WaterReijk, zo noemt de kop van Overijssel zich. Water tref je hier in overvloed. Ideaal voor te peddelen in een kano of te varen in een fluisterboot, maar tussen al het water liggen prachtige fietspaden met regelmatig bruggetjes. In het hoogseizoen zijn de smalle fietspaden flink gevuld met fietsliefhebbers, maar buiten het seizoen heb je het WaterReijk vaak alleen.

De herstsfeer zorgt voor een geheimzinnige waas over het landschap

Ons beeld van de kop van Overijssel was zo plat is als een dubbeltje, maar als wij Steenwijk achter ons gelaten hebben, moeten we toch wel even in de pedalen voor wat heuveltjes. Onze wielen rollen vanzelf het dal in van de Reune. We kunnen ons moeilijk voorstellen dat deze strook water een van de snelst stromende riviertjes van Nederland was. Het verval was 29 meter over 10 kilometer. In de winter was de stroom acht meter breed.

De aanleg van de spoorlijn Zwolle-Leeuwarden in 1868 zorgde dat de bovenloop werd afgekneld. In de jaren ’50 werd de Reune verder geregulariseerd. In de twaalfde eeuw was Thij een belangrijke plaats aan de Reune, maar in de winter was de oversteek over het water vaak te gevaarlijk. Bewoners van Steenwijkerwold konden toen niet ter kerke. In 1285 kreeg Steenwijkerwold toestemming om een eigen kerk te bouwen. De oude Andreaskerk staat er nog steeds. Nadat in 1591 de Spanjaarden verdreven waren, werden de katholieken de kerk uit gejaagd. In 2014 de kerk opgeknapt.

De heuvels verdwijnen uit ons gezichtsveld. Dit is het ware WaterReijk. Welkom in Nationaal Park Weerribben-Wieden geeft een bord langs het fietspad aan. De Reune vormt een deel van de noordoost grens van het park. Rechts van ons hebben we een wijde blik over de weilanden en links van ons domineren de moerassen met waterpartijen.

overnachten in een vervenershuisje

Het valt ons op dat veel huizen rieten daken hebben, maar het riet groeit hier weelderig. De libellen voelen zich in hun element rond het stilstaande water. Muggen ook, maar het gehucht Muggenbeet heeft niet met deze stekende insecten te maken. De naam komt van het Saksische Mücke Beecke, hetgeen kleine beek betekent.

Vervenershuisjes

Op de Hooge Weg naar Ossenzijl staat een aantal vervenershuisjes. Deze dateren uit het einde van de 19e en waren de onderkomens van de turfstekers. Dat moeten wel kleine mannetjes zijn geweest want de bouwwerken zijn laag en ook de omvang is piepklein. Toch huisden de turfarbeiders hier met een omvangrijk gezin. Bij Staatsbosbeheer kun je zo’n vervenershuisje huren om te overnachten.

Een schuin watermolentje draait volop om het de rietkragen te besproeien, op andere plaatsen is het rietland verruigd en rukken de moerasbossen op.

Ossenzijl is een kruispunt van waterwegen. In dit dorp begint de Kalenbergergracht. Paarden maar ook mensen trokken de schuiten met turf voort die aangevoerd werd vanuit de weren.

Kagenbergergracht

Ossenzijl

Gekrioel op het Canale Grande

In het hoogseizoen lijkt de gracht een soort Canale Grande met een gekrioel van vaartuigen in allerlei soorten en maten. Op het voormalige jaagpad bewegen slierten fietsers zich. Je kunt elkaar net passeren, maar op de bruggetjes kan dat niet. Vaak zijn net afgedaald van een bruggetje als het wateroverspanningtje zich aandient. De serie bruggen geeft wel een goed beeld van het landschap met de weren en de ribben. Voordeel van het fietsen buiten het hoogseizoen is de rust op het water en het jaagpad.

Voor het dorp Kalenberg moeten we naar de overkant. De brug is vaker omhoog dan beneden.

Ieder bootje dat passeert moet betalen aan de brugwachter. Dit gaat nog op de ouderwetse manier door het laten zaken van een klompje aan een hengel vanuit het brugwachtershuisje.

