Ten zuidoosten van Haaksbergen steekt een neus van Duitsland tussen Twente en de Achterhoek. Het grensgebied is dunbevolkt met veel onontgonnen natuurgebied. Ooit was dit een ideaal terrein voor smokkelaars, maar nu voor een fietsrondje.

Het Nederlandse Oldenkotte, dat is vastgeplakt aan het Duitse Oldenkott, bestaat niet meer dan uit een paar huizen. Een van deze huizen is al jaren in gebruik als levensmiddelenwinkel. Het interieur lijkt sinds de jaren zestig niet veranderd. Dat het winkeltje nog altijd levensvatbaar is, toont een Duitse vrouw die op de stoep haar fietstassen vol laadt met 20 pondspakken koffie. Hiermee spaart ze ongeveer 40 Euro uit. De verkoopster is al weer druk in weer met het malen van een serie pakken koffie voor de volgende kant van over de grens. `Voor het Schengen-akkoord verdween de koffie onder de rokken van de dames,´ Verhaalt uitbater Jozef Rotering van het dorpscafé. Café-terras Rotering lag tussen de Nederlandse en de Duitse slagbomen, maar nog wel nét op Nederlands grondgebied. De Kroegbaas heeft het allemaal kunnen aanschouwen.

Ook heeft Rotering veel van zijn vader meegekregen, want de bruine kroeg is sinds 1929 een familiebedrijf. Rotering vertelt verder: ´Pal tegenover de kruidenier lag de Nederlandse grenspost, maar om te voorkomen dat de commiezen vanuit de post de activiteiten in de winkel konden volgen, waren de ramen dichtgeplakt met reclameposters. Overigens ging smokkelen niet altijd alleen om het geld. Als een bedrijf vanaf de andere kant van de grens door een storing dringend verlegen zat nieuwe machineonderdelen had, dan duurde de formele inklaringsprocedure veel te lang.´

Een smokkelaardoorgang brengt ons op een bospad

Na alle uiteenzettingen van de café-eigenaar steken we echt de grens over. Het avontuur komt ons tegemoet: een ruw pad door het Lüntener Wald. Verschrikt maakt een eekhoorntje maakt zich snel uit de voeten. Een smokkelaardoorgang brengt ons op een bospad langs de Nederlandse kant van de grens. Dit is een onvervalst commiezenpad, dat de grensbewakers gebruikten voor hun patrouilles langs de landsgrenzen. Hier woont werkelijk geen sterveling in wijde omtrek. De smokkelaars moesten dus van ver komen, maar hadden door het dichte struikgewas voldoende beschutting om tussen de patrouilles door de andere kant te bereiken. Als het Lüntener Wald overgaat in het natuurgebied Lünterner Fischteiche, rollen onze banden weer de grens over. Een informatiebord nodigt ons uit om een kijkje te nemen bij het voormalige vismeertje. We moeten wel even onze fietsen stallen, want we mogen het gevoelige gebied alleen te voet betreden. De amfibieën zouden verrast kunnen worden door de fietsbanden. Na al het gefietst door de pure natuur komt het kleine Lünten toch wel druk over. Er volgt tot Alstätte even een fietspad lang een autoweg. In dit eerste plaatsje van enige betekenis op de route dienen zich enige cafés aan, maar een tip besluit ons om na bijna een rondje om de oude kerk met nieuwe aanbouw door te fietsen naar de Haarmühle.

Het Lüntener Wald pad

De schoepen van de watermolen draaien al 398 jaar trouw hun rondjes

Kort voordat het riviertje de Aa Nederland binnenstroomt, draaien de schoepen van watermolen al 398 jaar trouw hun rondjes. Een idyllische plek om er even voor te gaan zitten. Dat kan, want rond de molen liggen de gebouwen en de uitgestrekte terrassen van Gasthof Haarmühle. Tijdens een rondleiding vertelt Clemens-August Brüggemann vol trots over zijn onderneming. `Mijn grootvader Jozef Büggemann begon in 1930 een Ausschanke in een boerderij uit 1865. Kijk eens naar de 4000 handbeschilderde Delftse tegeltjes aan de muur van deze ruimte. Deze prachtige collectie was onderdeel van een bruidschat. De bruid kwam uit het vermaarde geslacht der Twentse textielbaronnen Van Heek. Een stoet van vijftien zwaar beladen paardenkarren brachten de bruidschat van Enschede naar de boerenhoeve. De stoet mondde uit in een feestelijke intocht. Heel Alstätte was op de optocht afgekomen om alle rijkdom te begroeten. Het laatste deel van de route was versierd met erebogen.` De vriendelijke uitbater neemt ons mee door het aan zijn uitspanning grenzende bos. Een hek markeert de grens langs een stroompje. Dat moet echt een makkie geweest zijn smokkelaars.

