In de Romeinse tijd struikelde de legendarische keizer Julius Caesar figuurlijk over de Maasheggen en uitte dat ook in zijn boek De Bello Gallico. Deze vlechtwerken van meidoornstruiken hinderden zijn legionairs bij de doortocht meer dan menige vijandige troepenmacht. Op veel plaatsen zijn deze afscheidingen van landbouwpercelen verdwenen, maar aan de Maasoever bij Boxmeer domineren ze nog het landschap. Ook kom je de sporen van de Romeinen tegen. Later kwam het Rijke Roomsche Leven.
De Sint-Petrusbasiliek van Boxmeer lijkt veel ouder, maar toch is de kerk pas in 1952 ingewijd.
In 1944 bliezen de Duitsers tijdens hun aftocht de vorige kerktoren op en verwoestten daarmee ook de toenmalige kerk. Opmerkelijk is de rode baksteen en de rijkelijke versierselen. Het interieur is uitbundig en straalt het Rijke Roomsche Leven in volle glorie uit.
In 2000 verhief de Paus Johannes-Paulus de Tweede de kerk tot basiliek. In Nederland hebben slechts 25 kerken deze status. Belangrijk criterium voor een basiliek is dat de kerk een bedevaart historie kent. Nu staat Boxmeer bekend om de bloedprocessie die traditioneel op de tweede zondag na Pinksteren door de straten van Boxmeer trekt. Gilden in historische kostuums en muziekgezelschappen zijn een belangrijk onderdeel van de processie. Het lijkt of alle basisschoolkinderen van Boxmeer meedoen. In de zijkapel van de kerk bekijken we de tentoonstelling van “De Vaart”.
Gevlochten meidoorn en sleedoorn
Boxmeer is niet groot en snel rollen onze banden door het groen langs de Maas. De stuw bij Oeffelt laat ons zien hoe het Maaswater in toom gehouden wordt. Hier komen we ook in de Maasheggen. Het landschap langs dit stuk van de Brabantse Maasoever is verdeeld in een groot aantal kleine percelen die van elkaar zijn gescheiden door meidoorn- en sleedoornheggen. De meidoornstruiken worden half doorgezaagd en naar de zijkant geleid, zodat de struiken in elkaar groeien. Deze methode noemt men hier ‘leggen’. Daar waar gezaagd is, groeien weer nieuwe takken zodat er een dichte heg ontstaat. Door dichte vlechtwerk vormen deze heggen een ondoordringbare afscheiding.
de Maasheggen
Ze dienen vooral als perceelscheiding en veekering, maar helpen ook bij het buiten houden van roofdieren. Maar een duidelijk toegevoegde waarde is dat iedere keer als de uiterwaarden onder water lopen, de heggen slib uit de Maas opvangen. Als het water zich terugtrekt, blijft het slib achter, waardoor de bodem in het gebied erg vruchtbaar is. Juist dat laatste zorgt dat de heggen hier gebleven zijn en niet vervangen zijn door prikkeldraad of schrikdraad. Het eeuwenoude landschap is uniek in West-Europa. De Maasheggen vormen een bijzonder ecosysteem waar een aantal zeldzame planten- en diersoorten voorkomen; er komen bijvoorbeeld dassen voor en de dichte heggen vormen ook een prima broedplaats voor allerlei vogels. Ieder jaargetijde verschillende Maasheggen.
De Limburgers heten u welkom
Een pontje naar brengt ons naar Bergen: welkom in Limburg! Het plaatsje is duidelijk ingeslapen. Ooit leek Bergen wel belangrijk, want op het Weens Congres na de val van Napoleon was het vlekje op kaart een zwaar discussiepunt. Op dit congres werden de grenzen voor de door Napoleon ingelijfde gebieden opnieuw vastgesteld. Eerder in 1713 hadden de Pruisen Bergen veroverd op de Spanjaarden, die de Zuidelijke Nederlanden toen in bezit hadden. Na de nederlaag van Napoleon wilde Koning Willem I Bergen bij het kersverse Koninkrijk der Nederlanden voegen. Ook de Zuidelijke Nederlanden maakten deel uit van zijn rijk. Willem had succes: de Pruisische grens werd hier bepaald op een afstand van een kanonskogel van de Maas.
