In juni 2017 is de Internationale Maasfietsroute geopend: van de bron bij Langres in Frankrijk naar de monding bij Hoek van Holland. Dit rondje volgt een deel waar de Maas sterk meanderde. Een aantal van deze meanders zijn doorgestoken, maar de dijken volgen nog altijd de scherpe bochten in de rivier van weleer. De Maas was grensrivier tussen de voormalige hertogdommen Brabant en Gelre, maar aan de rivier lagen ook enige zelfstandige heerlijkheden. Deze historie van lappendekentjes beleef je nog in de vestingstadjes met elk hun eigen karakter.

Bij de veerhaven van Ravenstein krijgen we even een teleurstelling te verwerken: het fietspontje Vice-Versa vaart in de herfst en de winter niet. De brug biedt een alternatief, maar een pontje is toch een veel leuker middel om een rivier over te steken naar de Gelderse Oever:

het Land van Maas en Waal. Ooit bezongen door Boudewijn de Groot

Wij krijgen aanvankelijk weinig mee van dit land, want dikke mistflarden hangen boven de Maas. Langzaam duiken de contouren op van de spoorbrug Edith, vernoemde de dochter van de Engelse architect van de eerste brug uit 1874: Alexander Brogden. In 1938 moest deze brug wegens slijtage worden vervangen. Slechts twee jaar daarna werd de brug opgeblazen in een poging om de oprukkende Duitse te stuiten. Nog geen half jaar later was de brug weer in gebruik. In het jaar 1944 waren het de terugtrekkende Duitsers die de brug opbliezen.

Opmerkelijk is dat deze brug slechts één treinspoor heeft, waarover Intercity-treinen en Sprinters tussen Nijmegen in Den Bosch moeten rijden. Volgens reizigersorganisatie Rover leidt dit overvolle treinen in de spits, omdat op dit enkele spoor niet meer treinen kunnen worden ingezet. Al tijdens de bouw van de peilers in 1873 was rekening gehouden met spoorverdubbeling, maar het is er nooit van gekomen. Het Schubbelaarseveld is nu een modern landbouwgebied, maar het waren de Romeinen die hier al landbouw bedreven. Het Romeinse garnizoen van 5.000 legionairs in Nijmegen had dagelijks eten nodig. Opgravingen legden Romeinse villa’s bloot.

Slangenkruid in ruïne van Batenburg

Ook op de plaats van het kasteel van Batenburg stond ooit een Romeinse villa. Het kasteel dateert uit de 13e. Met een doorsnede van 54 meter was dit een van de grootste ronde burchten van Nederland. Tijdens hun inval in 1794 verwoesten de Fransen het kasteel, dat daarna nooit meer is opgebouwd. In het begin van de jaren ’90 van de vorige eeuw zijn restauratiewerkzaamheden uitgevoerd om te verkomen dat de ruïne verder afbrokkelt. Op de binnenplaats en op de muren groeien diverse zeldzame plantensoorten als wilde rozen en slangenkruid. Wel in volle glorie staat nog de standerdmolen die ooit bij het kasteel behoorde. dankzij vrijwilligers draait deze molen nog om graan te malen. Het nietige Batenburg mag zich echt een noemen stad, die vaak inzet is geweest van twisten en oorlogshandelingen. Regelmatig kreeg het stadje een nieuwe heer. Tot 1984 was Batenburg met slechts 600 inwoners een zelfstandige gemeente. Opmerkelijk is de grote kerk en de vrij hoge toren die het landschap domineren. De bouwstijl is neogotiek uit de 19e eeuw toen de katholieken godsdienstvrijheid kregen en dit ook tot uiting brachten in hun kerkgebouwen die moest opvallen.

Stoomgemaal de Tuut

Ook de kerk van Appeltern is een fors bouwwerk. Dit plaatsje staat vooral bekend om de tuinen van Appeltern: een complex met modeltuinen, dat is opgezet om inspiratie op te doen bij de inrichting van tuinen. Wat in Appeltern ook opvalt is de 35 meter hoge toren van Stoomgemaal de Tuut. Ooit stonden er 34 stoomgemalen in het Gelders rivierengebied, maar de Tuut is als enige overgebleven. Het gemaal werd in 1918 in gebruikt gesteld en heeft dienst gedaan tot 1967. Daarna raakte het gebouw in verval. De schoorsteen moest vanwege de veiligheid gesloopt worden.

