Dé citytrip voor deze zomer; cultureel en culinair Maastricht

Wil je deze zomer een citytrip maken naar een stad in Nederland? Dan is Maastricht zeker een aanrader. De Limburgse stad staat bekend om de vele cafés en terrasjes, de mooie omgeving en knusse winkelstraten. Er is genoeg te zien!

Maar wat gebeurt er als je Maastricht ontdekt met je andere zintuigen? Ik neem de proef op de som en ontdek de stad culinair. Ik proef heerlijke gerechten in de schitterende stadstuin van Marres Kitchen. Vervolgens leer ik de geluiden van Maastricht kennen bij de tentoonstelling ‘Undertones: Secret Sounds in Maastricht’s Underground’, waarbij ik kijk en vooral ook luister naar de bijzondere installaties die verschillende geluidskunstenaars ontwierpen in het mooiste cultureel erfgoed van Maastricht. Undertones opent hiermee een wereld van geluid in én onder de stad. In de mergelgrotten van de Sint Pietersberg, de cellen van de Minderbroedersberg, de crypte van de Sint Servaasbasiliek en de 18e-eeuwse fortificaties de Kazematten. De zomer in Maastricht krijgt hiermee haar eigen geluid, met bijzondere tonen en klanken op unieke ondergrondse locaties door heel de stad.

Hotspot: Marres Kitchen

Mijn culturele tour door Maastricht start ik met een lunch bij Marres Kitchen, het museumrestaurant van Marres. Hoewel ik vaak uit eten ga in Maastricht is dit restaurant nieuw voor mij, en meteen is duidelijk dat ik iets heb gemist. Waar de meeste bezoekers van Maastricht in de binnenstad uit eten gaan, ligt Marres Kitchen verscholen aan de rand van het centrum. Dit is ook meteen de charme van het restaurant. Wanneer je het drukke stadscentrum verlaat stap je in de schitterende stadstuin van het restaurant een oase binnen. Vandaag heb ik geluk, omdat het heerlijk weer is worden namelijk in de tuin de lange tafels gedekt zodat we buiten kunnen eten. Ik neem wel nog een kijkje in het prachtig ingerichte restaurant, in de voormalige maquettekamer van de Bouwacademie. Onder een vijgenboom bekijk ik het menu, terwijl ik naast me iemand hoor zuchten “Het is net alsof je bij een vriendin in de tuin zit.” De sfeer is er ongecompliceerd en ongedwongen. Chefkok Maher Al Sabbagh heeft de ambitie om in Marres Kitchen fantastisch voedsel aan te bieden voor weinig geld. Op de kaart staan tal van Mediterrane gerechten, met invloeden uit het Midden Oosten die Maher Al Sabbagh opdeed in de keukens van professionele restaurants en patisserieën in Damascus, Beiroet, Amman, Isfahan en Caïro.

Ik start mijn lunch met een antipasti schotel met focaccia, geroosterde aubergine, tuinbonen met tzatziki, spinazie en meer heerlijks. Een ware culinaire ontdekkingsreis. Hetzelfde geldt voor de Baba Ghanoush, gerookte auberginemoes met cherrytomaat, bosui, granaatappel en pistache. Maar de echte aanrader is de Kharoef, lamsdij op zijn Marrokaans met abrikoos, pruimen, krieltjes, kaneel en koriander. Ik sluit af met de Torta al Limone. Midden in het centrum, maar toch ver weg van alle stadsdrukte, biedt Marres een fusion van de Mediterraanse smaak en het Midden Oosten, ongedwongen heerlijk eten van een hoge kwaliteit. Hoewel ik de meeste landen waar Maher Al Sabbagh zijn inspiratie vandaan haalde nooit heb bezocht, heb ik het gevoel dat ik een culinaire ontdekkingsreis rond de wereld heb gemaakt. Voor mij is Marres Kitchen de nieuwe hotspot van Maastricht!

Geluid komt tot leven

Na de lunch breng ik een bezoek aan de tentoonstelling Undertones, tot en met 24 augustus te zien in Marres Huis voor Hedendaagse Cultuur en verschillende buitenlocaties. Een uitzonderlijke tentoonstelling die je door heel Maastricht voert en je de meest bijzondere plekjes van deze stad laat zien. In huis worden werken gepresenteerd van onder andere Haroon Mirza, Sarah van Sonsbeeck, Lyndsey Housden, Joseph Beuys, Anri Sala, Nishiko, Max Neuhaus, Ryan Gander en Paul Devens. Met hun installaties onderzoeken deze kunstenaars geluid, ruimte en stilte. Buitenshuis begint de tentoonstelling pas echt als je afdaalt naar het spectaculaire ondergrondse erfgoed in Maastricht.