Het kleine Kalenberg met slechts 250 inwoners had ooit een eigen kerk. Het voormalige godshuis staat er nog steeds. Ooit nam het aantal kerkbezoeker dusdanig toe, dat in 1924 een uitbreiding werd gerealiseerd.

De laatste preek

In 2004 hield de dominee zijn laatste preek. Het kerkgebouw is nu Grandcafé ‘t Lokaal. De preekstoel en de gebrandschilderde ramen zijn nog altijd in oude staat. Wij vleien ons neer op het terras en de tuin en genieten van het spel op het water en de voortdurend bewegende brug war de stromen fietsers en bootjes elkaar afwisselen.

‘t Lokaal in de kerk

Het frequent klimmen en dalen over de bruggetjes houdt nog even aan voordat we een bos in duiken. Vanuit de dichte begroeiing duikt ineens weer op open landschap. Een vogelhut biedt een uniek uitzicht over de activiteiten van onze gevederde vrienden in de Wetlands.
Nederland is een klein land, maar nog veel kleiner is de buurtschap Nederland. De markante kerktoren in het landschap toont aan dat we weer op Steenwijk aan fietsen.

Helaas is op veel stations de stationsrestauratie afgeschaft, maar Station Steenwijk biedt lunchroom Perron 3 met een terras voor de deur.

Routeinformatie

Fietsroute: De Weerribben
Land: Nederland
Provincie: Overijssel
Lengte: 44 km
Beginpunt: Station Steenwijk
Eindpunt: Station Steenwijk

Routebeschrijving

Met je rug naar het station naar links. Bij de spoorwegoverweg links. Knooppunten 30, 38, 37, 23, 20, 13, 11, 10, 14, 42, 50, 24 , 7, 23, 37, 30, Richting 31 tot aan het station.
Op het station van Steenwijk zijn fietsen te huur.

Horeca onderweg

• Knooppunt 13, de Weerribben
• Knooppunt 10, Kolkzicht in Ossenzijl (dinsdag gesloten)
• Knooppunt 14, ‘t Lokaal in Kalenberg
• 1 km na knooppunt 50, de Wielewaal in Scheerwolde
• Station Steenwijk, Perron 3 (zondag gesloten)

Nationaal Park Weerribben-Wieden

De naam Weerribben is ontstaan uit de turfwinning. De turf werd opgebaggerd uit trekgaten (weren) en te drogen gelegd op ribben. Al in de Middeleeuwen werd hier turf gestoken. Centrale as was de Kalenbergergracht. Vanuit deze ruggengraat werden de weren uitgebaggerd. Al het vervoer ging over het water. Vanaf Blokzijl ging de turf over het IJsselmeer naar Amsterdam. Heftige zuidwesterstormen bliezen de weren open met Zuiderzeewater en zo ontstonden de meren Beulakerwijde en Belterwijde: de Wieden.

Geleidelijk werden de moerassen tussen de Zuiderzee, de Weerribben en de Wieden ingepolderd. En zo werden waterrijke gebieden van elkaar gescheiden. Door de afsluitdijk werd tot groot verdriet van veel vissersplaatsen in 1932 de Zuiderzee het binnenmeer IJsselmeer. In het oorlogsjaar 1942 viel de Noordoostpolder droog en kwam ook het IJsselmeer verder weg. Slechts de smalle strook water van het Vollenhovermeer herinnert aan de jaren van de legendarische Zuiderzee.

Midden in de weerribben ontstonden de dorpen Kalenberg en Ossenzijl. Vele jaren waren deze plaatsen slechts per boot bereikbaar. Door het vergraven van het veen ontstonden steeds grote wateroppervlakten. Hierdoor werd het gebied steeds interessante voor de visvangst. Na de Tweede Wereldoorlog zakte de behoefte aan turf als brandstof ineen

Smalle bruggetjes

Riet

Een ander economische activiteit werd het rietsnijder. Riet wordt er nog altijd geteeld. in het gebied wordt 1000 ha benut voor de teelt van dakriet. Het Kalenberger riet heeft nog altijd een faam onder de bezitters van huizen met rieten daken. Een rietkraag drijft feitelijk op het water. Water is belangrijk om verzuring tegen te gaan. Door het regelmatig maaien wordt de kraag dikker en dreigt het riet van het water afgesneden te worden. Met kleine watermolentjes brengen de riettelers water bovenop de rietkragen.

