De Ginkelse Heide is al vele jaren een militair oefenterrein. Geen plaats in Nederland had zoveel kazernes als Ede. Waarschijnlijk heeft de militaire functie van het heidegebied gezorgd dat het zo onaangetast is gebleven. De schaapskudde draagt bij aan het onderhoud. In augustus staat de heide in bloei.

Onmiddellijk na het vertrek bij het station vallen de gebouwen van de ENKA op

De Nederlandse Kunstzijdefabriek was sinds 1922 in bedrijf. In 1929 werd de naam, na een samengaan met het Duitse kunstvezelbedrijf Vereingte Glanzstoff Fabriken (VGF), gewijzigd in Algemene Kunstzijde Unie (AKU). De ENKA-zeem was inmiddels zo’n begrip, dat deze merknaam gehandhaafd bleef. In Ede heeft men het altijd nog over ENKA. De productie bleef gehandhaafd tot 2002. Zes jaar stonden de complexen leeg tot een gedeeltelijke sloop volgde. Vanwege de monumentale status, mocht een aantal gebouwen niet geheel plat gegooid worden. Van een gebouw is alleen de muur gebleven, die met kunst en vliegwerk overeind blijft staan. Er wordt nu druk gebouwd en diverse gebouwen hebben een nieuwe invulling gekregen.

Na alle bouwactiviteiten fietsen we midden in de natuur in het stroomgebied van de Molenbeek. Dit is een zogenaamde sprengenbeek. Deze beken hebben geen natuurlijke oorsprong, maar zijn door mensenhanden gegraven tussen 1600 en 1800 om watermolens aan te drijven. Er werd een gat in de grond gegraven, waardoor het grondwater naar boven kwam. De Veluwe loopt hier af in de richting van de Rijn, zodat er voldoende stroming ontstond om de schoepen van de watermolens in beweging te brengen. Aan de Molenbeek ligt het landgoed Quadenoord, dat in 1703 is gevormd en al meer dan 130 jaar eigendom is van een familie. Het is een veelzijdig landgoed met bosbouw, landbouw, recreatie en kunst. Stap even van de fiets af voor een wandeling door de beeldentuin met de expositie “Beelden aan de Beek”. In 1929 stelde de familie een deel van hun landgoed open om te kamperen. Nog altijd kent Quadenoord een natuurkampeerterrein voor liefhebbers van kamperen zoals kamperen bedoeld is in alle rust.

De Molenbeek is door mensenhanden ontstaan

Op de grote stille heide


De Renkumse Heide was jarenlang geen heidegebied meer, maar het was ontplagt om dienst te doen als landbouwgrond. De grond wordt nu weer verschraald, zodat de natuur weer vrij haar gang kan gaan. In maart is voorzichtig begonnen om weer heideplagsel uit te zetten en zo hopen de beheerders dat de heide hier weer gaat groeien. In september zal een schaapskudde over het gebied trekken om alle andere begroeiing die de ontwikkeling van de heide in de weg staat weg te grazen. 
Na het tunneltje onder de snelweg ontwaard zich de schoonheid van de Ginkelse Heide in volle glorie. Zo hebben ooit grote delen van de provincie Gelderland eruit gezien. Het lied “Op de grote stille heide….”komt in onze gedachten, als herder Aart van den Brandhof met zijn kudde ons tegemoet komt. Tegen de avond gaan de schapen weer veilig in de schaapskooi. De blauwe lucht boven is het levendige schouwspel van dansende vliegers.

Ginkelse heide

Rustgebied voor dieren


Een enkele gedenksteen en een bordje herinnert nog aan het uitgestrekte kamp voor Belgische vluchtelingen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Voor de rest lijkt het voormalige wooncomplex volledig door de natuur teruggenomen.
Goed verzorgde fietspaden door het rijkelijke groen brengen ons naar Planken Wambuis: een gebied dat onder beheer staat van natuurmonumenten. “Rustgebied voor dieren”, waarschuwt een bord ons. Een grote grazer met de contouren van de reclameborden met de “sherry-stier” van Osborno in het Spaanse landschap staart ons aan. Gelukkig heeft het beest geen wilde neigingen. 


Planken Wambuis kent een diversiteit aan landschappen met bossen, heide en stuifzand. Het Mosselse Zand is door een raster, dat nauwelijks zichtbaar is, ontoegankelijk voor de runderen en pony’s die op de andere delen van Planken Wambuis bijdragen aan het in stand houden van het natuurlijk landschap. Opmerkelijk in dit gebied is het bijenhotel met maar liefst 100 verschillende soorten wilde bijen. Deze bezige beestjes hebben het zwaar in de huidige tijd. 
Ooit waren er hier ook agrarische bedrijven, maar Boerderij Mossel is nu een populaire pleisterplaats voor een hapje en een drankje.

