vele eeuwen vrij geïsoleerd tussen het noorden en het zuiden van ons land. Het eigen karakter is hierdoor goed bewaard gebleven. De eerste belangrijke ontsluiting vanuit het noorden kwam met de opening van de Kuilenburgse spoorbrug bij Culemborg in 1868. In 1936 reed het eerste wegverkeer over de brug bij Vianen. 
Een belangrijk deel van de Betuwe hoort bij de zogenoemde “Bible Belt”. Veel inwoners zijn principieel christelijk en houden de zondagrust in ere. Ten westen het Amsterdam-Rijnkanaal kenden Culemborg en Beesd een grote katholieke gemeenschap. 
De Betuwe staat vooral bekend als de fruittuin van Nederland.