In 1984 kwam de Tuut in handen van de Monumentenstichting Baet en Borgh, die het gemaal voor het nageslacht wilde behouden. Vele jaren van restauratie volgden. De schoorsteen werd opnieuw opgetrokken en eindelijk was in 2015 was alles weer in oude glorie hersteld. Het gemaal is nu een museum. De Tuut is nu het enige originele, intacte en werkende stoomgemaal in het Nederlandse rivierengebied. Een aantal keren per jaar is het gemaal onder stoom.

Maak ook even een wandeling door het park van de heerlijkheid Appeltern naast het gemaal. Het landhuis is in de 19e eeuw vanwege bouwvalligheid gesloopt, maar er staan nog enige bijgebouwen zoals het washuis.

Bij Appeltern is een voormalige Maasmeander uitgegroeid tot een waterplas met een paar grote campings en veel watersport. Nog voor Alphen we steken met de pont de Maas over. Op het water krijgen we een totaal andere blik over de rivier dan vanaf de oever.

De vroegere hooischuur is nu proeflokaal

Welkom in Brabant geeft een bord aan. De provincie staat bekend om de gezellige fietscafés. Brouwerij Oijen is gevestigd in een voormalige boerderij. De vroegere hooischuur is nu proeflokaal en de koeienstal is omgebouwd tot restaurant. Tussen het groen ligt het kasteel van Oijen. Feitelijk is het geen kasteel, maar zijn het de bijgebouwen. Het kasteel zelf is al in 1837 afgebroken. De burcht was een voorpost van de Hertogen van Brabant tegen invallen van de Geldersen. Er is nu groepsaccommodatie, maar je kunt hier ook een huwelijk laten afsluiten. In Megen gaat de route even van de Maasdijk af voor een soort ererondje door het stadje.langzaam komen de vier bogen van de Edith-spoorbrug bij Ravenstein in zicht. Via de voormalige kasteelpoort duiken we het stadje in. De biertjes van de stadsbrouwerij smaken voortreffelijk.

• Route informatie
• Horeca onderweg
• Maasverbetering 1935
• Vestingstadje Ravenstein
• Garnizoenskerk
• Het heilig Bruurke van Megen

 

 

Routeinformatie

Fietsroute: De Maasmeanders
Land: Nederland
Provincie: Noord-Brabant/Gelderland
Lengte: 41 km
Beginpunt: station Ravenstein
Eindpunt: station Ravenstein

Verlaat het het station aan de kant van spoor 2. Ga buiten het station linksaf naar knooppunt 18, 2, 87, 69, 73, 56, 55, 89, 49, 28, 25, 04 09, 13, 14, 34, 35, 01, 18 en vanaf dit knooppunt in Ravenstein weer terug naar het station.

 

 

 

Horeca onderweg

kijk naar de openingstijden op de website van het etablissement. In de herfst en de winter zijn sommige horecabedrijven meerdere dagen in de week gesloten.

• Tussen 18 en I, Het Veerhuis in Ravenstein www.veerhuisravenstein.nl
• 73, Uitbaeterij de Viersprong in Batenburg, www.uitbaeterijdeviersprong.nl
• Tussen 89 en 49, Moeke Mooren in Appeltern, www.moekemooren.nl
• Tussen 49 en 28, Restaurant de Korenmolen in Maasbommel, www.korenmolen.nl
• 28, Eetcafé de Pont in Maasbommel, www.eeterijdepont.nl
• 9, Tea-Time in Oijen, www.tea-time.nl
• 13, Bierbrouwerij Oijen in Oijen, www.speciaalbierbrouwerij.nl
• voor 14, Grand-Café ‘t Vunderke in Machelen, www.vunderke.nl
• 35, Restaurant Op de Poort in Megen, www.restaurantopdepoort.nl
• 01, Café de Drie sterren in Demen, www.cafededriesterren.nl
• Na 18, in het centrum van Ravenstein, Hotel-Café-Restaurant de Keurvorst, www.keurvorst.nl