Een lesje gastvrijheid

`Fietsers hoeven niet bang te zijn dat zij bij ons geen plaats kunnen vinden op een fraaie dag. We kunnen 2000 gasten per dag makkelijk aan en iedereen krijgt persoonlijke aandacht. Ik heb een vaste staf van 30 mensen, 70 parttimers en 100 oproepkrachten voor bruiloften en patijen,`geeft onze gastheer aan. Alles ziet er traditioneel uit, maar de keuken is voorzien van de modernste installaties. `Mocht de stroom uitvallen, dan hebben we een noodaggregaat. Werkelijk aan alles is goed nagedacht. Een staaltje Duitse Gründlichkeit ten top. Dit geldt ook voor de ruime en kraakheldere toiletten zonder obstakels als trappetjes. `Iedereen is welkom bij mij: ook invaliden. Mijn invalidentoiletten zijn van alle snufjes voorzien om ook mijn gasten met een handicap het zo comfortabel mogelijk te maken. Mocht iemand onwel worden, dan kan de brancard snel in het toilet gereden en is er een ruimte om de patiënt ter plekke te behandelen.`Terug op de fiets overpeinzen we dat menig horecaondernemer bij Clemens-August Brüggemann flink wat wijze lesjes kan opdoen. De Aa brengt ons weer terug in Nederland. Tegenwoordig wordt de rust op een fietstocht regelmatig verstoord door het indringende gejammer van een bladblazer. Gelukkig: een boer verzamelt de bladeren nog op de ouderwetse manier. Reden om even af de stappen voor een praatje.

Een praatje maken met de boer

Tussen de weelderige bossen ontwaren we torenspits van Buurse. Ooit was dit kerkdorp een belangrijk pleisterplaats op de oude handelsroute van Deventer naar Münster: de laatste uitspanning voor de Duitse grens, waar de paarden gewisseld werden.

Ook aan de Nederlands kant van de grens zijn beschermde natuurgebieden. Dat ontdekken we in het Haaksbergerveen. Bij ons speelt chauvinisme geen rol, maar eerlijk is eerlijk: de kwaliteit van dit natuurfietspad is stukken beter dan in de Duitse natuurgebieden eerder deze dag. Fraaie kronkels voeren ons door heide en langs plassen. We kunnen de verleiding niet weerstaan om even een wandeling te maken over het vlonderpad. Terug in Oldekotte tapt Jozef Rotering twee glazen Grolsch in.

Het leven is goed hier in de grensstreek…

Routeinformatie

Fietsroute: TOP (Toeristisch Overstap Punt) Rotering Oldeenkotte
Land: Nederland & Duitsland
Provincie: Gelderland, Duitse Deelstaat Noordrijn-Westfalen en Overijssel
Lengte: 37 km
Beginpunt: Oldenkotte
Eindpunt: Oldenkotte

De route start bij TOP Rotering-Oldenkotte, Oldenkotseweg 11, Rekken, tussen de knooppunten 68 en 18.
Ga vanaf het TOP de Duitse grens over naar 18 en vervolgens 79, 99, 97, 96, 78. 81, 49, 84,77, 68 en weer terug naar het TOP.

Bij een Toeristisch Overstap Punt (TOP) is parkeergelegenheid en informatie. Vaak is er ook horeca.
De fietsknooppunten zijn hier grensoverschrijdend en op deze route toegevoegd aan de Duitse fietsbewegwijzering. Let op de groene cijfers in het groene rondje. Tussen de knooppunten moet je de Duitse tussenpijlen volgen: een rode pijl onder een rode fietspictogram. Als je deze pijlen volgt kom je vanzelf weer bij een knooppunt.

