Het aspergeseizoen is weer losgebarsten. Mei is de maand voor asperges eten. Bij “het witte goud” denkt men vaak aan Limburg, maar ook in Salland, de streek achter Zwolle en Deventer, leveren de telers een uitstekend product. Aanleiding om op de fiets te stappen voor een rondje Raalte.

Het sfeervolle terras van Hotel de Zwaan direct tegenover de markante basiliek van Raalte is een uitstekend punt om het fietsrondje te beginnen. Het verhaal gaat dat Koning Lodewijk Napoleon van Holland, de broer van de keizer, hier in 1809 heeft gelogeerd. Wellicht was dat een van zijn laatste daden als koning, want in 1810 zette Napoleon zijn broer af als koning van Holland. Lodewijk Napoleon probeerde een eigen koers te varen en kwam op voor de belangen van zijn Koninkrijk Holland. Dat leidde tot steeds meer toenemende conflicten met zijn grote broer de Keizer. Na het aftreden van de koning lijfde Napoleon ons land volledig in bij Frankrijk en het Frans werd de enige officiële taal.

Dromerig over het jaagpad

Het eerste deel van onze tocht voert ons op het voormalige jaagpad van het Overijssels Kanaal. Ooit was dit de levensader van Raalte. De industrie kon via dit kanaal grondstoffen aanvoeren en goederen afvoeren. In 1965 werd het deel tussen Raalte en Lemelerveld gesloten voor de beroepsvaart. Het leek Raalte niet te deren. Toen echter daarna ook de sluiting van het deel tussen Raalte en Deventer in beeld kwam, stond Raalte op zijn kop. Uitgedost als Vikingen bestormden Raaltenaren het Binnenhof om Den Haag duidelijk te maken dat afsluiting voor Raalte rampzalig zou zijn. Zij wisten wel uitstel te bewerkstelligen, maar in 1988 viel alsnog het doek. Onmiddellijk buiten Raalte gaan we even van het kanaal af voor Ogink Asperges. Het ongebruikte kanaal komt dromerig over. Bij mooi weer brengen wat kano’s het water in beweging. Opmerkelijk is dat de gietijzeren ophaalbruggen meestal tweedehands zijn. De bruggen hebben eerder elders dienst gedaan. Dat moet een hele klus geweest zijn om complete bruggen te verplaatsen. Het Overijssels Kanaal heeft gezorgd voor een strook van nattere grond dan de zandgronden in de omgeving van Raalte. De Broeklanden noemt men deze stroken hier.

Sporen uit de tijd van paard en wagen

Eenmaal van het kanaal af fietsen we over een smal fietspad langs een karrenspoor. Deze sporen herinneren uit de tijd van paard en wagen, waarmee onze voorouders de boerenbedrijven konden bereiken.

Steeds meer boeren verkopen rechtstreeks aan de consument. De Weerd verkoopt de asperges alleen vanuit de eigen winkel. Wel leveren ze het witte goud aan restaurants in de omgeving. Om de kwaliteit te kunnen proeven staat een grote pan asperges soep op het vuur. Langs de route treffen we diverse boerenbedrijven die met de opbrengst van hun bedrijf smakelijke producten maken én alles ambachtelijk. Zo kun je in de Wijngaard de Landman alles leren over het zelf maken van wijn, likeur en bier.

Met de energie van windmolen maakt de familie Mulder smaakvolle appelchips.

Ben Kogelman is niet alleen imker, maar maakt ook honingwijn en likeuren van het verse fruit uit zijn boomgaard. Ben biedt je een glaasje aan, maar leidt je ook rond op zijn erf met zoetwatermosselen en broedvogels op twee eilandjes.

Karnemelk met boer’nkaas

Vind je een alcoholische versnapering maar niets, dan kun je bij de familie Tuten van de Knapenvelder een glas karnemelk drinken een stukje onvervalste boer’nkaas, want ook hier in Salland maken boeren zelf kaas.

De agrarische gebieden worden afgewisseld door bossen. In een van de bossen rollen onze wielen over de oprijlaan van Kasteel Het Nijenhuis, de meest indrukkende Havezathe van Salland. Een Havezathe was de residentie van de eigenaar van het land. Je vindt nog diverse van deze landhuizen in de gemeente Raalte.