Otters

De Weerribben-Wieden is het leefgebied van otters. Deze bedreigde diersoort was in Nederland geheel gestorven, maar in 2002 in de weerribben opnieuw uitgezet. Er is nu een aantal otters dat in de Weerribben een territorium heeft gevonden. Otters leven allen en hebben een vrij groot leefgebied nodig. Ze kunnen zeven tot acht uur aaneen. Otters zijn vooral in de nachtelijk uren actief. Overdag slapen ze vooral in rietbedden, ondergrondse holen of holle bomen. Een dier heeft meerdere holen.

Nationaal Park

Sinds 1992 heeft de Weerribben de status van Nationaal Park. In 2007 werd het park uitgebreid met het zuidelijker gelegen Wieden. Met een totale oppervlakte van bijna 100 km2 is Weerribben-Wiede een van de belangrijkste moerasgebieden van Europa. Op 27 november 2004 werd De Weerribben in het NCRV-televisieprogramma De mooiste plek van Nederland uitgeroepen tot winnaar.

Steenwijk

De stervormige omwalling langs de ringgracht om het oude toont duidelijk aan dat Steenwijk van oudsher een vestingstad is. Vooral tijdens de Tachtigjarige Oorlog van 1568 tot 1648 heeft het stadje in de kop van Overijssel geleden onder het krijgsgeweld. Al in 1571 kwam Steenwijk al in handen van de troepen van Willem van Oranje, maar kort daarna wisten de Spanjaarden de vesting te heroveren.

In 1580 liep het Spaanse garnizoen over naar de opstandelingen. De Spanjaarden ondernamen een tegenactie. Een leger van 7.000 man omsingelde de stad, maar de 600 verdedigers hielden een jaar lang stand, totdat de Spanjaarden zich terug trokken. De bevolking had zwaar geleden tijdens dit beleg. Tot overmaat van ramp brak ook nog eens de pest uit. Slechts 200 van de 2500 inwoners overleefden het.

In 1582 stond opnieuw een Spaans leger voor de stadpoorten. Een groot deel van de overgebleven bewoners vluchtte hals over kop de stad uit. Ongeveer 50 burgers bleven achter. Tien jaar lang maakten de Spanjaarden er dienst uit. De verdedigingswerken werden opnieuw opgebouwd en versterkt.

Uiteindelijk wist Prins Maurits Steenwijk te veroveren na een beleg van 44 dagen. De stad was totaal in puin geschoten. Er werd nog tot 1597 gewacht met de wederopbouw, want pas toen was het Spaanse gevaar in deze streek geheel verdwenen. Steenwijk bleef een belangrijke garnizoensstad, totdat in 1998 na een inkrimping van het leger de Kornput kazerne gesloten werd.

Steenwijk is met nog geen 20.000 inwoners een kleine stad, maar de compacte oude kern vormt wel een levendig streekcentrum met alle voorzieningen.

De markt van Steenwijk

De langgerekte Sint Clemenskerk dateert uit de 15e eeuw. Opmerkelijk is dat de 87 meter hoge kerktoren in 1907 ook de functie kreeg van watertoren. In de sfeervolle binnenstad tref je tal van historische panden. Steenwijk kent 62 rijksmonumenten.

Steenwijk is de geboorteplaats van beeldbouwer Hildo Krop (1884-1970). Zijn beroemde werken treft niet alleen aan op bruggen in Amsterdam, maar ook bij de Jugendstil villa Rams Woethe net buiten de oude stad van Steenwijk.

Andere routes

Vanuit WaterReijk in de kop van Overijssel meer fietsroutes mogelijk door 3 provincies. Mooi is de omgeving van Giethoon, Blokzijl met Kaatje aan de sluis en het dromerige vissersplaatsje Vollenhove. Helaas is het pontje bij Jonen van 1 november tot 1 april niet in de vaart. Je kunt ook even naar Friesland langs het idyllische riviertje de Linde. Geheel anders weer is het landschap rond de Havelterberg in Drenthe. www.waterreijk.nl

Voldoende horeca in de Weerribben