Smokkelen

“Hij was een smokkelaar….” luidde de song van wijlen Johnny Hoes. De smartlap gaat over een jonge douanebeambte, die kersvers van de opleiding dienst ging doen aan de grens. De jongeman raakte verliefd op een meisje uit de dorp en samen vormden ze koppeltje. Er was echter een probleem: de vader van het liefje van de douanier was een notoire smokkelaar.

En op een bange winternacht

Is het opeens geschied

Hij zag een bende smokkelaars

En riep: halt of ik schiet

Een smokkelaar sloeg op de vlucht
Hij schoot en wat was dat

Zwaar gewond lag op de grond
De vader van zijn schat.

Het levenslied van Hoes lijkt een beeld te geven van de kat en muis spelletjes, die de grensstreken in de greep hielden. Smokkelen zat ingebakken in het dagelijkse leven, want de prijsverschillen, waren door verschillende belastingheffingen groot. Veel bewoners van de afgelegen grensstreken hadden het niet breed. Zij konden best wat extra’s gebruiken. Om afstand te houden met de lokale bevolking, plaatste de organisatie de douaniers regelmatig over, maar toch kende iedereen elkaar snel in de kleine gemeenschappen aan de grens. Eigenaar Jozef Rotering van het gelijknamige café aan de grens weet er alles van. De smokkelaars pasten vaak men een afleidingsmethode toe. Rotering vertelt: “Na het invallen van de duisternis trok een grote groep mannen het veld in. De gealarmeerde douanemannen gingen poolshoogte nemen, maar ondertussen ging de smokkelwaar over een andere route de grens over. Een andere methode was de smokkelhond. In het café van mijn vader werd een viervoeter afgericht. Het dier werd aangeleerd dat in het café een lekkernij lag te wachten. Aan de overzijde van grens let men de hond los met een lading smokkelwaar. Over kruipdoor-sluipdoor-wegen ging de hond zo snel mogelijk de grens weer over naar het café, waar de lekkernij lag te wachten. Ondertussen hielden handlangers de douaniers bezig met een spelletje kaart. Natuur lieten ze de Douanemannen steeds winnen, om ze zo lang mogelijk bezig te houden.”

Belastingverschillen zijn er nog steeds tussen Nederland en Duitsland. Nederlandse pomphouders klagen dat benzine goedkoper bij onze Oosterburen een stuk goedkoper is dan in Nederland. Duitsland kent echter koffiebelasting. Deze bedraagt voor de koffiebrander €2,19 per kilo, waardoor de prijs van een pondspak koffie in de Duitse winkels ongeveer maar liefs ongeveer € 2, – hoger ligt dan aan de Nederlandse kant van de grens. Voor oploskoffie liggen de prijzen voor oploskoffie nog meer uiteen. De koffiebelasting zal wel blijven, want de Duitse fiscus int met deze belasting jaarlijks 1 miljard Euro.

Dankzij Schengen is er nu vrij grensverkeer en kunnen Nederlandse vrij tanken in Duitsland en Duitse onderdanen hun koffie kopen in Nederland. De Duitse fiscus hanteert wel een maximum van 10 kilo koffie per grensovergang , maar in de praktijk is er geen controle. Soms leidt illegaal koffietransport nog wel tot een veroordelingen. Dat overkwam een vrachtwagenchauffeur uit Winterswijk nog in februari van 2014. De man moest een lading koffie afleveren in het Overijsselse Buurse. Zijn TomTom bracht hem onbewust op de kortste weg door Duitsland naar Twente. Bij onze oosterburen reed de chauffeur echter in de fuik van een Duitse routinecontrole. De Duitse douaniers namen lading met 3.211 kilo koffie en 281 kilo koffiehoudende goederen zonder pardon in beslag. De zich van geen kwaad bewuste man kreeg ook een strafrechtelijke vervolging aan zijn broek.

In de ringband met twee grensoverschrijdende fietsroutes Verhalen fietsroute 8-er de grens staan diverse anekdotes over smokkelen, maar ook over misverstanden doordat Nederland en Duits vaak op elkaar lijken, maar soms betekent een letterlijke vertaling iets totaal anders.