Het Nijenhuis wordt al genoemd in 1382. In het kasteel woonden bekende adellijke families zoals van Ittersum en Bentinck. Het kasteel is in de loop der eeuwen steeds verbouwd en het park groeide uit tot 42 hectare. In 1934 kwamen het kasteel en het landgoed in handen van de provincie Overijssel. Een periode van verval volgde, totdat de vroegere directeur van Museum Boymans Van Beuningen Dirk Hannema in het kasteel neerstreek. Hij ging driftig aan de gang met een verbouwing van het kasteel en bracht er zijn uitgebreide privé kunstcollectie onder. Hannema woonde in het Nijenhuis van 1957 tot zijn dood in 1984. Museum de Fundatie zette zijn werk voort. In de tuin bevindt zich een uitgebreide collectie beelden. Alleen op maandag is het kasteel gesloten.

Het enige dorp dat we onderweg passeren is Heino, maar het heeft wel een sfeervolle kern met terrassen aan de voet van de toren. Tot 2001 was Heino een zelfstandige gemeente. Voorafgaande aan de fusie met Raalte was er enige discussie: kunnen het katholieke Raalte en Heino met een hervormde meerderheid wel samen? Niemand heeft het nu nog over deze tegenstelling.

Midden in het dorp staat bepalend op een plein tussen bomen en gras de protestantse Zaalkerk. Deze kerk lijkt oud, maar de kerk zelf is uit 1867. De kerk is ontworpen in Waterstaatsstijl door architecten W. Koch en F.C. Koch uit Zwolle. De toren is wel veel ouder. Het gebouw van de voormalige Coöperatieve Landbouw is nu het theater van Heino. Door Hoge Broek keren we terug naar Raalte. Hoge Broek was vele jaren een landbouwgebied maar sinds enkele jaren ingericht als natuurgebied met poelen. Hotel de Zwaan is hét adres om een keuken met verrassende aspergegerechten te testen. Ook een duik in het (verwarmde) zwembad is na het fietsen erg aangenaam.

De Route

Route informatie

Asperges De Weerd

Raalte

Plaskerk

 

Routeinformatie

Fietsroute: Asperges rond Raalte
Land: Nederland
Provincie: Overijssel
Lengte: 40 km
Beginpunt: Hotel de Zwaan in Raalte (500 meter van het station)
Eindpunt: Hotel de Zwaan in Raalte (500 meter van het station)

Opstartpuntinformatie

De start is voor Hotel de Zwaan in het centrum van Raalte naast de Basiliek van de Heilige Kruisverheffing. Met je rug naar het hotel rechtsaf knooppunten 50, 92, 91, 48, 47, 1, 16, 24, 25, 42, 17, 18, 19, 27, 26, 49, richting 50. Na enkele tientallen meters is links Hotel de Zwaan eindpunt van de route.

 

 

Facebook: facebook.com/zwaanraalte
Twitter: twitter.com/hoteldezwaan

Aanrijroute vanaf het station

Je gaat voor het station de Korenstraat in richting centrum. Je ziet de toren van de Basiliek voor je. Hotel de Zwaan is naast de kerk.

Asperges De Weerd

Eind van de jaren ’70 van de vorige eeuw begonnen Henk en Florentina de Weerd met het telen van asperges. Inmiddels is de Weerd een begrip.

“Onze asperges worden geteeld op maagdelijke grond, waarop nog niet eerder asperges zijn geteeld.”

Deze humusrijke bodem zorgt voor een stevige asperge met een goede structuur die garant staat voor een romige smaak. Wij telen alleen smakelijk rassen. Dit betekent minder opbrengst, maar wél meer kwaliteit en daar is het bij ons om te doen. Onze asperges zijn vier keer op een rij als beste getest door de Horeca Vakschool in Zwolle. Zo’n onderscheiding krijg je natuurlijk niet zomaar.

Wij krijgen hier bezoekers uit heel Nederland en opmerkelijk ook steeds meer uit België. Nu staan onze Zuiderburen bekend als echte fijnproevers. Al onze asperges verkopen wij vanuit onze boerderij. Ons bedrijf levert wel aan de horeca in de wijde omgeving. Asperges schillen is een kunst, maar wij hebben een moderne band om de asperges panklaar te maken. Feitelijk gaat er niets verloren, want de schillen worden verwerkt tot papier.