Monument voor de Belgen

Vincent van Gogh


Het onontgonnen deel van de Veluwe is een van de dunst bevolkte delen van ons land. De dorpen die er zijn hebben slechts een gering omvang, zoals het rustieke Otterlo, dat vooral bekendheid heeft gekregen door de toegang van het Nationale Park de Hoge Veluwe. Dit park biedt niet alleen pure natuur, maar ook een hoog niveau aan kunst in het Kröller-Müller Museum met een uitgebreide collectie werken van Vincent van Gogh. 
Otterlo mag nietig zijn, maar het dorp is al 1162 jaar oud. Ieder jaar herdenkt Otterlo in het begin van juli onze vermaarde schilder uit de 19e eeuw met “Aan tafel met Vincent van Gogh”. In de Dorpstraat wordt een lange tafel geplaatst met 700 stoelen.
Enigszins verborgen uit de loop staat het hervormde kerkje. Het bakstenen godshuis dateert uit de 14e eeuw en is diverse malen verbouwd. De laatste ingrijpende verbouwing was van 1968 – 1973, waarbij kerk is teruggebracht in de steil van 1580. Het jaar van de reformatie in Otterlo.

Geen leeuwen


We blijven op rustige fietspaden in een decor van bos en heide. Sommige stukken doen ons denken aan een Afrikaans savannelandschap, dat ideaal is voor grazende dieren, waar leeuwen weer jacht op maken. Gelukkig verbergen zich hier geen leeuwen onder het hoge gras. De stilte blijft, totdat we de bebouwde kom van Ede naderen. Op ons laatste stukje naar het station krijgen we zicht op de ontwikkelingen rond de 7 kazernes waar vele Nederlandse jongemannen een deel van hun militaire dienstplicht hebben door gebracht.

Routeinformatie

Fietsroute: Ginkelse Heide
Land: Nederland
Provincie: Gelderland
Lengte: 39 km
Beginpunt: station Ede-Wageningen
Eindpunt: station Ede-Wageningen

In de fietsenstalling van het station zijn fietsen te huur. Denk aan € 50,- borg. Alle dagen open. Telefoon 0318-615957. 
In 2018 wordt begonnen met de bouw van een nieuw station. Totdat de bouw gereed is blijft het huidige station gewoon in gebruik.

De Route

Verlaat het station aan de zuidkant: het zuidplein. Ga links langs de spoorbaan. Na enige honderden meter kom je op de fietsknooppunten. Knooppunten: 88, 92, 84, 64, 63, 84 (volg een paar honderd meter richting 31 naar de kerk in de kern van Otterlo en keer dan terug naar 84, 72, 83, 62, 64, 65, 66, 95, 90. Op dit knooppunt ga je linksaf de stationsweg op. Je ziet onmiddellijk al het station.

Horeca onderweg

• 11 km. Juffrouw Tok. Alleen in de weekeinden vanaf 12:00 uur. Door de week vanaf 16:30 uur. Even voorbij Juffrouw Tok is de oprijlaan naar het natuurcentrum Veluwe. Daar kun je ook koffie en een kleine versnapering nuttigen
• 20 km. boerderij Mossel, op 400 meter voorbij knooppunt 63. Tot en met september open dagelijks van 10 -18 uur. In oktober alleen open in de weekeinden en van november tot en met maart gesloten.
• 25 km. In Otterloo is ruime keuze. Een leuke plek is Hotel-Café Kruller in de oude kern. 
Bij terugkomst in Ede is ruime keuze.