de Maas
Bergen lag jaren aan een belangrijke verbindingsweg langs de Maas. Er bleek echter een nadeel: bij hoog water stroomde de Maas langs beide kanten van het plaatsje. Bergen was dan ingesloten. Er kwam een nieuwe weg meer oostelijker. Aan deze weg kwam in de jaren ’60 van de vorige eeuw Nieuw-Bergen, dat snel groeide en de centrumfunctie kreeg van de gemeente. De middenstand trok weg naar het nieuwe dorp. Het voordeel is dat in Bergen de tijd is blijven stilstaan en er 50 jaar nauwelijks iets is veranderd. “Bakkerij” staat er op de witte gevel tegenover de kerk. Jarenlang heeft hier ook een bakker gezeten.
De familie Geurts stookte hier de oven op, maar baatte naast de bakkerij tot 1977 ook een levensmiddelenwinkel, een kroeg en hotel uit. Daarna kreeg het de functie woonhuis. Sinds 2002 is het een kunsthuis voor hedendaagse kunst. Als Claus Burgers aanwezig is, dan kun je ook koffie drinken met wat lekkers uit de authentieke oven, die nog altijd in de voormalige bakkerij staat. Vaste openingstijden zijn er echter niet. Je moet dus geluk hebben. Ons oog valt op een bar met een biertap.
“Ik heb geen vergunning om alcohol te verkopen, maar tijdens een opening van een expositie vloeit er steeds een bijzonder biertje uit de tap”
De Limburgse Maasoever is geheel anders dan de Brabantse. Hier geen Maasheggen, maar ook zijn op veel plaatsen geen dijken, want de oever ligt op veel plaatsen hoger. De Maasduinen beginnen bij de Maas. Oorspronkelijk waren er helemaal geen dijken, maar daar waar zijstroompjes de Maas naderen had de Maas tijdens het extreem hoge water in 1993 vrij spel. Een van de zijstromen is de Eckeltse Beek die zich kronkelend door de velden een weg zoek naar de Maas. Dankzij maatregelen leven hier nog altijd de zeldzame zoetwatermosselen. Ooit waren er stuwen in deze beek, maar sinds deze zijn verwijderd, kunnen de vissen weer vrijuit zwemmen. Bij Limburg horen natuurlijk de kapelletjes in het landschap, die dankzij vrijwilligers onderhouden worden.
Gennep was ooit belangrijk door het Genneper Huis. Deze ommuurde burcht, die omgeven was door een uitgebreid stelsel van vestingwerken, beheerde het gebied van het samenvloeien van de Maas en het zijriviertje de Niers. Het bolwerk gold vele eeuwen als onneembaar, maar tijdens rampjaar in 1672 maakten de Franse troepen het stelsel met de grond gelijk. Onlangs zijn wat restanten blootgelegd. Het gebied is geheel opnieuw ingericht, waarin de oude structuur van het complex goed tot uiting komt. Voor de rest krijgt de natuur kans om zich te ontwikkelen. Het stadje heeft verschillende keren onder een ander bestuur gestaan: Kleefs (1441), Pruisisch (1609), Frans(1794), Nederlands(1815), Belgisch(1830) en uiteindelijk Nederlands(1839). Omdat protestanten in de Spaanse Nederlanden vervolgd werden, vluchten ze naar Pruisisch Gennep. Op de Markt begonnen de protestanten in 1661 met de bouw van een eigen kerk. De eerste Nederlands Hervormde kerk die niet met staatssteun tot stand is gekomen. Het Godshuis lag immers niet op de grondgebied van de Republiek der Zeven Provinciën. In 2005 is de kerk geheel gerestaureerd. Nog altijd heeft Gennep een voor Limburgse verhoudingen beduidende protestantse gemeenschap.