 

 

 

Race om de klok

Ieder jaar is het een race om de klok van wie de eerste asperges kan leveren. Ons bedrijf is daarbij in het nadeel, want wij hadden nog geen kassen. Inmiddels doen we ook aan glasbouw, maar de planten leveren pas volgend jaar asperges.

Er zijn witte en groene asperges. De witte asperges worden gestoken zodra het kopje zich laat zien. De groene asperges laat de teler nog even boven de grond doorgroeien. Deze zijn vooral populair in het verre oosten. De teelt van asperges is al oud. Bekend is dat het witte goud al in trek was bij de farao’s van Egypte. Asperges eet je traditioneel met wat ham, wijn, boter of een zalmmoot, maar er zijn tal van varianten denkbaar. Zo serveren wij tijdens een proeverij asperges met pikante wokgroenten.

Géén lap vlees met een paar asperges

Wat ik fout vind is een restaurant dat een lap vlees serveert met een paar asperges ernaast. Asperges moeten de hoofdmoot zijn.

 

 

Asperges zijn goed voor de gezondheid. Het witte goud zuivert met name de nieren. Na het consumeren ruikt je plasje wel wat vreemd. Dit komt door de asparagine, maar kan geen kwaad. Asparagine zou een bloedzuiverende werking hebben, en speelt het een belangrijke rol bij de afbraak van gifstoffen uit het lichaam. Asparagine nemen na het drinken van alcohol zou de afbraak van de alcohol versnellen, maar deze claim is twijfelachtig. De muffe kelder geur komt voor in het asperge lied.

Onze landwinkel is 7 dagen in de week open. Alleen op zondag gaan wij na 2 uur ‘s middags dicht. We moeten ook wat tijd voor onszelf hebben. Iedere vrijdag en zaterdag is het bij ons asperge proeven. Ook buiten het aspergeseizoen treffen de bezoekers in onze winkel jam, honing, schapenkaas en aspergebier: alles ambachtelijk bereid. U bent van harte welkom,” aldus de spraakmakende tong van teler Henk de Weerd. De Weerd is aan de route tussen knooppunt 91 en 48.

Na Sint Jan zult gij geen asperges meer steken

Het aspergeseizoen duurt tot 24 juni: de naamdag van Sint Jan. De regel is: na Sint Jan zult gij geen asperges meer steken. In Nederland wordt Sint Jan nauwelijks gevierd, maar in Scandinavië staan de Sint-Jansfeesten meer bekend als het Midzomernachtfeest en in Barcelona staat de stad tijdens “Sant Joan” op haar kop.

Dat was in ons land ook het geval tot de zeventiende eeuw. De huizen werden versierd met bloemen. Jongens en meisjes trokken gearmd door het dorp of de buurt. Volgens een ooggetuige uit 1606 werd er gedanst en zong men ijdelicke liedekens. Alleen op Sint Jan was het voor vrouwen mogelijk op jacht te gaan naar een vrijer. Wist een vrouw een man te strikken dan werd deze mijn Sint Jan genoemd. Bredero dichtte over dit feest en liet Bouwen Langh-lijf vertellen over zijn ontmoeting met Sinnelijcke Nel van Gooswegen:
So haest als zij mijn sach,
So stong ick huer wel an
Want sij riep, int volle seltscip:
Dit is mijn eyghen Sint Jan.

Raalte

Raalte was eeuwenlang een plaatsje zonder enige betekenis. Pas in de 19e eeuw begon Raalte uit te groeien tot een streekcentrum. De naam RAALTE is een verbastering van het woord ROTLO, hetgeen gerooid bos betekent. Er schijnt dus ooit een bos geweest te zijn. Raalte ontstond in de vroege middeleeuwen. Bij een bron die wel eens overstroomde werd een houten kerkje gebouwd. Rondom dit kerkje ontwikkelden zich boerderijen. Later vestigden zich ambachtslieden en winkeltjes, maar Raalte bleef een boerengemeenschap. Later in de middeleeuwen werd de houten kerk vervangen door een stenen godshuis: de huidige Plaskerk.