In de tuin van Marres Kitchen loop je voorbij de courgettebloemen en de fruitbomen door naar het ijshuisje. In vroegere tijden werden hier gedurende de winter stukken ijs opgeslagen, die in de goed geïsoleerde ruimte koel gehouden werden zodat het hele jaar door een hoeveelheid ijs beschikbaar was. Tijdens de tentoontstelling is het ijshuisje van Marres volledig in het donker gehuld en je zintuigen worden op scherp gezet bij het werk IJstijd van Rutger Zuydervelt. Je ruikt de geur van de oude mergelstenen muur waar het geluid resoneert van druppelend water. Je hoort de oude functie van het huisje in het getik van smeltend ijs. In de verte hoor je de geluiden van de stad, verkeersdrukte, een auto die voorbij rijdt. De tijd lijkt stil te staan. Wanneer je ogen wennen aan het duister zie je langzaam je eigen silhouet op de muur verschijnen, dankzij een sprankje licht dat binnen valt. Deze ervaring leert je te luisteren.

Wanneer ik het ijshuisje verlaat loop ik verder naar Intro in Situ, waar werk te zien en te horen is van Thomas Rutgers, Jitske Blom, en David Helbich, en naar de Minderbroedersberg. Hier daal ik af naar de kloostercellen van het voormalige Tweede Minderbroedersklooster uit 1699. In het kloostercomplex streefde de bedelorde van de franciscanen eens het ideaal van armoede en soberheid na, wat weerspiegeld wordt in de strenge classicistische façade van de minderbroederskerk. Nadat de minderbroeders in de Franse tijd het klooster moesten verlaten, deed het dienst als armenhuis, gevangenis, gerechtsgebouw, en is het nu in gebruik als bestuurszetel van Maastricht University. Ooit een plaats van rust en contemplatie werden in het klooster tot in de jaren ’70 ordeverstoorders en criminelen opgesloten. Nu word je in het klooster nu omringd door de geluiden van politieke demonstraties, geschreeuw, motoren en sirenes.

Een ander stukje prachtig erfgoed van Maastricht zijn de 18e-eeuwse fortificaties de Kazematten, kilometerslange gangen die ooit gebruikt werden om tijdens belegeringen de vijand ondergronds te benaderen en waar in de Tweede Wereldoorlog de Maastrichtenaren schuilden tijdens bombardementen. Diep in de gangen van de fortificaties, waar geen enkel geluid van de stad doordringt, produceer je als bezoeker bij de installatie The Tuning zelf tonen en geluiden, die in de lange gangen en ruimtes resoneren en steeds veranderen. Zoals bij alle locaties van de tentoonstelling zijn het ook hier de vrijwilligers van Marres die de installaties tot leven brengen, wanneer ze de bezoekers rondleiden en uitgebreid vertellen over de kunstwerken die er te zien zijn, maar ook over de prachtige locaties die allemaal een bijzondere geschiedenis hebben.

De laatste locatie die ik bezoek zijn de mergelgrotten van de Sint Pietersberg. Je loopt door de oude mijnschachten, in vroeger tijden een oude smokkelroute, maar ook de plaats waar in de tweede wereldoorlog de Maastrichtenaren schuilden en honderden kunstwerken veiliggesteld werden. Je ziet hier nog steeds de deur van de kluis waar in de oorlog de Nachtwacht veilig weggeborgen werd. Diep in de grotten componeert Kaffe Matthews de audiovisuele installatie You Might Come Out Of The Water Singing. In de mergelgangen hoor je geen enkel geluid, tot Matthews je verrast met de tonen die hij opnam in de zee bij de Galapagos Eilanden, waar hij onderzoek deed naar hamerhaaien. Dit lijkt een vreemde combinatie met de Sint Pietersberg, maar de mergelgrotten zijn het residu van de preshistorische Krijtzee. Miljoenen jaren geleden zwierven hier dus haaien. Met je ogen gesloten kan je je ineens voorstellen dat je op de bodem van de zee bent, en het geluid hoort van de haaien die miljoenen jaren geleden daadwerkelijk zwommen op deze plaats.

Binnenkort wordt ook de Sint Servaasbasiliek opgenomen in de tentoonstelling. Geïnspireerd op de oude officiegezangen ontwikkelt Muziekensemble Graindelavoix vanaf 16 juli in de crypte van de Sint Servaasbasiliek een klankinstallatie. Tussen 16 en 22 juli houdt het muziekensemble openbare repetities in de crypte van de Sint Servaasbasiliek. Vervolgens vindt op 22 juli het concert plaats en is vanaf 24 juli de klankinstallatie in de kerk te horen.