De protestantse kerk van Gennep
de Niers
Aan einde van de Tweede Wereldoorlog lag Gennep maandenlang in de frontlinie. De noordelijker gelegen stad Nijmegen werd op 20 september 1944 bevrijd, maar Gennep moest nog wachten tot 12 februari 1945, totdat de Duitsers verdreven werden. Het stadje raakte zwaar beschadigd. De bewoners werden geëvacueerd. Op het kerkhof staat eenzaam de Sint-Martinustoren zonder de kerk. Deze kerk werd kort voor de bevrijding verwoest en is nooit herbouwd. De toren is van 2008 – 2010 gerestaureerd. Op de intieme Markt proef je nog iets van de oude sfeer.
markt van Gennep
Markant silhouet
Aan de overkant van de Maas komt het markante silhouet van de Sint-Martinuskerk van Cuijk steeds dichter in beeld :
Kuuk noemt men dit plaatsje aan de Maas hier in de volksmond
Opmerkelijk is dat naast de twee priemende kerktorens nog een kerktoren staat. Dit was de middeleeuwse toren van de oude kerk, die te laag aan de Maas lag, waardoor het water regelmatig godshuis binnendrong. In 1911 bleek handhaving van deze kerk niet langer verantwoord. Niemand minder dan de beroemde architect Pierre Cuypers van het Amsterdamse Centraal Station en het Rijksmuseum kreeg de opdracht voor het ontwerp van een nieuwe kerk. Toen de pastoor van Cuijk, Arnoldus Sengers, echter de bouwtekeningen zag, ontstak de geestelijke in woede. Zijn opdracht was duidelijk een kerk met twee torens, maar Cuypers hield vast aan het principe dat bij een kerk van een dorp slechts één toren hoort. Aan beroemd had de pastoor geen boodschap en Sengers ontnam Cuypers de opdracht en stapte naar een voormalige leerling van de grote bouwmeester. Caspar Franssen ontwierp de neogotische kerk volgens de opdracht van de pastoor: mét twee torens. De ranke torens zijn 61 meter hoog. De kerk is 51 meter lang en 35 meter breed: een kolossaal bouwwerk voor het toen nog piepkleine Cuijk. In de kerk treffen we een aantal opmerkelijke kunstwerken. Onmiddellijk vallen de wandschilderingen op. Jo Wilbrink gebruikte voor de afbeeldingen van de heiligen modellen die een rol gespeeld hebben bij de bouw van de kerk. Zo zien we pastoor Sengers als de drakenbestrijder Sint Joris en architect Franssen als de heilige Hiëronymus. Alles in de stijl van Art Deco. Het hoofdaltaar heeft eerst langs een paar tentoonstellingen gereisd, alvorens het naar deze kerk kwam. Het rijkelijk versierde altaarstuk was bedoeld voor de Sint-Jan in Den Bosch maar kwam uiteindelijk in Cuijk terecht. In de vastentijd tussen carnaval en Pasen wordt het hoofdaltaar 40 dagen afgesloten van de rest van het Rijksmonument. De Cavaleriekapel naast de kapel is overigens wel van Pierre Cuypers, maar deze kapel staat er sinds 1898.
Na de sloop van de oude kerk werden resten uit de Romeinse tijd zichtbaar. Cuijk was als Ceuclum een Romeins Castellum aan de Heirbaan tussen Maastricht en Nijmegen. Cuijk had toen zelfs een brug onder de Maas. Een deel van deze brug ligt zelfs nog in de Maas.
Al sinds jaar en dag is de enige verbinding met de overkant het pontveer. Opmerkelijk dat er nergens in Cuijk de roep is om opnieuw een brug aan te leggen. Blijkbaar is iedereen tevreden met de huidige situatie. Alleen tijdens de Vierdaags van Nijmegen geldt een uitzondering. Om het bonte lint van lopers de Maas te laten oversteken, legt de genie al sinds jaar en dag een tijdelijke bailey-brug aan. In 2016 dook Koning Willem-Alexander plotseling op in Cuijk om tussen de lopers over deze brug te marcheren. Net als in Nijmegen betekent de Vierdaagse ook in Kuuk een uitbundig feest In het Buitenmuseum treffen we alles over Romeinse Ceuclum.