Lüntener Wald en Lünterner Fischteiche

Het natuurreservaat Lüntenerfeld (119 hectare) ligt voor het overgrote deel in Duitsland, maar het natuur zet zich hier ook door tot in Nederland. Dit ooit open landschap van heide en veen bestaat nu uit een uitgestrekt naaldbos. Het gebied grenst aan het natuurreservaat Lüntener Fischteiche (101 hectare). Verborgen rond de vijver zijn voedselarme plasjes, natte heide, hoogveenrestanten bewaard gebleven. Het heideven Fitschteiche werd tot 1952 gebruikt voor intensieve visteelt, maar in1958 is het gebied terug gegeven aan de natuur en er ontwikkelden zich broekbossen, enkele oude jeneverbessen en de welriekende gagelstruiken.


De Lünterner Fisichteiche is nu het leefgebied van de bedreigde amfibieënsoorten als heikikker en kamsalamander. Daarnaast zijn er vele zeldzame planten als moerashertshooi, moeraswolfsklauw en kleine moerasweegbree te vinden. 
Vanaf een uitzichtplatform kun je de acrobatische vluchten van allerlei libellen en zeldzame watervogels als de dodaars bekijken, terwijl je vanuit het bos de karakteristieke roep van de zwarte specht kunt horen. Dit natuurgebied houdt op bij Nederlandse grens. 

Haaksbergerveen

Het natuurgebied Haaksbergerveen met ruim 600 hectare is een van de mooiste hoogveengebieden van Nederland. Hoogveen is een zeldzame grondsoort, die maar op enkele plaatsen in ons land voorkomt. Het gebied bestaat uit drassig hoogveen en weidse heidevelden, afgewisseld door bosjes en graslanden. In de zomer kwaken kikkers in een verscholen poeltje. De rietgors zingt in een rietkraag. Een ontwakende adder warmt op in de ochtendzon. Overal groeit zonnedauw,veenmos en wollegras. Libellen en muggen trekken boomvalken aan. Ook in de winter is het landschap bekoorlijk. De veelzijdigheid is mede bepaald doordat het gebied in de 19e vele kleine snippertje is verdeeld en verkocht aan de boeren in de omgeving, die er op kleinschalige wijze hebben verveend. Kort voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog is het veen door de regering vrijwel zonder vergoeding onteigend om te dienen als werkverschaffingproject voor werklozen. Omdat het Rijk vond dat onteigend land niet kon teruggegeven, ontstond veel kwaad bloed bij de boeren. Tussen 1952 en 1956 heeft de Overijsselse Ontginningsmaatschappij nog 300 ha ontgonnen als een van de laatste grote ontginningen in Nederland. Van mei tot oktober graast een kudde van 450 schapen en 25 geiten op het Haaksbergerveen. De samenstelling van de kudden is multicultureel met een verscheidenheid aan kleuren. Diverse fietspaden maken het mogelijk een extra ommetje te maken door dit natuurgebied. Je kunt ook met een gids een wandelexcursie met gids aanvragen. Neem hiervoor contact op te met de beheerder R. Dear, telefoonnummer: 053-5724203. De VVV heeft boekjes met fiets- en wandelrouteboekjes in en door het Haaksbergerveen.

Deze route kan ook gefietst worden in combinatie met Rond het Zwillbrocker Venn achter Groenlo van Fietsrondje.nl. Een goede overnachtingsmogelijkheid is Hotel Kloppendiek in Zwillbrock op ongeveer 8 km van Oldenkotte.

Deze route is uitgezet door het Grensoverschrijdend Projectbureau voor Toerisme, waarbij Nederlandse en Duitse organisaties samenwerken. De route staat beschreven in het routeboekje: Verhalen fietsroutes “8-er de grens.

Flamingo Fietsroute

Wil je acht dagen fietsen in deze grensstreek? Dan is er de 450 kilometer lange Flamingo Fietsroute. Deze route slingert door de Gelderse Achterhoek, Twente en het Duitse Münsterland.

Lees ook dit nieuws

Staatssecretaris Heijnen laat zich informeren over grensoverschrijdende spoorverbinding Zwolle-Twente-Münster