We zijn nog maar net geland in Belgrado als onze Servische gids maar meteen met de deur in huis valt: ‘To the West, we are East. But to the East, we are West.’ Ze vertelt ons hoe Servië altijd op het kruispunt van culturen heeft gelegen, of dat nu de grens tussen het Oost- en West-Romeinse Rijk was, of de grens tussen het Ottomaanse en Habsburgse Rijk.
De tegenstellingen tussen verschillende bevolkingsgroepen die hieruit volgden, hebben regelmatig tot conflicten geleid. Toch stapt Servië langzaam maar zeker uit de schaduw van dit verleden en ontpopt het zich als een veelzijdig vakantieland.
Het oude en nieuwe Belgrado
Wie met het vliegtuig naar Servië reist, begint en eindig die reis waarschijnlijk in Belgrado. Dat is heel toepasselijk, want Belgrado maakt de cirkel van de Servische geschiedenis mooi rond. In 4000 voor Christus was deze regio al bewoond. Die lange historie heeft zijn sporen nagelaten, van Romeinse resten en Turkse opschriften tot het graf van Tito en door de NAVO gebombardeerde gebouwen. Tegenwoordig staat Belgrado vooral bekend als levendige uitgaansstad. Op de Donau drijven gezellige restaurants en clubs en in de wijk Skadarlia klinkt ‘s avonds typisch Servische livemuziek.
Skadarlia: het Montmartre van Belgrado
Middeleeuwse kloosters op de mooiste plekjes
In Belgrado kun je de Servische geschiedenis dus in een sneltreinvaart doorlopen. Maar wij laten de stad achter ons en gaan terug naar de middeleeuwen, toen Servië een bloeiperiode doormaakte en in het hele land indrukwekkende kloosters werden gebouwd. Vijf van deze kloosters maken deel uit van de internationale culturele route Transromanica en twee ervan, Studenica en Sopoćani, staan op de werelderfgoedlijst van de UNESCO.
Omdat de kloosters soms vrij dicht bij elkaar liggen, kun je prima je eigen route uitstippelen langs de kloosters die je wilt bezoeken. Wij doen in 3 dagen tijd 6 Servisch-Orthodoxe kloosters aan. Niet alleen de kloosterkerken met hun fresco’s zijn indrukwekkend, maar ook de plekken waarop deze kloosters zijn gebouwd: verscholen langs het water, of juist boven op een berg met een prachtig uitzicht.
Klooster Gradac in Servië
In veel kloosters kun je als bezoeker blijven overnachten. Wij overnachten in het klooster Studenica en dat geeft ons de tijd om enkele bewoners te ontmoeten, een liturgie bij te wonen, de avond te zien vallen over het kloostercomplex en de zon te zien opkomen over de omringende bergen. Een onvergetelijke ervaring, die niet te vergelijken is met een bliksembezoek op doorreis.
Oosterse sferen in Novi Pazar
Na de middeleeuwse bloeiperiode viel het gebied ten zuiden van de Donau voor lange tijd in handen van het Ottomaanse Rijk. De Turken brandden kloosters plat en haalden de koepels eraf om er wapens van te maken. Natuurlijk waren het Servisch-Orthodoxe geloof en de Slavische wortels hiermee absoluut niet vergeten. Maar honderden jaren Turkse bezetting drukten wel een duidelijk stempel op de bevolking van Servië.
Moskee in Novi Pazar
Een van de plaatsen waar dit tot op de dag van vandaag voelbaar is, is Novi Pazar. Deze stad werd gesticht toen Servië deel uitmaakte van het Ottomaanse Rijk. Het badhuis en de herberg uit die tijd zijn nog steeds te bezichtigen en boven de smalle straatjes met winkeltjes en koffiehuizen torenen minaretten uit. Maar liefst 85% van de huidige inwoners van Novi Pazar is dan ook moslim.
Het mausoleum van ‘Zwarte Georg’
De Turken werden uiteindelijk verdreven door twee boeren: Zwarte Georg (Kara Djordje) en Miloš Obrenović. Zij hadden er genoeg van om een groot deel van hun verdiensten te moeten afstaan aan hun Ottomaanse overheersers. Nadat ze erin geslaagd waren de Turken te verdrijven, kregen hun nakomelingen afwisselend de heerschappij over Servië in handen. Daarbij stonden de twee dynastieën elkaar flink naar het leven.
Mausoleum van de Karadjordjevici in Topola
Uiteindelijk bleven de nakomelingen van Kara Djordje, de Karadjordjevici, over als heersers van Servië. Door de Tweede Wereldoorlog en het communisme dat daarop volgde, zagen ze zich gedwongen naar het buitenland te vluchten. Niet alle graven in het met kleurrijke mozaïeken versierde mausoleum van de Karadjordjevici zijn dan ook gevuld, hoewel in 2013 nog enkele stoffelijke overschotten uit het buitenland hierheen zijn overgebracht om te worden herbegraven.
Terug naar nu… en naar de natuur
Die recente gebeurtenis brengt ons weer terug in het huidige Servië, dat behalve bezienswaardigheden uit het verleden nog twee speerpunten heeft: de vriendelijke en gastvrije bevolking en de afwisselende natuur. Golvende akkers voorzien het land van een overvloed aan onbespoten groente en fruit. Hiervan maken de Serviërs de lekkerste gerechten en ze zullen je altijd aansporen om je daaraan tegoed te doen.
Het berglandschap van Servië
De Servische bergen lenen zich voor winter- en klimsporten en de rivieren hebben een grillig landschap gevormd dat ideaal is voor water- en grottoerisme. Ecotoerisme is in Servië flink in opkomst en biedt de mogelijkheid om kennis te maken met het pure plattelandsleven. Maar genieten van wat de natuur te bieden heeft, kan ook in alle luxe: in een van de wellnessresorts verspreid over het land, waar je kunt baden in en drinken van water uit natuurlijke bronnen.
Klein maar onvergetelijk
Of je nu naar Servië komt om geschiedenis en cultuur op te snuiven, je in de watten te laten leggen in een kuurhotel, tot bezinning te komen in een klooster of je sportief uit te leven in de natuur, je bent er echt even in een andere wereld. Servië is met een oppervlakte van ongeveer twee keer Nederland nog steeds een relatief klein land. Maar het heeft zoveel verschillende indrukken te bieden dat je je verblijf niet snel zult vergeten.