 

 

De Maas kent in deze streek een aantal pontveren. De fietspontjes zijn in de herfst en de winter niet in de vaart. De grotere ponten die ook auto’s overzetten tussen Maasbommel-Megen, Alphen-Oijen En Alphen-lith zijn het hele jaar in bedrijf. Voor meer informatie over deze streek: www.maasmeanders.nl

Maasverbetering in 1935

Het deel van de Maas als grensrivier tussen Noord-Brabant en Gelderland meanderde sterk. Deze scherpe bochten waren nogal hinderlijk voor de scheepvaart, maar ook de waterafvoer was niet optimaal. Daarom kwam een plan om de Maas te verbeteren met in Limburg onder andere het Julianakanaal. Verder kreeg de Maas een aantal stuwen. In 1935 werd de doorsteek voltooid, waarbij een aantal meanders werd afgesneden. Dit had grote gevolgen, want een paar dorpen en buurtschappen kwam aan de andere kant van de Maas te liggen. Omdat de Maas de grens vormt tussen Noord-Brabant en Gelderland werd in 1958 de grens tussen de beide provincies gewijzigd. Ook gemeentegrenzen werden aangepast. De Maasverbeteringen komen voor in de streekroman Dorp aan de rivier van Anton Coolen.

Vestingstadje Ravenstein

Wie kent Ravenstein? Het vestingstadje heeft het karakter goed weten te handhaven. Het stadje was jarenlang de hoofdstad van het zelfstandige staatje Land van Ravenstein. Aanvankelijk hoorde Ravenstein bij het hertogdom Kleef, maar later kwam Ravenstein onder diverse Duitse en Zweedse heren. De taal was echter altijd Nederlands. De geschiedenis van het stadje aan de Maas begon in 1360 met de bouw van het kasteel van Ravenstein van waaruit tolgelden werden geïnd. In 1380 kreeg Ravenstein stadsrechten. Belangrijk voor Ravenstein was dat in 1630 het katholieke Duitse huis Palz-Neuburg heren werden van de zelfstandige heerlijkheid. Het huis voerde godsdienstvrijheid.

Garnizoenskerk

Hoewel Ravenstein geen deel uitmaakte van de Republiek der Zeven Provinciën onder protestants bestuur, mocht de republiek in het begin van de 17e eeuw wel een garnizoen van de republiek in het stadje legeren. Speciaal voor deze militairen en hun aanhang is van 1639 tot 1641 de protestantse Garnizoenskerk gebouwd. In 1968 is kerk geheel in de oude staat hersteld. De kansel is rijkelijk vormgegeven. In de kroonluchters bevinden zich geen échte kaarsen. De kerk is aangewezen als Rijksmonument.

Barok, uniek in Nederland

Vele katholieken uit de Republiek de Zeven Provinciën kwamen naar Ravenstein om hun godsdienst te belijden. Dit bracht welvaart met zich mee. Deze rijkdom is nog zichtbaar in de Sint-Luciakerk uit 1735, de enige Nederlandse kerk in de stijl van de barok buiten Limburg. Barok was een bouwstijl die totaal niet overeen kwam met de soberheid van het Calvinisme. Met het binnenvallen van de Fransen in 1894 was het met de zelfstandige heerlijkheid gedaan. Na de val van Napoleon in 1815 kwam Ravenstein bij het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden.

Kasteel gesloopt

Een van de eerste acties van de Nederlanders was de sloop van het kasteel van Ravenstein. Het oorspronkelijke kasteelterrein is nu herschapen in een klein stadsparkje, met een grasveld binnen de resten van de gracht. Op de voorburcht is nu een verzorgingshuis. In het voorjaar van 2014 zijn er grootscheepse opgravingen gedaan op de voormalige voorburcht van het kasteel.

 

 

Deze opgravingen hebben geleid tot zeer interessante vondsten. Zo werden er muren van de voorburcht teruggevonden. Op een ander terrein werden vestingwerken gevonden en een bolwerk voor kanonnen. Het poortgebouw van kasteel staat er echter nog wel. Deze poort verbindt nu de Maas met het oude centrum.