De priester bleef trouw

Tijdens reformatie legde de drost van Salland de priesters de keuze op: of overgaan tot het protestantse geloof, of weg uit de kerk. Pastoor Johannes Verheyden bleef trouw aan Rome en hield de missen voortaan in schuilkerken. Het overgrote deel van zijn parochianen volgden hun herder en de protestantse dominee kreeg nauwelijks voet aan de grond in Raalte. Diverse eeuwen oefende de katholieke gemeenschap hun geloof uit in deze schuilkerken. Dit waren afgelegen boerenschuren. De Franse tijd bracht verlichting en onder Koning Willem II, die op troon zat van 1840 tot 1849 kregen de katholieken volledige godsdienstvrijheid. Het katholicisme leefde op. Ook in Raalte brak de tijd van het Rijke Roomsche Leven aan. Dit moest tot uiting komen in een indrukwekkend kerkgebouw in het midden van de plaats. In een paar kleinere dorpen rond Raalte kwamen eveneens opvallend grote katholieke kerken. Zo domineert de kerk Onze Lieve Vrouwe Onbevlekt Ontvangen de skyline van het paardendorp Heeten en de Marcellinuskerk maakte Broekland in 1912 van boerschap tot buurtschap.

De Raaltenaren houden van feesten

Bij het Rijke Roomsche Leven hoort ook het carnaval. Pal voor de veertig dagen vastentijd voor Pasen waarin katholieken vroeger soberheid in acht moesten nemen. Als een der weinige gemeenten boven de grote rivieren viert Raalte van oudsher uitbundig carnaval. Maar de Raalter bevolking houdt van meer feestvieren. Met Pinksteren stort Raalte zich in het Ribs en Blues feest en eind augustus is het dorp vier dagen lang in de ban van het oogstfeest Stoppelhaene.

 

 

Ondertussen is Raalte al lang boven een boerengemeenschap uitgegroeid. De aanleg van het Overijssels Kanaal in 1858 zorgde voor vestiging van industrie. Raalte kreeg een centrumfunctie voor de omgeving. Sinds 1881 heeft Raalte een spoorwegstation. Opmerkelijk is dat de winkelstraat van Raalte niet hoofdzakelijk gevuld is met de ketens die je in ieder winkelgebied tegenkomt, maar dat hier ook nog veel zelfstandig ondernemers hun zaak uitbaten. De groei van Raalte heeft vooral geleid tot veel nieuwbouw in het centrum. Op de Grote Markt zie je alleen de Plaskerk als ouder gebouw op de achtergrond.

Plaskerk

De oudste kerk van Raalte is gebouwd als de katholieke Corneliuskerk, maar sinds de reformatie in gebruik als protestantse kerk. De Plaskerk is zonder twijfel het oudste bouwwerk van Raalte.

De geschiedenis gaat terug tot rond 1100. De kerk is in de loop der eeuwen echter een aantal keren ingrijpend verbouwd. Al in de 14de eeuw werd het Romaanse koor vervangen door een ruimer gotisch koor en in de 16de eeuw werd het verhoogde schip aangebracht.De Tachtigjarige Oorlog sloeg dramatisch toe. Tijdens het geweld werd het monumentale godshuis verwoest, maar al snel werd de opbouw ter hand genomen.

In 1673 begonnen de muren het te begeven, zodat de dorpssmid trekstangen en muurankers moest aanbrengen die nog steeds zichtbaar zijn. Toch stortte in 1694 de toren in elkaar. Omdat bleek dat de romaanse fundamenten, die bestonden uit blokken ijzeroer, niet erg sterk waren werd de toren bij de herbouw niet hoger dan de kerk zelf, een situatie die tot de restauratie van 1969 voortduurde. Van 1969-1975 is de Plaskerk grondig gerestaureerd. Bij een verbouwing in 1980 kwam een zandstenen tabernakel tevoorschijn, dat rond 1500 gemaakt is. In het koor bevindt zich een kruisweg van zeven staties. Allemaal “versierselen” die niet pasten bij de reformatie en destijds zijn weggewerkt. In het schip zijn in een andere stijl ook nog drie staties aangebracht.

Rijksmonument

In 2006 is het interieur van het gebouw opnieuw gerestaureerd en aangepast aan eigentijdse gebruikseisen. De herenbanken in de kerk herinneren nog aan de periode dat voor de bewoners van de landgoederen aparte banken waren gereserveerd als zij ter kerke gingen. De Plaskerk is een rijksmonument en valt onder monumentenzorg.