Het bijzondere aan de tentoonstelling Undertones is dat Marres hedendaagse kunst inbed in een breed cultureel perspectief. Undertones leert je te kijken en luisteren. Niet in een steriele museumzaal, maar op prachtige plekken die je zelf misschien niet zo snel zou bezoeken. Het historische erfgoed van de stad wordt op deze authentieke locaties verbonden met hedendaagse kunst en cultuur, een indrukwekkende combinatie. De tentoonstelling is, net als Marres Kitchen, een oase waar je tot rust komt, geniet, en de pracht van de stad ziet en hoort. Want we horen zoveel, maar luisteren er zelden naar.

Culinair Maastricht

Omdat ik twee dagen de tijd heb om Maastricht te verkennen maak ik ook een rondleiding met stadsgids Tanja, door de twee kanten van Maastricht. Aan de westelijke oever de oude stad met zijn geplaveide stegen, die is gebouwd op Romeinse ruïnes, en aan de overzijde van de Maas het hippe Wyck-Ceramique, waar antiquariaten hedendaagse ontwerpers ontmoeten en je culinair verrast wordt. Tanja laat mij de culinaire geheimen van de stad zien en proeven, maar vertelt mij ook meer over de Sint Servaasbasiliek waar vanaf 22 juli een deel van Undertones te beluisteren zal zijn. We lopen de basiliek binnen en onder de geur van wierook begeven we ons naar het graf van Sint Servaas, de laatste bisschop van Tongeren en de eerste bisschop van Maastricht. We bezoeken ook de schatkamer, met de prachtige Sleutel van Sint Servaas, het voetstuk van de reliekbuste van deze heilige, zijn sterfkleed en de Noodkist, volgens stadsgids Tanja ‘De Nachtwacht van Maastricht´. Terug in de basiliek zelf valt op dat deze enkele jaren geleden prachtig gerestaureerd is, terug naar de Middeleeuwse grandeur toen men de Romaanse kerk gevergotiseerd had. De symboliek kan niet duidelijker zijn; waar de vloer en het onderste gedeelte van de basiliek somber grijs zijn, is is het plafond licht met veel lichtinval. De kerk is een weg naar God, naar verlichting.

We verlaten de basiliek en lopen via de Bouillonstraat naar De Tribunal, het cafe dat naar eigen zeggen haar stamgasten, levensgenieters en passanten laat genieten van de echte Maastrichtse gezelligheid, en dat zijn naam dankt aan de nabijgelegen voormalige Rechtbank in het Minderbroedersklooster. De hele straat biedt culinaire adresjes zoals restaurant Reube, waar je zeker een plaatsje buiten op het pleintje moet bemachtigen (aan de achterzijde van het restaurant) en wijnrestaurant Mes Amis, gespecialiseerd in regionale wijnen en wijn- spijscombinaties. In een zijstraat vind je restaurant Au Coin des Bon Enfants, waarvan de naam verwijst naar het voormalig weeshuis op de hoek van de Kakeberg en de Ezelmarkt, waarin het restaurant gevestigd is.

Een kleine wandeling verder brengen we een kort bezoek aan het Natuurhistorisch Museum. Gelegen in een van de meest sfeervolle stukjes van de stad is dit een mooie aanvulling op de tentoonstelling van Marres; je ziet hier namelijk onder andere de nabij Maastricht gevonden fossiellen van Mosasaurussen.

Inmiddels zijn we aanbeland in het Jekerkwartier en bezoeken we twee mooie watermolens. In de zeventiende eeuwse Bisschopsmolen, de enige nog in gebruik zijnde watermolen in Nederland, bakt men het gezonde speltbrood en de heerlijkste Limburgse vlaaien. Door het stadspark steken we de Maas over, naar de vestigingen van Coffeelovers waar je een heerlijke Coffeelovers cappuccino drinkt, en Café Zuid. Een heerlijk cafe dat is gelegen aan de oevers van de Maas en dat het gebouw deelt met Toneelgroep Maastricht, één van de acht grote theatergezelschappen van Nederland. Op het terras kijk je onder de olijfbomen uit over de Maas, terwijl je een heerlijke Club Zuyd Sandwich eet of een mojito of Aperol Spritz drinkt. Maar mijn favoriete deel van Maastricht is toch wel de Rechtstraat, in de wijk Wyck. Je vindt er antiquariaten, winkels van jonge ontwerpers en tal van restaurantjes en andere culinaire adresjes. Zo koop je het meest heerlijke brood bij Le Salonard, een ambachtelijke zuurdesem-bakkerij met twee vestigingen in Maastricht, biedt Semplice e Buono Italiaanse delicatessen en heerlijke belegde broodjes, en raadt Tanja Gadjah Mas aan, een restaurant met gerechten uit de Indonesische keuken. Zelf ben ik gecharmeerd van R55-Wienkontor waar je wijn beleeft op een unieke locatie in een unieke sfeer.