Stadsbrouwerij in de molen

Van latere datum is de stellingmolen de Nijverheid uit 1857. In de molen produceert sinds 2015 de Stadsbrouwerij Brouwerij Wilskracht een paar ambachtelijke biertjes. Het bier Soeverein is een ode aan de voormalige Vrijstaat Land van Ravenstein. Het amberkleurige Bastion is in 2016 verkozen tot het beste bier van Brabant. Ravenstein kent een brouwersverleden. In het huis met de trapgevel uit 1450 in de Nieuwstraat was vroeger een brouwerij. Door de luiken van de kelder kwamen ooit de biervaten naar buiten. In 1915 sloot de laatste brouwerij de Gersteaar. Na 100 kreeg Ravenstein dus weer een eigen brouwerij terug. Op vrijdag, zaterdag en zondag is het proeflokaal in de molen open: www.stadsbrouwerijravenstein.nl.

Leerlooierijmuseum

Een andere oude ambacht kun je bewonderen in leerlooierijmuseum in de Walstraat. Het museum is een een huisjes in het stadspark. Het huisje is het laatste overblijfsel van de voormalige Stoom- en Schoenlederfabriek Firma Ignaat Suermondt. De looischuur in de huisje is het laatste restant van de 19e-eeuwse industriële bebouwing op de oude stadswal in Ravenstein. www.leerlooierijravenstein.nl.

Begraafplaatsen

Op een van de geslechte verdedigingwerken is De R.K. begraafplaats. De ingang is opmerkelijk met een pijlerhek en in bakstenen pilonen uitgespaarde kruisen uit omstreeks 1890. De calvariegroep is dezelfde tijd. De twee gietijzeren grafkruisen zijn uit omstreeks 1900.
www.toerismeravenstein.nl www.vestingravenstein.nl

Het Heilig Bruurke van Megen

Het voormalige vestingstadje Megen kent een opvallend bedevaartsoord: de kapel van broeder Everardus Witte, in de volksmond “het Heilig Bruurke”. Het meest opmerkelijke in zijn leven van 1868 tot 1950 was dat er eigenlijk niets opvallend te melden is. Everardus wilde graag priester worden, maar de opleiding bleek boven zijn niveau. Na een korte carrière als bakkersknecht kwam hij in de leer bij de kunstschilder Alexander Kläsener. Het geestelijke leven bleef echter roepen. Everardus trad in als broeder bij de Franciscanen. Deze orde bekommert zich vooral om de armen. Als portier had de broeder veel contacten. Vele mensen vonden steun bij zijn worden en zijn gebeden. In de kloosterkerk hangen schilderijen van zijn hand. Een uitbeelding van zijn verlangen naar de eeuwigheid was zijn laatste schilderij: Everardus zelf, een engel en de dood in een boot.

De zinsnede: “Wat hij aan god vraagt, krijgt hij onmiddellijk, ” leidde er toe dat zijn graf werd al spoedig na zijn dood door pelgrims bezocht. In 1954 werden al 1463 gebedsverhoringen gemeld. In dat jaar werd zijn lichaam over gebracht een fraai ingerichte grafkapel naast het klooster. Nog altijd wordt deze kapel bezocht om er even te bidden en een kaarsje op te steken.

De naast de kapel gelegen Franciscaner kerk is een bezoekje meer dan waard. De Franciscanen vestigden zich in Megen omdat na zij na de verovering door Frederik Hendrik uit Den Bosch verdreven werden.

Megen was echter sinds de 12e eeuw een onafhankelijk Graafschap. Katholieken waren vrij om daar hun godsdienst te beleiden. Ook na de Vrede van Munster in 1648 bleef Megen onafhankelijk. Pas in 1794 toen de Fransen binnen vielen was het met het Graafschap. Dankzij de Franciscanen had het nietige Megen vele jaren lang een eigen Gymnasium. Het voormalige Gymnasium is nu het gemeenschapscentrum Acropolis. Het voormalige raadhuis is nu een museum. Van de stadmuren is alleen de markante Gevangenpoort behouden gebleven Het is leuk om even over de keitjes van het stadje te dwalen.