Basiliek van de Heilige Kruisverheffing

Basiliek is een eretitel voor een bijzondere kerk die is uitverkoren vanwege de historische betekenis of vanwege het feit dat de kerk een Bedevaartskerk is. Nederland kent slecht 25 basilieken. Het relatief kleine Raalte is trots op deze eretitel voor hun kerk.

Vanwege de omvang met 800 zitplaatsen wordt deze kerk ook wel de kathedraal van Salland genoemd. Voordat deze kerk in 1892 werd ingewijd is er in Raalte stevig gediscussieerd en waren er ook tegenslagen. Niet door beperkingen van de overheid, maar in eerste instantie door de opstelling van pastoor Pas. De katholieken gingen ter kerke in de voormalige schuilkerk op de Heemen buiten het dorp. Een deel van gemeenschap wilde in kerk midden in Raalte, maar de pastoor vond dat Raalte teveel kroegen telde en die zouden slechte invloed kunnen uitoefenen op de kerkgangers.

Zijn opvolger pastoor Elling wilde wel een kerk in de kom en de discussie laaide weer op. De doorslag kwam toen de kerk op de Heemen in 1834 door een felle brand werd verwoest. De parochie besloot tot nieuwbouw in het dorp op de zogeheten Bartelskamp. Tijdens de bouw van de kerk stortte in 1836 een gedeelte van het bouwwerk in, tijdens een extreem zware storm. Enkele bouwvakkers overleefden het niet. Een jaar later kon het nieuwe kerkgebouw alsnog in gebruik genomen worden. Door de groei van Raalte werd deze kerk al snel te klein en in 1892 werd het huidige kerkgebouw ingewijd.

Het ontwerp van ranke en sierlijke godshuis kerk is van Alfred Tepe. Deze architect wordt na Pierre Cuypers beschouwd als de belangrijkste bouwmeester van neogotische kerken van ons Land. Zo ontwierp Tepe ook de Krijtberkerk aan het Singel in Amsterdam. Ondanks zijn bekendheid kreeg de kerkenarchitect na 1900 nauwelijks opdrachten meer in Nederland. Tepe zocht zijn heil in Duitsland waar hij ook enige kerken ontwierp.

Rijkelijk voorzien van kunst

In het aangezicht van Raalte valt de 80 meter hoge ingesnoerde naaldspitstoren onmiddellijk op, die een kaars op een kandelaar moet uitbeelden.

Het interieur van de basiliek is rijkelijk voorzien van religieuze kunst met onder andere op een centrale een sierlijk Triompfkruis met de vier evangelisten aan de uiteinden. Het altaarstuk achter het hoofdaltaar is uitbundig, maar ook de zijaltaren worden opvallend gemarkeerd zoals het Maria-altaar met diverse afbeeldingen van Maria met het Jezuskind. Opmerkelijk zijn de vele engelen. Iedere pilaar in de kerk is voorzien van beelden met onder andere het Heilig Hart van Jezus, Maria als Maagd en Willibrord de eerste bisschop van Utrecht en de bekeerder der lage lande met de Domkerk in zijn handen. De basiliek valt tenslotte onder het aardbisdom Utrecht. Uiteraard ontbreken aan de muren de veertien staties van de kruisweg niet, die de lijdensweg van Jezus op een visuele manier duidelijk maken.

 

 

De glas in lood ramen zorgen voor een fraaie lichtinval. Je ziet het hele verhaal van kerstmis tot Pinksteren. Dit is niet alleen oude kunst. In 1992 is een mooi en modern glas in lood raam aangebracht. Het werd geschonken door een Raaltense onderwijzeres die 99 is geworden. Het raam stelt de openbaring van Johannes voor en als je goed kijkt zie je er zowel de vroegere katholieke kerk, nu de protestante katholieke kerk, almede de huidige basiliek op het glas afgebeeld staan. De Mariakapel wordt dagelijks nog altijd goed bezocht door gelovigen die er een kaarsje opsteken. Veel van de kunst in de kerk is van de uit Duitsland afkomstige Friedrich Wilhelm Mengelberg, die in Keulen naam had gemaakt met de bronzen deuren van de Dom. De kunstenaar was de vader van de componist Willem Mengelberg. De eretitel Basiliek werd in 1982 verleend door de Paus ter gelegenheid van het 100-jarig jubileum.