Bailey-brug
Bier van Cevelum
Cuijk had zoals veel plaatsen in Noord-Brabant jarenlang een eigen brouwerij: bier van Cevelum. Deze naam is afgeleid van Ceuclum: de naam in de tijd van de Romeinen. In de jaren ’50 van de vorige eeuw kreeg de brouwerij het moeilijk. De cafés waren talrijk in Brabant. Een bezoek aan de kroeg was een belangrijk onderdeel van het sociale leven, maar opkomst van de televisie hield steeds meer mensen thuis. Dit had ernstige gevolgen voor de bierafzet via de cafés. Daarentegen nam de winkelverkoop fors toe. Helaas kwam in de detailhandel steeds meer schaalvergroting door inkoopcombinaties en later de opkomst van de supermarktketens. Deze deden liever zaken met een paar grote brouwerijen in plaats van tal van kleintjes, dus kwam het lokale bier onvoldoende in de schappen. De doodsteek voor veel Brabantse brouwerijen en kansen voor de grote jongens om de markt in Brabant te veroveren. Van de toenmalige tientallen brouwerijen in Brabant zijn er maar twee die het overleefd hebben. Bavaria is als familiebedrijf zelf uitgegroeid tot een biergigant, die onlangs nog het Belgische Palm heeft overgenomen. Budels heeft zich als vrij kleine brouwerij weten te handhaven en speelt in op de vraag naar natuurproducten en bijzondere bieren
In 1960 stond de familie Toonen van brouwerij Cevelum voor een moeilijke keuze: een flinke investering doen, of de brouwerij verkopen. Het werd het laatste: de toenmalige ZHB-brouwerij uit Den Haag nam Cevelum over, althans de afzet. De brouwerij in Cuijk werd gesloten en Noord-Brabant verloor alweer een traditionele familiebrouwerij, nadat in de directe omgeving daarvoor al Cambrinus uit Boxmeer en de Prins uit Haps verdwenen waren. Helaas kwam voor al deze brouwers de huidige opleving van de lokale en speciale bieren veel te laat. Op de plaats van de voormalige brouwerij aan het Louis Jansenplein in Cuijk exploiteren leden van de familie Toonen nu slijterij Cevelum. De familie brengt met Cevelums Blond, Cevelums Dubbel en Cevelums Tripel, een ode aan de familiebrouwerij van vroeger.
Na Cuijk volgen weer de Maasheggen. Vanaf de overkant van de Maas zien we duidelijk de heuvelrug bij Groesbeek, die tijdens een ijstijd is opgestuwd. Een verwoeste bunker toont de sporen van de strijd die zich hier in de laatste oorlogswinter heeft afgespeeld.
Sporen van de oorlog
Tegenover het station van Boxmeer staat aan de Stationsweg 20 nog altijd het pand van brouwerij Cambrinus die in 1952 de brouwketels moest ontmantelen. Het pand heeft nu een woonbestemming. Cambrinus bier is er niet meer, maar gelukkig bieden terrassen in de Steenstraat een ruime keuze.
- Route informatie
- De route
- De Maas
- Horeca onderweg
- Overstromingen
Ontvang elke maand gratis het Fietsrondje van de maand
Vul je e-mailadres in om een e-mail te ontvangen als er nieuwe fietsrondjes en verhalen beschikbaar zijn van Bert.
"*" geeft vereiste velden aan
Route informatie
Fietsroute: De Maasheggen
Land: Nederland
Provincies: Noord-Brabant en Limburg
Lengte: 49 km (met inkorting 39 km)
Beginpunt: Boxmeer-station
Eindpunt:Boxmeer-station
De route
Je verlaat het station aan de kant van het stationsgebouw. Ga linksaf langs de spoorbaan. Na 250 meter bij Hotel de Baronie rechtsaf. Na 600 meter bij rotonde rechtdoor. Je maakt een bocht naar de Steenstraat de hoofdstraat van Boxmeer. Tijdens de opening van de winkels mag je hier niet fietsen tot de Petrus Basiliek. Bij deze kerk kom je ook op de knooppunten. Volg 17, 4, 38, 56, 40, 89 32, 34, 87, 29, 25, 27, 28, 44, 4, 71, 70, 12, 7, 15, 1, 16, richting 10, na ruim 1 km net voor de spoorwegovergang linksaf het fietspad op: Schilderspad. Na nog geen km ben je weer bij het station.