De Ginkelse Heide

De Ginkelse Heide is een uitsteeksel van het natuurlijk landschap van de Veluwe. De Veluwe ten noorden van de heide rond Kootwijkerbroek is ontgonnen ten behoeve van de agrarische sector. 
De Ginkelse Heide is ontstaan op twee stuwwallen uit de laatste ijstijd. Het bijzondere is de vrij grote oppervlakte aangesloten droge heide met verspreid schrale graslanden.
in 1904 neemt defensie de Ginkelse Heide in gebruik als oefenterrein. Waarschijnlijk is dit oorzaak dat de natuurlijke staat van het gebied zo goed behouden is gebleven. Tijdens de Eerste Wereldoorlog, waarbij Nederland neutraal wist te blijven, was ons leger wel al die tijd gemobiliseerd. De heide werd intensief gebruikt voor oefeningen, maar het heidegebid was groot genoeg voor een kamp met 5.000 vluchtelingen uit België. 
Op 10 mei 1940 bood het Nederlandse leger weerstand aan de binnenrukkende Duitsers, maar de verdedigers moesten zich snel terugtrekken achter de Grebbelinie, waar verwoed is gevochten. De Nederlandse krijgsmacht hield hier vier dagen stand tegen de Duitse overmacht. Uiteindelijk moest vooral door de inzet van de gevreesde Luftwaffe deze linie ontruimd worden.

Ook aan het einde van de oorlog was hier strijdtoneel. Op 18 mei 1944 landen 2000 parachutisten op de Ginkelse Heide in het kader van de operatie Market Garden om de Rijnbrug van Arnhem te veroveren. Ondanks de felle inzet van Duitse troepen slaagde de landing op de heide. Bij Arnhem stuitte de geallieerden echter op een veel grotere Duits troepenmacht met zwaar materieel dan zijn hadden ingeschat. De informatie over de operatie zou zijn uitgelekt en de Duitsers konden op tijd extra troepen met vooral veel tanks richting Arnhem dirigeren.


Nog altijd wordt de landing op de Ginkelse Heide herdacht met een paradropping.
Defensie gebruikt de Ginkelse Heide nog steeds voor oefeningen. De vlakte is een ideale landingsplaats voor de reusachtige Chinook helikopters, van waaruit de militairen van de Luchtmobile Brigade de heide bestormen.
Een kudde was 160 schapen zorgt dat de heide niet wordt overwoekerd door alles wat groeit en de heide dreigt te verdringen weg te grazen.
De Ginkelse Heide is dagelijks onder voorwaarden toegankelijk voor het publiek. Een toezichthouder van defensie zorgt dat het militair gebruik rekening houdt met natuur en milieu en de waarden van het gebied. 
In het natuurcentrum, niet ver van de schaapskooi, krijg je een goed beeld van de Ginkelse Heide.

Ede Kazernestad

Ede is een vrije jonge stad, die zich pas in de 20e eeuw is gaan ontwikkelen en uitgegroeid tot een echte stad met bijna 70.000 inwoners. Verantwoordelijk voor deze groei waren bedrijven als ENKA, maar ook defensie. Geen plaats in Nederland kent een dergelijke unieke collectie aan kazernes als Ede. Op de Nieuwe Kazernelaan liggen maar liefst zeven voormalige militaire complexen op een rij. Landmacht-onderdelen als infanterie, cavalerie, artillerie en verbindingentroepen hadden hier onderkomens. Ook werden hier onderofficieren opgeleid. 
De bouw van de kazernes vond plaats tussen 1904 en 1940. Vooral in de jaren dertig met de toenemende dreigende van oorlog namen de bouwactiviteiten driftig toe.

De Simon Stevinkazerne was tijdens de Duitse inval op 9 mei 1940 nog niet gereed, maar de Duitser voltooiden de bouw. De Duitsers maakten tijdens de bezetting dankbaar gebruik van de kazernes die Duitse namen kregen. 
Na de oorlog betrok de Koninklijke Landmacht de gebouwen weer.
In de jaren ’60 van de vorige eeuw waren in Ede 4.000 militairen gelegerd. 
Na het afschaffen van de opkomstplicht en het inkrimpen van de krijgsmacht kwam er minder behoefte aan kazernes. Toch vertrok defensie pas in 2010 uit Ede. Opmerkelijk, omdat elders al veel modernere kazernes waren afgestoten. Een deel van gebouwen werd enige jaren bevolkt door anti-kraak. Ondertussen zijn plannen ontwikkeld voor de nieuwe woonwijk de Veluwse Poort. De gebouwen van zes kazernes die een monumentale status hebben worden geïntegreerd in het complex tussen de nieuwbouw. Alleen de Simon Stevinkazerne is afgebroken, vanwege het ontbreken van een monumentale status. Ook aan de andere zijde van de spoorbaan gaat het voormalige ENKA-complex deel uitmaken van de nieuwe wijk. Het centrale punt wordt het nieuwe station van Ede-Wageningen, dat ten oosten komt te liggen van het huidige station. 
Volgens een onderzoek van NRC/deloitte zijn de inwoners van Ede de gelukkigste mensen van ons land.

Meer foto’s van de Ginkelse Heide