Eerlijk vakantie vieren in Zuid-Afrika

Fair Trade koffie en chocolade zijn helemaal ingeburgerd. Maar Fair Trade toerisme? Waarom niet? In Zuid-Afrika zijn er diverse gecertificeerde hotels, resorts, en andere toeristische organisaties die op een eerlijke manier omgaan met mens en omgeving.

Relaxen bij Madi a Thavha

De ontvangst is lekker Hollands. Koffie met een koekje erbij. Maar de Soutpansbergen verraden dat Madi a Thavha, ‘Water van de Berg’ in Venda taal, in Zuid-Afrika staat. In de provincie Limpopo om precies te zijn want daar bouwden Nederlanders Marcelle en Aart een lodge. Met het idee om ook omwonenden mee te laten profiteren. Daarom is er op het terrein een kunstgalerie en een naaiatelier waar vrouwen uit naburige dorpen werken. Susan is een van hen: “Toen we hier kwamen konden we alleen maar eenvoudige kleding maken. Hier hebben we zoveel geleerd, zoals gordijnen en kussenhoezen maken en patchwork.” In alle kamers komen de fleurige streepjespatronen terug van de stoffen die de Venda vrouwen uit de regio van oudsher gebruiken om hun rokken van te maken. Soms voorzien van kraaltjes want ook het werken met kralen kent een lange historie in de regio. In kunstgalerie Dancing Fish Gallery kom ik alles weten over de kunst van de Venda en Tsonga stammen. De kunstenaars live ontmoeten doe ik tijdens een excursie naar de omliggende dorpen.

De markt van Elim, Zuid-Afrika

Pure kunst

Op de markt van Elim is het gezellig druk. Trotse marktvrouwen zitten in de schaduw of onder een parasol/paraplu want het is heet in de brandende zon. Ik heb er afgesproken met gids Dania die me zal meenemen naar lokale kunstenaars langs de Ribolla Art Route zoals de vrouwen van Twananai textile. De initiatiefnemers bezochten vrouwen thuis, zagen daar prachtige decoraties op muren en vloeren en besloten stempels in die stijl te maken om te batikken. Eliza was erbij toen het project in 1983 begon en is inmiddels general manager. Ze laat zien hoe ze de stoffen bewerkt met door haarzelf gemaakte stempels. Buiten klinken kinderstemmen, die worden opgevangen in de crèche als hun moeders aan het werk zijn.

General manager Eliza van Twananai textile

Kinderopvang bij Twananai textile

Dan door naar Thomas Kubayi, een houtbewerker en oude bekende want hij en enkele collega-muzikanten traden op bij Madi a Thavha toen ik er logeerde. Zijn kunstwerken zijn te koop, de zelfgemaakte muziekinstrumenten helaas niet. Maar hoe ze klinken, laat hij graag horen. Heerlijk! Volgende stop is Mukondeni Pottery waar vrouwen kleine, schattige potten maken maar ook manshoge, versierd met traditionele Venda motieven. Alles gaat met de hand, een pottenbakkerswiel komt er niet aan te pas.

Houtbewerker Thomas Kubayi, Zuid-Afrika

Vrouw aan het werk bij Mukondeni Pottery

Dan heeft Dania nog een toegift, het heeft niets met kunst te maken maar alles met goed doen voor je medemens. Elim Hlanganani Society begon ooit als dagopvang voor ouderen, nu zijn er ook activiteiten voor arme kinderen en AIDS-weesjes bijgekomen. De vrouwen, meest vrijwilligers, koken voor de kinderen, begeleiden ze bij activiteiten en computerlessen en gaan soms zelfs met kinderen mee naar huis om ze te helpen bij bijvoorbeeld het wassen van kleding. Ik word met open armen ontvangen door een groep zeer enthousiaste kinderen en mag helpen met het uitdelen van de lunch. Hier wordt echt goed werk verricht, en ja, een gift is zeer welkom.

Elim Hlanganani Society Limpopo Zuid-Afrika

De kinderen van de Elim Hlanganani Society in Limpopo, Zuid-Afrika

Pionieren in Limpopo

Ze waren pioniers als het gaat om duurzaam toerisme, de familie Girardin, eigenaren van Shiluvari lakeside lodge. Het helpen van locals zit ze in het bloed. Michel’s Zwitserse overgrootvader was arts en startte ruim 100 jaar geleden het eerste ziekenhuisje in Elim. Een groot deel van het personeel werkt al sinds de opening in 1996 bij Shiluvari. Memorabele mensen zoals Lucky die van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat lol heeft en wiens smalle lijf letterlijk dubbel klapt van het lachen. Ook hier weer zijn mensen uit omringende dorpen betrokken bij bouw, de inrichting en het dagelijks reilen en zeilen van de lodges. Dat is belangrijk, aldus manager David: “Al onze werknemers hebben gemiddeld 7 tot 13 monden te voeden.” De heerlijke shampoo in mijn lodge blijkt gemaakt van olie van een lokaal baobabolie project, er wordt fair trade koffie geschonken (lekker) en in de spa wordt met baobabolie producten gewerkt en met een scrub met zout van de Soutpansberg.

Limpopo was het Wilde Westen van Zuid-Afrika”

aldus Michel tijdens een sunset-cruise over het meer, in gezelschap van een mannetjesnijlpaard dat nieuwsgierig maar op gepaste afstand komt kijken. “De Sen of Bosjesmannen zijn de oudste bewoners van dit gebied. Bewijs zijn de vele rotstekeningen. Daarna kwamen de Khoi en de Venda,” vervolgt Michel zijn geschiedenisles, “en dat allemaal lang voor de Europeanen kwamen hoewel ik als kind op school leerde dat de Europeanen de eersten waren in dit gebied…” Na de cruise wacht een heerlijk diner en dan de stille nacht van landelijk Zuid-Afrika. Fair Trade op vakantie, ik kan het alleen maar aanraden.