Afkorten kun je bij 38. Ga naar 34. Voorbij het pontje kom je weer op de route 87 enz.
De Maas
De Maas is 935 kilometer lang en ontspringt in Frankrijk op het Plâteau van Langres. De Maas heeft van oorsprong geen eenduidige monding, omdat het Maaswater zich op twee plaatsen vermengde met de Waal: bij Heerewaarden en Gorinchem. In 1904 kwam de gegraven Bergse Maas gereed, die het water een korte weg gaf naar het Hollandsch Diep. De oude stroom van de Maas werd bij Heusden afgedamd. Het Nederlandse deel van de Maas is ruim 250 kilometer lang.De Maas is onmiskenbaar een regenrivier. Het nadeel is dat in de winter de aanvoer van regenwater veel groter is dan in de zomer, want door de warmte verdampt het regenwater sneller.
Deze verschillen in de waterstand zorgen vaak voor problemen: vooral voor de scheepvaart met te lage waterstand in de zomer en de hoge waterstand in de winter. Als sinds de tijd van de Romeinen probeert men de Maas te temmen. Al in de Romeinse tijd was de Maas een levensader met in die tijd belangrijke plaatsen als Maastricht, Gennep en Cuijk.
Lastig in Nederland is het verval van 45 meter. Tal van plannen zijn uitgevoerd, maar de rivier bleef buiten de oevers treden. Beneden Grave zijn tal van meanders afgesneden, waardoor de Maas 30 kilometer korter is geworden. Na de Belgische afscheiding in 1831, die pas in 1839 door Nederland werd erkend, begon België met de aanleg van kanalen die gevoed werden met Maaswater. Dit leidde ertoe dat de Maas tussen Maastricht en Maasbracht grote delen van het jaar onbevaarbaar werd. Pas na de aanleg van Het Julianakanaal parallel aan de Maas werd de verbinding weer hersteld. De Maas is nog altijd een belangrijk verbinding voor de scheepvaart. Zeven stuwdammen moeten zorgen dat het water van de Maas in Nederland op peil blijft.
Horeca onderweg
Je zult voldoende horeca tegenkomen met ook leuke terrassen.
Overstromingen
Pal voor kerstmis in 1993 trad de Maas massaal buiten zijn oever. Diverse dorpen en delen van steden kwamen onder water te staan. Meer dan 12.000 mensen moesten worden geëvacueerd. De totale schade kwam uit op 254 miljoen gulden. In januari 1995 was het alweer raak, maar toen hadden ook andere rivieren te maken met teveel water. Er volgende een internationaal Deltaplan om de rivier verder te beteugelen, of beter gezegd meer ruimte te geven. De rivier werd breder en er kwamen overloopgebieden.
hoge waterstand in de Maas
Daarnaast werden de dijken en kades opgehoogd. Slaperdijken moeten als achterwacht extra bescherming bieden en vloedplanken kunnen in tijd van hoogwater worden geplaatst. Tegelijkertijd kwam er veel aandacht om de rivier en de oevers zoveel mogelijk in een natuurlijke staat terug te brengen
In mei 2016 kreeg het Land van Cuijk opnieuw te maken met wateroverlast. Deze keer was niet de Maas de boosdoener, waar was het een voor Nederland ongekende plaatselijke wolkbreuk die zorgde voor dat grote delen blank stonden en kelders onderliepen. Ongeveer 250 brandweerlieden waren in touw om hulp te bieden.
In Frankrijk, Belgie en Nederland wordt samengewerkt aan de realisatie van een internationale fietsroute langs de Maas van de bron naar de monding.