Met een speciaalbiertje in de Oude Vogelstruys, het typische Maastrichtse café, overdenk ik mijn citytrip Maastricht. Het waren twee verrassende dagen. De bijzondere combinatie van hedendaagse kunst in de unieke ondergrondse locaties door heel de stad, bij de tentoonstelling Undertones Secret Sounds in Maastricht’s Underground, en de culinaire adressen waar ik heb genoten van de Mediterrane keuken. Maastricht is dé citytrip van deze zomer voor wie culinair én cultureel wil genieten!

Adressen en informatie

Marres

Undertones: Secret Sounds in Maastricht’s Underground
29 juni t/m 24 augustus 2014
Capucijnenstraat 98
6211 RT Maastricht
+31 43 327 02 07
www.marres.org

Alle tentoonstellingslocaties zijn geopend van woensdag t/m zondag 12.00 – 17.00. Op vertoon van de Museumjaarkaart is Marres gratis toegankelijk, de externe locaties echter niet. Een passe-partout voor Undertones kost € 15,- p.p. en geeft bezoekers toegang tot alle locaties van de Undertones route. Bij de passe-partout ontvang je een uitgebreide stadskaart met informatie over de diverse locaties en de te lopen route. De passe-partout is verkrijgbaar bij Marres en VVV Maastricht

Marres Kitchen

Capucijnenstraat 98, 6211 RT Maastricht

VVV Maastricht

Dinghuis
Kleine Staat 1
6211 ED Maastricht.
vvv maastricht

Tips

VVV Maastricht stelde verschillende hotelarrangementen samen, waarbij je logeert bij een van de mooie hotels in het centrum van Maastricht en een Passe-partout ontvangt voor Undertones. Lees hier meer. Liever met de trein? Op spoordeelwinkel.nlontvang je voor €27 een dagretour 2e klas naar Maastricht en een passe-partout e-ticket voor de tentoonstelling Undertones.
De kortste route langs alle locaties, met start en eindpunt bij Marres, is iets meer dan 6 kilometer. Het is een mooie maar pittige wandeling. Het huren van een (ov)fiets kan dus een goede zet zijn!
Ook al fiets je de route, zorg toch voor makkelijke schoenen; in de Kazematten en de grotten loop je over een onverharde en onregelmatige ondergrond. De temperatuur is hier ook constant 11 graden, een vest of trui is geen overbodige luxe.
Je kan alle locaties op een dag bezoeken, maar er is zo veel te zien en te horen, dat je wellicht meer tijd nodig hebt. Gelukkig is de passe partout geldig voor de gehele duur van de tentoonstelling (tot 24 augustus), en kan je de losse kaartjes dus op verschillende dagen gebruiken.
Wil je echt veel weten over de stad? Boek bij het VVV een rondleiding. Ik kreeg een rondleiding van Tanja, die startte bij de Sint Servaadbasiliek. Zorg dat je rondleiding iets voor het hele uur start, dan hoor je in de kloostertuin van de Sint Servaasbasiliek de klokken van de Romaanse toren luiden.
Ik kan iedereen aanraden om aan het einde van de dag te gaan eten bij Café Sjiek dat, anders dan de naam zou doen vermoeden, een ongedwongen en ontspannen eetcafé is met een heerlijke keuken van ‘sjieke’ gerechten voor een vriendelijke prijs. Er wordt niet gewerkt met reserveringen, maar even wachten op een tafeltje is geen straf. Je drinkt gewoon een wijntje (aanrader: ‘Sjieke’ wit) aan de bar of op het terras, en mengt je met andere mensen die ook wachten. Het grote buitenterras in het historische stadspark is een echte aanrader! Op de kaart vind je Maastrichtse gerechten als ‘zoervleis’ en bloedworst, ook oesters en kreeft, maar bovenal streekgerechten vervaardigd met seizoensproducten.
Café Sjiek, Sint Pieterstraat 13, www.cafesjiek.nl